AMASYALI ‘IDÎ-ZÂDE AKİF MUSTAFA VE DİVANI

Yıl 2020, , 259 - 281, 01.04.2020

Tolga Öntürk , Özcan Tunçadam

https://doi.org/10.28981/hikmet.683811

Cited By: 1

Öz

Öz
1686-1759 yılları arasında yaşamış olan Âkif Mustafa Efendi, Amasya’daki meşhur ‘Idî-zâdeler (Hacıbayramoğulları) ailesine mensuptur. “Koca Müftü” ismiyle de tanınan Âkif Mustafa tıp, hadis, tefsir, belagat gibi alanlarda bilgi sahibi olan âlim bir şahsiyettir. Arapça, Farsça ve Türkçe eserleri olduğu belirtilen Mustafa Efendi, aynı zamanda Âkif mahlası ile şiir yazan bir divan şairidir. Mevcut bilgilere göre Amasyalı Âkif’in divanının tek nüshası Topkapı Sarayı Türkçe Yazmalar Kataloğu’nda bulunmaktadır. Mürettep bir divan görünümünde olan bu nüshada şaire ait 3 kaside, 40 gazel, 3 kıt‘a, 1 lügaz ve çok sayıda rubai ve müfred bulunmaktadır.
Bu çalışmada, Âkif Mustafa Efendi’nin hayatı ve edebi şahsiyeti hakkında çeşitli kaynaklardan ve divanından hareketle bilgiler verilmiştir. Ardından şairin divanı, şekil ve muhteva özellikleri bakımından tanıtılmıştır. Son olarak şairin divanında yer alan çeşitli nazım şekillerinden örnekler verilmiştir.
‘IDÎ-ZÂDE AKİF MUSTAFA FROM AMASYA AND HİS DİVAN
Abstract
Lives between 1686-1759, Âkif Mustafa Efendi member of the famous family of Idî-zâdelar (Hacıbayramoğulları) in Amasya. Known as the “Koca Muftü”, Âkif Mustafa is a scholar who has knowledge in medicine, hadith, tafsir, and eloquence. Mustafa Efendi, who is stated to have Arabic, Persian and Turkish works, is also a poet who writes poetry with the pseudonym of Âkif. According to the available information, the only copy of the divan of Amasyalı Âkif is in the Topkapı Palace Turkish Manuscripts Catalog. In this copy, which has the appearance of a regular divan, there are 3 odes, 40 ghazels, 3 kıthas, 1 lügaz and many rubai and mufrets.
In this study, information was given about the life and literary personality of Âkif Mustafa Efendi based on various sources and divan. Then the poet’s divan was introduced in terms of shape and content features. Finally, examples of various forms of verse on the poet’s divan are given.

Anahtar Kelimeler

Âkif Mustafa Efendi, divan, amasya, Idî-zâdeler, Eski Türk Edebiyatı

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akif-zâde Abdurrahim, (1998) Kitâbu’l-Mecmu’ fi’l-Meşhûdi ve’l-Mesmu’, (çev. Hikmet Özdemir), Türkiye İlmî, İctimâî Hizmetler Vakfı Yay., İstanbul. Bayram, Sadi (2018), Merzifon-Amasya Kültür Tarihinde ‘Idî-zâdeler Hacıbayramoğulları, Önder Matbaacılık, Ankara. Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmanlı Müellifleri. C. 1. (hzl. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı) Bizim Büro Yay., Ankara. Demir, Recep (2016), Divan Şiirinde Renkler, Grafiker Yayınları, Ankara. Devellioğlu, Ferit (2000), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara. Erdem, Sadık (1994), Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı, AKM Yay., Ankara. Ergun, Saadettin Nüzhet (1936), Türk Şairleri, Suhulet Basımevi, İstanbul. İnce, Adnan (2005), Tezkiretü’ş-Şuarâ Sâlim Efendi, AKM Yay., Ankara. İsen Mustafa, Macit Muhsin, Horata Osman, Kılıç Filiz, Aksoyak İsmail Hakkı (2006), Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara. Orman, Tülay Zengin (2013), “Yeni Valide Külliyesi”, DİA, C. 43, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 433-435. Öztürk, Murat (2016), Klasik Türk Şiirinde Merkez ve Taşra, Kadim Yayınları, Ankara. Redhouse, S. J. W. (2006) Turkish and English Lexicon, Çağrı Yayınları, İstanbul. Yıldırım Ali (2006), Renk Simgeciliği ve Şeyh Galib’in Üç Rengi, Milli Folklor, S.72, s.129-140.