NİYÂZÎ-İ MISRÎ DÎVÂNI’NDA “MÜRŞİD” OLARAK “AŞK”

Yıl 2018, Sayı: 9, 114 - 131, 31.10.2018

Erdem Can Öztürk

https://doi.org/10.28981/hikmet.426311

Cited By: 1

Öz

Tasavvuf edebiyatı, Klâsik
Türk Edebiyatı’nın en zengin mecralarındandır. Mutasavvıf şairler,
yazdıklarıyla İslâmiyeti anlatma, insanları irşad etme gayreti içindedirler.
Bilhassa mürşidler tarafından tekke/tarikat/tasavvuf muhitinde kaleme alınan
manzumelerde bu durum daha açık görülür. Müridlerini irşad etmek isteyen
mürşid, sadece vaaz ve derslerle değil, şiirle de bu faaliyetlerini sürdürmeye
çalışır.

Tasavvufî eğitimin temel
taşlarından biri aşktır. Bu aşk, Allah ve Peygamber aşkıdır. Tasavvufî eğitim
sisteminde, müridlerin gönlüne evvela bu aşk nakşedilip, ardından yine bu aşkla
kemâle varmayı hedefleyen bir irşad süreci başlar. Farzlar, sünnetler, helal ve
haramlar gibi ilmihâl eğitimi hususlarında pek etkili olmasa da; müridlere İlâhî aşkı nakş etmenin en etkili yolu şiirdir. Çünkü şiirin
muhatabı gönüldür; gönül ise aşkın mekânıdır. İşte bu sebeple olsa gerek,
mürşidlerin çoğu aynı zamanda birer şairdir. Buradan anlaşıldığı itibarla aşk,
tasavvuf eğitiminde temel taşlardan biri olmakla birlikte, bir nevî mürşidlik
vazifesi de görmektedir. Mürid, yolun başında aşkı talim eder. Kendisine
gösterilen nihâyî hedef de o aşkla fenâfillâha varmaktır.

Bizim bu çalışmayla
amacımız, aşkın mürşidlik vazifesini ne şekilde üstlendiğini örnek bir eser
üzerinden incelemektir. Niyâzî-i Mısrî, tasavvufî edebiyatımızın en etkili ve
en meşhur şairlerinden; kendi tarikat kolunu kurabilecek makama erişmiş
şeyhlerdendir. Bu sebeple aşkın mürşidlik yönünün inceleneceği bu çalışma için
örnek metin olarak Niyâzî-i Mısrî Dîvânı
seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Aşk, Mürşid, Niyâzî-i Mısrî

Kaynakça

• Aşkar, Mustafa. (2007), “Niyâzî-i Mısrî”, DİA, C. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Aşkar, Mustafa. (1997), Mehmed Niyâzî-i Mısrî el-Malatî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dr. Tezi, Ankara.Bağış, Orhan. (1995), Niyâzî-i Mısrî, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış YL. Tezi, Ankara.Çaylıoğlu, Abdullah. (1999), Niyâzî-i Mısrî Şerhleri, İnsan Yayınları, İstanbul.Çeçen, Halil. (2014), Niyâzî-i Mısrî’nin Hatıraları, Dergâh Yayınları, İstanbul. Çeçen, Halil. (1992), Niyâzî-i Mısrî’nin Hatıraları (İnceleme-Metin-Sözlük), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü YL. Tezi, Diyarbakır. Demirli, Ekrem. (2007), “Niyâzî-i Mısrî Tasavvufî Görüşleri”, DİA, C. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Erdoğan, Kenan. (1998), Niyâzî-i Mısrî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.Erdoğan, Kenan. (1993), Niyâzî-i Mısrî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Dr. Tezi, Erzurum.Güvenç, M. Fazlı. (2017), Niyâzî-i Mısrî Dîvânı Şerhi, Kabalcı Yayınları, İstanbul.Kara, Mustafa. (2010), Niyâzî-i Mısrî, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.Kavruk, Hasan. (2004), Malatyalı Niyâzî-i Mısrî: Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Türkçe Şiirleri, Malatya Belediyesi Yayınları, Malatya.Kavruk, Hasan. (2009), “Hatıraları Işığında Niyâzî-i Mısrî”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi: Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayisı, S 39, C 15, s. 395-409.Kavruk, Hasan. (e-makale), “Niyâzî-i Mısrî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3605 (Erişim Tarihi: 07.05.2018)Öngören, Reşat. (2010), “Mürşid”, DİA, C. 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Öztürk, Erdem Can. (2013), “Seyyid Nizamoğlu’nun Mürşid ve Müridler Hakkındaki Manzumeleri”, Sûfî Araştırmaları-Sûfî Studies, C. 4, S. 7, Kış 2013, s. 35-57.Tatçı, Mustafa. (2015), Niyâzî-i Mısrî Halvetî Dîvân-ı İlâhiyât, H Yayınları, İstanbul.Tatçı, Mustafa; Özay, İbrahim. (2014), Niyâzî-i Mısrî Dîvânı Şerhi, H Yayınları, İstanbul.Tatçı, Mustafa; Küçükbasmacı, Gülten. (2014), Melamet Kalesinin Hazinedarı Niyâzî-i Mısrî, H Yayınları, İstanbul.Tatçı, Mustafa. (2012), Burc-ı Belâda Bir Merd-i Hüdâ Niyâzî-i Mısrî, H Yayınları, İstanbul.Tenik, Ali. (2007), Ahmed Kuddûsî ve Tasavvuf Düşüncesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dr. Tezi, Ankara.Terzioğlu, Derin. (1999), Sufi and Dissident in the Ottoman Empire: Niyazî-i Mısrî: 1618-1694, Harvard University Dr. Tezi, Harvard. Ulucan, Mehmet. (2009), “Niyâzî-i Mısrî’nin Şiirlerinde Varlık Anlayışı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 19, S 1, s. 31-41.Uludağ, Süleyman. (2006), “Mürid”, DİA, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Uludağ, Süleyman. (1991), “Aşk (Tasavvuf)”, DİA, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Uzun, Mustafa. (1991), “Aşk (Edebiyat, Kültür ve Sanat)”, DİA, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Yakıcı, Ali. (1985), Niyâzî-i Mısrî’nin Dîvân-ı İlâhiyâtı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış YL. Tezi, Ankara.Yıldız, Musa. (2007), Niyâzî-i Mısrî Kasîde-i Bürde Tesbî’i, Elif Yayınları, İstanbul.