The Change on Plot and Narration Style: The Comparison of Yusuf and Zeliha Masnavis of Şeyyad Hamza and Hamdullah Hamdi

Yıl 2019, Sayı: 11, 150 - 169, 31.10.2019

Dursun Özyürek

https://doi.org/10.28981/hikmet.534785

Öz

The
masnavi of Yûsuf u Zelihâ written by
Şeyyad Hamza in the 14th century which one of the early period masnavis of the
classical Turkish literature, can be allowed to compare in various aspect with
the masnavi of Yûsuf u Zelihâ written
by Hamdullah Hamdi at the end of the
15th century. From this point of view, these two masnavis will be compared in
terms of plot and narration style in this article. Firstly, some basic
information will be presented about the story of Yusuf and Zeliha; then, some
information will be given on the lives and masnavis of Şeyyad Hamza and Hamdullah Hamdi. After that, these
two masnavis will be compared with a table and chart in terms of plot and
narration style. This will be shown that, although these two masnavis are
formed around the same story, there will be significant differences in focal
points of plot and progress of events. Besides, it will be seen that the poets
express the same event with diversified perspectives and alterations. These two
masnavis have crucial differences about narration style; additionally, masnavis
have given place in varied dimensions about storytelling, dialogue between the
heroes, salutation, digression and description. From this point of view, it
seems that the traces of oral culture in the narration style of Şeyyad Hamza
were more, and will be shown that focusing on story was main issue rather than
the literary concern. Nevertheless, it is understood that Hamdullah Hamdi cared
about the literary aspect of the subject during his narration, and prepared the
reader in advance when he begins any subject. Taking into account all of these,
this will be pointed that the story of Yusuf and Zeliha has written according
to Şeyyad Hamza in 14th century is
more shorter and has genuine expressions. On the other hand, towards the end of
the 15th century, was written by Hamdullah Hamdi with a
more developed language and literary concern.    

Anahtar Kelimeler

Narration, Masnavi of Yusuf and Zeliha, Şeyyad Hamza, Hamdullah Hamdi

OLAY ÖRGÜSÜ VE TAHKİYE TARZINDA DEĞİŞİM: ŞEYYÂD HAMZA'NIN VE HAMDULLAH HAMDÎ'NİN YÛSUF U ZELİHÂ MESNEVİLERİNİN MUKAYESESİ

Öz

XIV. yüzyılda kaleme alınan ve klasik Türk edebiyatının erken dönem
mesnevilerinden olan Şeyyâd Hamza'nın Yûsuf
u Zelihâ'sı ile XV. yüzyılın sonlarında yazılan Hamdullah Hamdî'nin Yûsuf u Zelihâ'sı çeşitli yönlerden
mukayese edilmeye imkân sağlamaktadır. Buradan hareketle elinizdeki yazıda iki
mesnevi özellikle olay örgüsü ve tahkiye tarzı bakımından karşılaştırılmaktadır.
Bu anlamda ilk olarak Yusûf ile Zelihâ hikâyesi hakkında temel birtakım bilgiler
sunulmuş; ardından Şeyyâd Hamza ile Hamdullah Hamdî'nin hayatları ve onların
mesnevileriyle ilgili bilgiler verilmiştir. Bununla birlikte iki mesnevi birer
tablo ve grafik yardımıyla olay örgüsü ve tahkiye tarzı açısından mukayese edilmiştir.
Bu yönüyle her ne kadar aynı hikâye etrafında teşekkül etse de iki mesnevinin
olay örgüsü bakımından, odak noktalarında ve olayların ilerleyişinde önemli
farklar barındırdığı görülmüştür. Bunun yanında iki şairin aynı olayı farklı
uzunluklarda ve değişikliklerle anlattığı da anlaşılmıştır. Tahkiye tarzı yönüyle
de önemli farklar barındıran iki mesnevi, hikâye etme, kahramanlar arasındaki
diyalog, hitap, arasöz ve tasvir gibi anlatı unsurlarına farklı ölçülerde yer
vermişlerdir. Bu yönüyle bakıldığında Şeyyâd Hamza'nın tahkiye tarzında sözlü kültür izleri öne
çıkmakta ve edebî kaygıdan ziyade asıl konuya odaklanılmaktadır. Nitekim
Hamdullah Hamdî'nin tahkiye tarzında edebî anlatım önemsenmektedir. Ayrıca herhangi
bir konuya giriş yaparken şairin  okuyucuyu önceden mevzuya hazırladığı görülmektedir.
Dolayısıyla XIV. yüzyılda Şeyyâd Hamza'nın dilinde daha kısa ve öz ifadelerle
yer bulan Yusûf ile Zelihâ hikâyesinin, XV. yüzyılın sonlarına doğru Hamdullah
Hamdî'de daha gelişmiş bir dille ve edebî kaygı ön planda tutularak yazıldığı
dikkat çekmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Tahkiye, Yusuf u Zeliha Mesnevisi, Şeyyad Hamza, Hamdullah Hamdi

Kaynakça

• Akar, Metin. (1986), "Şeyyad Hamza Hakkında Yeni Bilgiler", Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, S 2, s. 1-15.
• Aktaş, Şerif. (1984), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Birlik Yayınları, Ankara.
• Dilçin, Dehri. (1946), Şeyyad Hamza, Yusuf u Zeliha, TDK Yayınları, Ankara.
• Forster, Edward Morgan. (1982), Roman Sanatı, (Çev.) Ünal Aytür, Adam Yayınları, İstanbul.
• Koncu, Hanife. (2003), "Yûsuf ve Züleyhâ". DİA, C 44, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Köprülü, Fuat. (1922), "Selçukîler Devrinde Anadolu Şairleri, I, Şeyyad Hamza", Türk Yurdu, S 1, s. 27-34.
• Öztürk, Zehra. (1997), "Hamdullah Hamdi", C 15, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Öztürk, Zehra. (2001), Hamdullah Hamdî'nin Yûsuf ve Zelîhâ Mesnevisi: Giriş, Metin, İnceleme ve Tıpkıbasım, II. Kısım: Tenkidli Metin, Harvard Üniversitesi Yayınları, Harvard.
• Özyıldırım, Ali Emre. (1999), Hamdullah Hamdî ve Divanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şeyyâd Hamza. (2008), Yûsuf u Zelîhâ, (Haz.) Ümit Özgür Demirci ve Şenol Korkmaz, Kaknüs Yayınları, İstanbul.