OYUN VE ÜSTKURMACA BAĞLAMINDA BİR ANİMASYON OKUMA DENEMESİ: WRECK-IT RALPH

Yıl 2017, - Gelenek ve Postmodernizm, 195 - 204, 11.06.2017

Mehmet Güngör

Öz

1930’lardan itibaren adı zaman zaman sanat ve
felsefe çevrelerinde farklı bağlamlarda gündeme gelse de postmodernizm,
François Lyotard ismiyle anılagelmiştir. Onun 1979 tarihli “Postmodern Durum”
adlı eseri; bir bakıma bir realiteyi teorize etmiş; böylece postmodernizm,
felsefe başta olmak üzere hemen bütün sosyal bilimlerle insan bilimlerinin en
temel tartışma konusu hâline gelmiştir. 

Postmodern sanat, edebiyatın hemen bütün
türleriyle sinemada da kendini gösterir. Esasen postmodernizm; pastiş, parodi,
üstkurmaca, metinlerarasılık gibi postmodern öncesi anlatıda karşılaşılabilecek
kimi anlatım tekniklerini ya da anlatı hususiyetlerini farklı bir düzleme
oturtmak suretiyle kullanır ve karakterize eder. Bu farklı düzlem; postmodern
kurmacanın en temel hususiyeti olan oyun ve belirsizliktir. Oyun ve
belirsizlik, iki temel noktaya dikkat çeker. Öncelikle postmodern bilgi
kuramına göre insan, varlığa dair kesin, nesnel ve tümel bir bilgi üretemez. Bu
noktadan beslenen belirsizlik gerçek/gerçek olmayana dair şüpheci bir
spekülasyonu beraberinde getirir. Kurmaca ile gerçek arasında çağlar boyu
varlığı mutlak görülen sınır; kısaca değinilen bu düşünceler etrafında
aşındırılır. Buna ek olarak nesnel bilginin inşasının imkânsızlığından beslenen
“amaç” yitimi; var oluşun anlamsız ve amaçsız bir oyun olduğu düşüncesini de
beraberinde getirmiştir. Şu hâlde bizzat kendisi bir oyun olan hayatı
yansılayan kurmaca da bir oyun olacaktır. Böylece oyuna dönüşen ve “-mış gibi
yapma” hususiyetini yitiren sanat eseri, kurmaca/gerçek çatışmasını oyun teması
ve bu temaya dönük anlatım teknikleriyle destekleyerek işler.

Postmodern kurmacanın yukarıda bahsi geçen
hususiyetlerini animasyon sinemasının kimi eserlerinde görmek mümkündür. Bu
bakımdan Rich Moore’un yönettiği “Wreck-It Ralph”  isimli animasyon dikkat çekicidir. Bilgisayar
oyunlarının oynandığı bir oyun salonunu ve buradaki oyunların kahramanlarını
merkeze alan film; gerek çift katmanlı anlatı yapısıyla gerek oyunu bir anlatım
tekniği hâline getirmesiyle postmodern kurmacanın en temel hususiyetlerini
taşır. Öte yandan bahsi geçen çift katmanlı anlatımın çocuk eğitimi açısından
taşıdığı hususiyetler de önem arz etmektedir. Animasyon filmlerde yaygın bir
görünüm arz eden tek merkezli anlatı yerine ele alınan animasyonda karşılaşılan
iki farklı gerçeklik zemini ve dolayısıyla birbirine paralel olarak ilerleyen
iki merkezli anlatı; eserin alımlanması ve anlamlandırılması sürecinde kendine
has bir işlev üstlenir. Bu çalışma, bahsi geçen animasyon filmde postmodern
anlatının nasıl teşekkül ettiğini tespit etmeyi amaç edinir.

Anahtar
Kelimler: Postmodernizm, animasyon, kurmaca,
üstkurmaca, oyun

Postmodernism has happened
to be remembered with François Lyotard though from time to time it is at the
agenda of the art and philosophy circles in different contexts beginning from
1930s. His work “Postmodern Condition” (1979), in a sense, theorized a reality
thus postmodernism has become the basic matter of debate of human sciences with
almost all social sciences, particularly philosophy.

Postmodern art shows itself
in cinema as in almost all other kinds of literature. In fact, postmodernism
takes and characterizes some kinds of narration styles or narrative features
that are probable to witness in the pre-postmodern narrations such as pastiche,
parody, metafiction and intertextuality in a different context.

            This
different context is game and obscurity which are the main features of the
postmodern fiction. Game and obscurity takes attention to two main points.
Firstly, in postmodern epistemology, human being cannot create a certain,
objective and universal knowledge.  The
obscurity arising from this point brings a skeptic speculation on real/unreal.
The so-called absolute border down the ages between reality and fiction is
damaged because of these thoughts mentioned in short. In addition to this, the
loss of “purpose” fed by the impossibility of the objective knowledge has
brought along the thought that the existence is a meaningless and aimless game.
So, the fiction redoubling the life -already a game itself- is a game. Thus,
the piece of art turning into a game and losing the characteristic of “pretending”
mentions the conflict of fiction/reality with the theme of game and narrative
styles corresponding to this theme.

It is possible to see the
characteristics of the postmodern fiction mentioned above in some works of the
animation cinema. In this aspect “Wreck-it Ralph” directed by Rich Moore is
remarkable. Turning around a video game hall and the heroes there it carries
the basic characteristics of postmodern fiction by both with its bilayer
narrative structure and turning the game into narration style. On the other
side, the bilayer narration mentioned is also significant from the pedagogic
aspects of the childhood education. Instead of mono-center narrative commonly
seen in animation movies, two different reality areas and therefore
two-centered narrative serves a specific function in the process of the
reception and interpretation of the work. This study aims to identify the
formative process of the postmodern narrative in the aforementioned animation
movie.

Key words: Postmodernism, animation, fiction,
metafiction, game

Anahtar Kelimeler

Postmodernizm, animasyon, kurmaca, üstkurmaca, oyun

Kaynakça

• AKTAY, Y. (2008). Kavramsal Açıdan Modernizm ve Postmodernizme Bakmak. Hece Modernizmden Postmodernizme Özel Sayısı,138/139/140, 8-16
• AYDIN, M. (2008). Postmodernizm ve Eleştirisi. Hece Modernizmden Postmodernizme Özel Sayısı, 138/139/140, 34-46
• http://www.imdb.com/title/tt1772341/
• ÖZKUL, M. M. (2008). Post-modern Dönemde Roman ve Nitelikleri. Hece Modernizmden Postmodernizme Özel Sayısı, 138/139/140, 322-332
• RICH, M. (2012). Wreck-It Ralph. U.S.: Walt Disney Animation Studios
• ÜNAL, H. (2008). Postmodern Stratejiler ve Yöntem Sorunu Üzerine. Hece Modernizmden Postmodernizme Özel Sayısı, 138/139/140, 286-296