MÜNŞEÂT-I NÂBÎ'NİN DİL VE ÜSLUP ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Sayı: 9, 132 - 153, 31.10.2018

Mustafa Öztürk

Öz

Nâbî,
sadece şiirde değil, nesir alanında da söz sahibi bir sanatkârdır. Divan
nesrinin en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilen Münşeât-ı Nâbî adlı eseri, ihtiva ettiği ustalıklı dil ve üslup
özellikleriyle bunun en önemli kanıtıdır. Türk edebiyatındaki münşeâtlar
sınıflandırmasında edebî münşeâtlar
grubuna dâhil edilen Münşeât-ı Nâbî,
sahip olduğu dil ve üslup özellikleriyle 17. yüzyıl sanatkârâne nesir üslûbunun
da önemli nümunelerindendir.

                Eserde yer alan mektupların yüksek kültür seviyesine
sahip insanların bilgi, görgü, eğitim, edebî birikim ve beklentilerinin dikkate
alınarak kaleme alınmış olması eserin en dikkat çeken dil ve üslup özelliklerindendir.
Eserde, sanatkârâne nesrin özelliklerine bağlı olarak önemli oranda Arapça ve
Farsça kelime ve tamlamalara yer verilmiştir. Söz dizimi ve morfolojik
unsurların dışındaki bütün alanlarda bu iki dilin Türkçeye oranla ağırlığı
hissedilmektedir.

                Nâbî'nin, eserdeki dili gibi,
üslûbunun da mükemmel olduğu görülmektedir. Fakat çoğu zaman, ifâde etmek
istediği merâmı düz ve yalın bir biçimde değil de, dolaylı bir yoldan ifâde
etmeyi tercih ettiği görülmektedir. Eserdeki yazışmalarda, muhâtabın mesleki ve
sosyal konumuyla beraber ilmî ve kültürel seviyesinin de dikkate alındığı
anlaşılmaktadır. Mektuplarda, merâma uygun kelime kadrosunun kullanıldığı ve
küçük bir merâmın ifâde edilmek istendiği durumlarda ise mektupların son derece
kısa tutularak yalın ve doğrudan bir üslup kullanıldığı dikkat çekmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Nâbî, nesir, Münşeât-ı Nâbî, mektup, dil ve üslu

Kaynakça

• Coşkun, Menderes (2002), Manzum ve Mensur Osmanlı Osmanlı Hac Seyahatnâmeleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara.
• Erkan, Mustafa (1994), “Dürretü’t-tâc”, DİA, İstanbul, X, ?.
• Kara, Serdal (2012), “Sıralı Cümle Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, p. 2163-2171
• Kılıç, Atabey (2007), A≈med `amdì Belä˚at-ı Lisän-ı úO§mänì (İnceleme-Metin-Dizin), Laçin Yayınları, Kayseri.
• Öztürk, Mustafa (2016a), Münşe’ât-ı Nâbî, İnceleme-Tenkitli Metin, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin.
• Öztürk, Mustafa (2016b), “Münşe’ât-ı Nâbî İle İlgili Bazı Meseleler Üzerine Tespitler”, Asos Journal, Yıl: 4, Sayı: 36, s. 413-425.
• Öztürk, Mustafa (2017), “Münşeât-ı Nâbî’den Hareketle 17. Yüzyıl Edebî Ortamının Tespiti”, Turkish Studies, Vol: 12/22, s. 597-818.
• Saraç, M. A. Yekta (2001), Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi Yayınları, İstanbul.
• Yüksel, Hüseyin (1997), Gazavatnameler ve Nabi’nin Fetihnâme-i Kamaniçe Adlı Eserinin Metni, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.