GİRESUN YÖRESİ SÖZ VARLIĞINDA BİTKİ ADLARI VE BİTKİ KAVRAM ALANI

Yıl 2019, , 25 - 52, 31.10.2019

Feridun Tekin , Samet Cantürk

https://doi.org/10.28981/hikmet.623263

Öz

Ağızlar
bir dilin ortaya çıkışından günümüzdeki durumuna kadar geçirdiği evrelerin
izlerini içinde taşıyan ve dildeki tarihi dönemlerin aydınlatılmasını sağlayan
en önemli yapı taşlarındandır. Bir dilin ağızlarını inceleyerek etnik,
kültürel, tarihsel ve sosyal olarak birçok çıkarım yapmak mümkün olmaktadır.
Ağızların oluşum süreçleri ve içinde barındırdıkları unsurlar ele alındığında
her yöre ağzının bir dil mantığı içerisinde incelenmesi ve araştırılması
gerektiği düşünülmektedir.

Bir
dilin söz varlığını tam olarak ortaya çıkarmak sadece standart dilin sözlüğünü
oluşturmakla değil o dilin alt katmanları durumundaki ağızların da söz
varlığını ortaya koymakla mümkün olabilmektedir. Çalışmamızda Giresun ve yöresi
ağızları söz varlığındaki bitki adları ve bitki kavram alanlarına giren
sözcükler incelenmiştir. Yöre halkının hayatında önemli bir yer tutan bitkiler
çerçevesinde gelişen adlandırmalar Türk dili açısından oldukça dikkat çekicidir.
Çalışmada Giresun ve yöresi ağızlarındaki genel olarak bitki adları ve bitki
kavram alanına özgü sözcükler tasnif edilerek bu alanda kullanılan söz
varlığının genel bir tablosu ortaya çıkarılacaktır. Bitkilere ait söz varlığı
ile yöre halkının bitkiler alanındaki kültürü hakkında bilgi sahibi olmak
mümkün olacaktır. Giresun özelinde bu kavram alanına giren sözcüklerin,
Türkçenin söz varlığına katkıda bulunacağı da düşünülmektedir.

Bir
millete ya da topluluğa ait söz varlığındaki kavram alanlarının tespiti ile o
topluluğun dünya görüşü, inançları, yaşantıları, sosyo-ekonomik durumları vb.
üzerinde yorumlamalar yapmak mümkün olabilmektedir. Her yörenin kültürel dokusunu
yansıtan, kendine has söz varlıkları bulunmaktadır. Bu söz varlıklarında sözel
belleğin yansımaları net şekilde görülmektedir. Bu çalışmada Giresun ve yöresi
söz varlığındaki bitki adları ile bitki kavram alanına giren 311 sözcük çeşitli
başlıklar altında incelenerek elde edilen veriler üzerinden bazı yorumlamalar
yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ağızlar, Bitki Adları, Giresun, Kavram Alanı, Söz Varlığı

Kaynakça

• Abik, Deniz (2009), “Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları”, Journal Of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), C 33, S 1, 1-32.
• Acar, Ergün. (2018), “Kastamonu ve Yöresi Ağızlarında Mantar Adları”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, C 4, S 9, 177-228.
• Aksan, Doğan. (1971). “Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçülerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yolları, I: Kavram Alanı-Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, TDK Yay., Ankara, 253-262.
• Aksan, Doğan. (2009), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, C. 3, TDK Yay., Ankara.
• Bozok, Emrah. (2018), Türkçenin Söz Varlığında Temizlik Kavram Alanı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun.
• Bulut, Serdar. (2018), “Eski Uygur Türkçesinde Türkçe Bitki Adlandırmaları -1: Yiyecek-İçecek Olarak Kullanılan Bitkiler”, TÜRÜK (Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi), C 6, S 12, 562-588.
• Kara, Mehmet Akif. (2016), “Toplumsal Dayanışma Kavramı Temelinde İmece Kültürü: Tirebolu-Doğankent Yöresi Örneği”, The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), S 53, 377-386.
• Mor, Gökmen. (2009), Türkiye’deki Gizli Dillerin Ses, Şekil ve Kavram Alanı Bakımından İncelenmesi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.
• Özşahin, Murat. (2011), Başkurt Türkçesi Söz Varlığı, Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Tekin, Feridun ve Cantürk, Samet. (2018), Giresun ve Yöresi Ağız Sözlüğü, Arı Sanat Yayınları, İstanbul.
• Uçar, İlhan. (2013). Yetiştiği/Geldiği Coğrafya Veya Etnik Adlandırmayla Oluşturulan Bitki Adları. Zeitschrift für die Welt der Türken (Journal of World of Turks), 5 (1), 115-135.