AHDÎ-İ BAĞDÂDÎ’NİN DERLEDİĞİ ŞİİR MECMUASI

Yıl 2021, , 148 - 192, 30.04.2021

İsa Akpınar , Önder Yaşar

https://doi.org/10.28981/hikmet.891899

Öz

Mecmua-i eşʽârlar, klâsik Türk edebiyatının en önemli şiir kaynakları arasında yer almaktadır. Muhtelif tertip ve tasnif esaslarına göre düzenlenen şiir mecmuları; dönemin edebî zevkini, edebiyat panoramasını ve şairlerin irtibat ağını göstermesi bakımından oldukça değerlidir. Bu makalenin konusu olan mecmua-i eşʽâr ise musannif ve müstensihi dolayısıyla hususî bir kıymeti haizdir. XVI. asrın önemli tezkire müellifi ve şairlerinden Ahdî-i Bağdadî tarafından derlenen bu şiir mecmuası, şairin kendi hattıyla kaleme alınmıştır. Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonunda, 604 numarada kayıtlı bulunan mecmua-i eşârın, 979/1571-2 yılından evvel vücuda getirildiği anlaşılmaktadır. 88 varaktan müteşekkil olan mecmuada; 43 şairin musammat, kaside ve gazel nazım şekillerinde 227 şiiri yer almaktadır. Hâlihazırdaki yayınlara göre, mecmuadaki şiirlerin 71’i metin neşrine konu olmamıştır. Yayımlanmamış şiirlerin 47’si, mecmuanın derleyicisi olan Ahdî’ye aittir. Bu makalede, mecmua-i eşʽârlar hakkında kısaca bilgi verildikten sonra Ahdî’nin şiir mecmuasının nüshası tanıtılmış ve musannifin biyografisine temas edilmiştir. Daha sonra ise mecmuanın tertip hususiyetleri ve muhtevası, şair kadrosu ve edebiyat tarihi açısından önemi üzerinde durulmuştur. Ayrıca makalenin sonunda; mecmuadaki şiirlerin mahlas, matla/ilk bent, nazım şekli/birim sayısı, vezin ve başlık yönünden tasnifinin yer aldığı bir tablo sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mecmua-i eşʽâr, Ahdî-i Bağdâdî, XVI. yüzyıl

THE POETICAL MISCELLANY COMPILED BY AHDÎ OF BAGHDAD

Öz

Poetical miscellany is one of the most important sources of poetry in Turkish classical literature. Poetical miscellanies arranged according to various arrangement and classification principles. It is very valuable in terms of showing the literary taste of the period, the panorama of literature and the network of poets. The poetical miscellany, which is the subject of this article, has a special value due to its compiler and scribe. This poetical miscellany compiled by Ahdî of Baghdad, one of the important biographers and poets of the 16th century, and autographed by him. It is understood that the miscellany, registered at the number 604 in the Hüsrev Pasha Collection of the Süleymaniye Library, was created before the year 979/1571-72. In the miscellany consisting of 88 folios; there are 227 poems of 43 poets in forms of musammat, qasida and ghazal. 71 of the poems in the miscellany were not subject to any publication. 47 of the unpublished poems belong to Ahdî, the compiler of the miscellany. In this article, after giving brief information about the poetical miscellanies, the copy of Ahdî’s miscellany was introduced and his biography was mentioned. Later, the composition and content of the manuscript, the poets and the importance of the miscellany in terms of the history of literature are emphasized. Also at the end of the article; a table is presented that includes the classification of the poems in the miscellany in terms of pen names, first couplet/first quatrain, form of verse/number of strings, meter and title.

Anahtar Kelimeler

Poetical miscellany, Ahdî of Baghdad, XVIth century

Kaynakça

• Açıl, Berat. (2016), “Hâverî (Ö. 1565) ve Dîvânçesi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 16, s. 172-216.
• Akdağ, Ahmet. (2013), Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi’ndeki 19 HK 2207 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Akün, Ömer Faruk. (1998), “Ahdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. I, s. 509-514. Arslan, Mehmet. (2007), Mihrî Hâtun Divânı, Amasya Valiliği, Amasya.
• Aydemir, Yaşar. (2000). Behîşti Divanı: Behiştî, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Bedestani, Ayşe. (2018), XVI. Yüzyıl Şairi Ahdî-i Bağdâdî Dîvânı, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Belenkuyu, Bekir. (2013), Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan No: 1972’de Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’ar (Vr. 80b-160a) (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Bellibaş, Ahmet. (2014), Milli Kütüphane 06 HK 319/1 No’lu Şiir Mecmuası, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman.
• Bozkurt, Firuze. (2007), XVI. Yüzyıla Ait Bir Şair Mecmûası, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
• Çavuşoğlu, Mehmed, Tanyeri, M. Ali. (1981), Hayretî Dîvan (Tenkidli Basım), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Çavuşoğlu, Mehmed. (1977), Yahyâ Bey, Dîvân: Tenkidli Basım. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Çolak, Ahmet. (2013), Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan No: 1972’de Kayıtlı Mecmû’a-i Eş’âr (Vr. 1b-80a), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Eraslan, Saniye. (2017), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesindeki ŞR 87 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme, Metin ve MESTAP’a Göre Tasnifi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış, Ankara.
• Erdoğan, Mustafa (e-kitap), Bursalı Rahmî ve Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0
• Gıynaş,Kamil Ali. (2014), Pervâne Bey Mecmuası: Topkapı Sarayı Bağdat 406, Akademik Kitaplar, İstanbul.
• Güler, Gökhan. (2016), Millet Kütüphanesi’nde AEMNZ587 Numarayla Kayıtlı Olan Mecmu’a-i Eş’ar ve Gazeliyyat İsimli Şiir Mecmuasının Transkripsiyonu ve İncelenmesi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Güneş, Murat. (2013), Manastırlı Celâl Bey Dîvânı [İnceleme-Metin], Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Kaplan, Yunus. (2018), “İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde Kayıtlı “T5480” Numaralı Musammat Mecmuası ve MESTAP’a Göre Tasnifi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 21, s. 401-540.
• Kaplan, Yunus. (2018), “Manisalı Bir 16. Yüzyıl Divan Şairi: Câmi’î ve Şiirleri”, Manisa: Geçmişten Günümüze Manisa Sempozyum Kitabı, C. II, s. 1261-77.
• Karahan, Abdülkadir. (1966), Figanî ve Divançesi: Kanunî Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Küçük, Sabahattin. (1994), Bâkî Dîvânı: Tenkitli Basım, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Morkoç, Yasemin Ertek. (2003), Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-Nezâir’i (Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Özdemir, Mehmet (e-kitap), Mecmûa-i Gazeliyyât, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55868,nuh-b-mustafa-konevi-mecmua-i-gazeliyyatpdf.pdf?0
• Saraç, M. A. Yekta. (2002), Emrî Divanı, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• Solmaz, Süleyman. (2005), Ahdi ve Gülşen-i Şu’arası (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat. (1945), Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Tietze, Andreas. (1946), “XVI. Asır Türk Şiirinde Gemici Dili: Âgehî Kasidesi ve Tahmisleri”, Türkiyat Mecmuası, S 9, s. 113-138.
• Uzun, Süreyya. (2011), Üsküdarlı Aşkî Divanı, Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. yy Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yakar, Halil İbrahim (e-kitap), Gelibolulu Sun’î Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57257,gelibolulu-suni-divanipdf.pdf?0
• Zülfe, Ömer. (2006), On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, Edebiyât, Ankara.