DERVİŞ AHMED GURBÎ'NİN YENİ BİR ESERİ: RİSÂLE-İ MÜNÂCÂT

Yıl 2021, Sayı: 14 [BAHAR 2021], 16 - 38, 30.04.2021

Seydi Kiraz , Mustafa Ramazan Yüksel

https://doi.org/10.28981/hikmet.889301

Cited By: 1

Öz

İslâmiyet’in Türkler arasında yayılmasından sonra Türk edebiyatında tevhid, münâcât, na’t, esmâü’l-hüsnâ, siyer, hilye, mevlid, mi’râciye, ramazaniye gibi dinî konuları ihtiva eden birçok tür ortaya çıkmıştır. Bunlar arasında şairlerin en çok rağbet ettikleri türlerden biri de münâcâttır. Çoğu divan ve mesnevilerde birer bölüm hâlinde bulunan bu türün, nadir de olsa müstakil olarak tertip edilmiş olanları da vardır. Çalışmaya bahis konusu olan Risâle-i Münâcât, bu az rastlanan müstakil münâcâtlardan biridir.
Eserin müellifi, 18. yüzyılda yaşamış Bosna Yenipazar’dan Derviş Ahmed Gurbî’dir. Şairin eserleri arasında Dîvân’ı ve kısa bir mesnevi özelliği taşıyan Eimmetü’l-Asliyye’si biliniyordu. Tespitlerimize göre Risâle-i Münâcât müellifin bilinmeyen bir eseridir. Çorum Hasan Paşa Yazma Eser Kütüphanesi’nde 19 Hk 2253/4’te kayıtlı olan bu yazma eser, bir mecmua içerisinde (77b-113b) bulunmuştur. Eser, ikisi Kur’an ile Hz. Peygamber ve Hz. Ali’nin övüldüğü; dokuzu münâcât özelliği taşıyan toplam on bir manzumeden oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler

Derviş Ahmed Gurbî, Risâle-i Münâcât, Dinî Türler

A NEW WORK OF DARVİSH AHMAD GHURBÎ: RİSÂLE-İ MÜNÂJÂT

Öz

In Turkish literature came up many types of religous subjects like tevhid, münâjât, na’t, asma al husna, siyer, hilye, mawlid, mi’râciye, ramazâniye after the spread of Islam among Turks. Among these, one of the most popular genres by poets is münâjât. This type, which is found as a section in most of the divan and mesnevis, has also rarely been arranged independently. Risâle-i Münâjât, which is the subject of the study, is one of these rare independent münâjâts.
The author of the work is Darwish Ahmad Ghurbi from Bosnia Yenipazar, who lived in the 18th century. The poet’s Dîvân and her work named Eimmetü’l-Asliyye, which had a short mesnevi, were known. According to our findings, Risâle-i Münâjât is an unknown work of the author. This manuscript registered in the Manuscript Library of Hasan Pasha in Çorum on 19 Hk 2253/4, was found in a magazine (77b-113b). The work consists of eleven poems. One of them praises the prophet and Hz. Ali, another one praises The Quran. Nine of them have the characteristics of münâjât.

Anahtar Kelimeler

Darwish Ahmad Ghurbi, Risâle-i Münâjât, Münâjât, Religious Types

Kaynakça

• Ahmed Fakih. (1974), Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş- Şerįfe (Haz. Hasibe Mazıoğlu), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ahmed Gurbî, Dîvân-ı Gurbî, İstanbul Büyükşehir Belediye Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı O. 109.
• Ahmed Gurbî, Risâle-i Münâcât, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi. 19 Hk 2253/4.
• Ahmed Yesevî. (2019), Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı (Editör: Zülfikar Güngör), Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara.
• Akay, Hasan. (1989), “Cenâb Şehâbeddin’in Münâcâtı Üzerine”, İslâmî Kültür, Sanat ve Edebiyat, Şubat-Mart-Nisan, S 4, s. 46-47.
• Atay, Selçuk. (2019), “Âkif Paşa’nın Münâcât’ı yahut Dilini/Evrenini Kaybetmiş Bir Aydının Yakarışı”, Zeitschrift für die Welt der Türken, S 11, s. 39-54.
• Bursalı Mehmed Tâhir. (1338/1919), Osmanlı Müellifleri, Ali Şükrü Matbaası, C 2, İstanbul.
• Can, Uğur. (2019), Tâhi̇rü’l-Mevlevî Tercüme-i Münâcât-ı Hazret-i Mevlânâ (İnceleme-Transkri̇psi̇yonlu Meti̇n), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erzincan.
• Çalışkan, Adem. (2002), “Cenâb Şehâbeddin’in Bir ‘Münâcât’ı ve Tahlili”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C 2, S 3, s. 195-206.
• Çalışkan, Adem. (2016), “Bi̇r Tür Olarak Münâcât ve İbrahi̇m Şi̇nâsȋ Efendi̇’ni̇n ‘Münâcât’ının Tahli̇li̇”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 9, S 43, s.88-139.
• El-Elbânî. (1965), Silsiletü’l-Ehâdîse’z-Zaîfe ve’l-Mevzûa I, Dımeşk.
• el-Mecmuatü’l-Kübrâ, (1314/1896). İstanbul.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. (1960), Bektaşi Edebiyatı Antolojisi-Onyedinci Asırdanberi Bektaşî Kızılbaş Alevî Şairleri ve Nefesleri, Maarif Kütüphanesi, İstanbul.
• Eyilik, Sena. (2019), Mehmed Emi̇n Vahîd Paşa’nın Şerh-i Kasîde-i Di̇myâti̇yye (Mi̇rkāt-ı Münâcât) İsi̇mli̇ Eseri̇nde Tasavvufî Muhtevâ, Marmara Üviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Hâce Abdullah el-Ensârî. (1301/1884), Nasâyıh ve Münâcât, İstanbul.
• Hafız, Nimetullah. (2005), Sancak Türk Şairi Derviş Ahmed Gurbî Hayatı ve Eserleri, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi Yayınları, Prizren.
• Kaçalin, Mustafa S. (e-kitap), Yûsuf Has Hâcib Kutağu Bilig (Metin), https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubiligmustafakacalinpdf.pdf?0
• Kalafat, Yaşar. (1998), “Bedri Noyan Dedebaba ve Balkanlarda Bektaşîlik”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S 6, s. 81-90.
• Kartal, Alparslan. (2018), “Bi̇r Nebevî Gelenek Olarak Münacât ve Ebu’l-Hasan Harakânî’ni̇n Yeni̇ Bulunan Bi̇r Münacâtı”, Turkish Studies, C 2, S 13, s. 491-515.
• Kiraz, Seydi. (2019), “Şâki̇r Mahlaslı Bi̇r Şai̇re Ai̇t Dört Tür: Münâcât, Esmâ-i Hüsnâ, Naat ve Selamnâme”, Sosyal ve Beşeri̇ Bi̇li̇mler Tam Meti̇n Ki̇tabı İKSAD Yayınevi, C 3, s. 388-398.
• Koçin, Abdulhakim. (2011), Türk Edebiyatında Münâcât, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Köksal, Mehmet Fatih. (e-makale), “Gurbî, Ahmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbi-ahmed (Erişim Tarihi: 15.12.2020).
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013), “Bektaşî Babası, Şai̇r Yeni̇pazarlı Gurbî ve Eseri̇”, Alevi̇li̇k Araştırmaları Dergi̇si̇, S 6, s. 17-28.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, (2017), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kurnaz, Cemal, Tatçı, Mustafa. (2001). Tuhfe-i Nâilî, Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Bizim Büro Yayınları, Ankara, 2001.
• Kurnaz, Cemâl. (1992), Münâcât Antolojisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Macit, Muhsin. (2006), “Münâcât”. DİA, C 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Muhammed b. Abdurrahman Sahavî. (1956), el-Makâsidü’l-Hasene, Kahire.
• Özkan, Firdevs. (2008), Çavdaroğlu Müftî Dervîş’i̇n Dîvân-ı Münacat’ı Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Özmen, İsmail. (1998). Alevi-Bektaşi Şairleri Antolojisi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Sâmi, Şemseddin. (2019). Kamûs-ı Türkî, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Selçuk, Sibel Akbulut. (2007), XVIII. Yüzyıl Şai̇ri̇ Gurbî’ni̇n Di̇vanı (Meti̇n-İnceleme), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Skrijelj, Redzep. (e-makale), Dervis Ahmed Gurbi Baba, Bosnjaci.rs, http://www.bosnjaci.rs/tekst/94/dervis-ahmed-gurbi-baba.html (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Tulum, Mertol. (2011), Yakarışlar Kitabı (Tazarru-nâme), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Yaypınar, Ahmet. (1993), Kemâl Ümmî Divanında Münacât ve Tevhidlerdeki Âyetlerin Tespiti, Marmara Üviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yıldırım, Yusuf. (2015), “Fazlullah Moral’in Münâcât-ı Bedîa Adlı Eseri̇”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C 19, S 2, ss.81-110.
• Yıldız, Alim. (2013), Geleneğin İzinde, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, Alim. (2020), Türk İslâm Edebiyatı, Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz, Oğuz. (2014), Hamdî Efendi̇’ni̇n “Manzûm Münâcât ve Arz-ı Hâcât-Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi̇” Adlı Eseri̇ (İnceleme-Meti̇n), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Yüksel, Mustafa Ramazan. (2020), Dervi̇ş Ahmed Gurbî’ni̇n Ri̇sâle-i Münâcâtı (İnceleme-Meti̇n), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Çorum.