FARSÇA BİLENLERE TÜRKÇE ÖĞRETMEK İÇİN YAZILMIŞ FARSÇA-ÇAĞATAY TÜRKÇESİ MANZUM BİR SÖZLÜK: LEHÇETÜ’T-TÜRK

Yıl 2018, Sayı: 9, 45 - 85, 31.10.2018

Turgut Koçoğlu Abdulkhalil Ahmadoghlı

https://doi.org/10.28981/hikmet.466354

Cited By: 1

Öz

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine dair mevcut ilk eser
Divanü Lügati’t-Türk’ten bu yana her asırda ve dünyanın dört bir yanında Türkçe
 öğretimine dair eserler yazılagelmiştir.
Özellikle yöneticilerin Türk, halkın farklı milletlerden olduğu topraklarda
Türkçenin öğretilmesine daha çok önem verilmiştir. Zira Osmanlı coğrafyasına
baktığımızda dil öğretmek için yazılan manzum sözlükler ağırlıklı olarak Farsça
ve Arapça öğretmek amacı ile telif edilmiştir. Babür-Hint coğrafyasında kaleme
alınan dil kitaplarının çoğu Türkçe öğretmek maksadıyla yazılmıştır ki daha
önce bu konudaki yazılarımızda buna dikkat çekilmişti.

Hindistan kütüphanelerinde yaptığımız
araştırmalarda sadece Salar Jung’da Türkçe öğretmeyi esas alan yedi eser tespit
edilmiştir. Bir yazı dizisiyle tanıtmaya başladığımız bu eserlerden ikincisi
olan ve Farsça bilenlere Çağatay Türkçesi öğretmeyi hedefleyen Lehçetü’t-Türk, Calâlüddin Han isimli Timurlular döneminde yaşamış birsi tarafından
15. Asrın başlarında telif edilmiştir.

Bu yazıda, Lehçetü’t-Türk’ün
önce tavsifi yapılıp muhtevasına dair bilgiler verilmiş ve toplam 10 varak olan
eserin elimizdeki altı varağının neşri yapılmış ve metindeki kelimeleri ihtiva
eden Çağatay Türkçesi-Farsça ve Türkiye Türkçesi şeklinde üç dilli bir sözlük
ilave edilmiştir. Çalışmanın sonuna da eserin mevcut orijinal görüntüleri
eklenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Farsça, Lehçetü’t-Türk, Manzum Sözlük

Kaynakça

• Celâlüddin Hân. (1414), Lehçetü’t-Türk, Salar Jung Museum, Haydarabad
• Estarâbâdî, Mîrzâ Mehdî. (1379), Senglâh Türkçe Farsça Sözlük, Tahran.
• Kanar, Mehmet. (2015), Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul.
• Kartal, Ahmet. (2003), Tuhfe-i Remzî, Akçağ Yayınları Ankara.
• Kılıç, Atabey.( 2001), Mustafâ bin Osman Keskin, Manzume-i Keskin, Laçin Yayınevi, Kayseri.
• Koçoğlu, Turgut. (2018), “Haydarâbâd Salar Jung Kütüphanesindeki Türkçe Öğretimi İle İlgili Yazma Eserler ve Bu Eserlerden Fazlullah Han Barlas Tarafından Yazılan “Lugat-ı Türkî”nin Çağatay Türkçesi Öğretimi Yöntemine Dâir Düşünceler”, Erciyes Journal of Education , C. 2, S. 1, s. 91-108.
• Muhammed Tursun Bahavudun, Genizat Geyurani, İsmail Kedir, Ablimit Ehet. (2002), Çagatay Tilinin İzahlık Lügati, Sincan Halk Neşriyatı, Doğu Türkistan.
• Tanyıldız, Ahmet. (2013), Tuhfe-yi Lutfî, Akademik Kitaplar, İstanbul.