MEVCÎ’NİN NAZMÜ’L-HABÎB FÎ-NUSHÜ’L-LEBÎB ADLI SAD-PEND MESNEVİSİ

Yıl 2021, Sayı: 15 [GÜZ 2021], 87 - 134, 31.10.2021

Ahmet Alkan

https://doi.org/10.28981/hikmet.955344

Öz

Pend-nâmeler/nasihat-nâmeler Klasik Türk edebiyatında muhatabına doğruyu ve güzeli göstermeyi amaçlayan ahlakî nitelikli eserlerdir. Manzum ve mensur olarak kaleme alınabilen bu edebî ürünler Klasik Türk edebiyatının en yaygın türleri arasındadır. Pend-nâmeler arasında tanınmış bir kişinin vecizelerini ya da öğütlerini içeren eserlere de tesadüf edilmektedir. Lokman Hekim’in oğluna verdiği yüz nasihatı manzum veya mensur olarak kaleme alan pend-nâmeler bu eserlere örnektir. Bunlardan bir tanesi de 17. yy şairi Mevcî’ye aittir. Mevcî, Fars edebiyatında Lokman Hekim’in yüz nasihatını içeren bir mesneviyi Türkçeye nazmen çevirmiş ayrıca kendisi de yirmi beş öğüt eklemiştir. Aynı zamanda eserindeki öğütlere delil ve örnek göstermek maksadıyla ayet, hadis, Hz. Ali vecizeleri ve atasözlerini de kullanmış, böylece esere orijinal bir nitelik kazandırmıştır. Bu çalışmada Mevcî’nin hayatı hakkında bilgi verilmiş, Nazmü’l-Habîb Fi-Nushü’l-Lebîb adlı pend-nâme türündeki mesnevisi şekil, muhteva, dil-üslup yönünden incelenmiş ve mesnevinin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevcî, mesnevi, nasihat, Lokman Hekim, pend-nâme

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. (1999), Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’ar, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Abu’l-Fadl el-Meydânî. (1979), Mecmâ’ü’l-Emsâl, (Haz.) Muhammed Muhiddîn Abdülhamid, Darü’l-Ma’rife, Beyrut Lübnan, C.1 (2C).
• Aclûnî. (1749), Keşfü’l-Hafâ, (Haz. İsmâil b. Muhammed. ), Mektebetü’l-İlmi’l-Hadis, C.1.
• Aykanat, Timuçin. (2017), “Pendnâme-i Zarîfî”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, TAED 60, s.95-112.
• Balcı, Musa. (2016), “Ubeyd-i Zâkânî’nin Sad-pend Risalesi”, İstanul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, 29/2, s.45-72.
• Canım, Rıdvan. (1988), “Pendnameler ve Türk Edebiyatında Benzer Nitelikli Öğüt Kitapları”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, s.153-159.
• Çağrıcı, Mustafa. (2006), “Nasihat”,TDVİA, C.32, İstanbul, s.408-409.
• Harman, Ömer Faruk. (2003), “Lokman”, TDVİA, C.27, Ankara, s.205-206.
• İbn Kuteybe. (1997), Uyûnu’l-Ahbâr, Darü’l-Kütübü’l-İlmiye, Lübnan Beyrut, C.2 (4C).
• İpekten, Haluk. (2015), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Mahmut. (2001), “Manzum Nasihatnâmelerde Yer Alan Konular”, SÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: IX, Konya, s. 133-185.
• Kaplan, Yunus. (2014), “Mevcî, Defterdar Mehmed Paşa”, TEİS, http://teis:yesevi.edu.tr/madde-detay/mevci-defterdar-mehmed-pasa (Erişim Tarihi: 17.09.2020).
• Kartal, Ahmet. (2013), Doğunun Uzun Hikayesi (Türk Edebiyatında Mesnevi), Doğu Kütüphanesi Yayınları: İstanbul.
• Kayabaşı, Bekir. (1997), Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Malatya. Kayaokay, İlyas. (2018), “Ahmed Râşid’in Pend-nâme-i Lokman Hekim Terceme-i Manzûmesi Adlı Mesnevisi”, Çeşm-i Cihan: Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, s. 71-103.
• Kur’ān-ı Kerím, kuran.diyanet.gov.tr, https//kuran.diyanet.gov.tr/Mushaf/kuran-meal-1. [Erişim Tarihi: 01.11.2020].
• Levend, Agah Sırrı. (1964). “Ahlak Çağında Ümmet Kitaplarımız” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s.89-115.
• Mecmua, Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi No:438.
• Mehmed Süreyya. (1996), Sicill-i Osmanî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, (Haz. Mustafa Keskin vd.), C.IV/I, (4c) Sebil Yayınevi: İstanbul.
• Pala, İskender. (2006), “Nasihatname”, TDVİA, 32, İstanbul, 409-410.
• Saraç, M. A. Yekta. (2014), Klasik Edebiyat Bilgisi-Biçim-Ölçü-Kafiye, Bilimevi Basın Yayın: İstanbul.
• Taş, Hakan. (2008), “Klasik Türk Şiirinde Türkçe Sözcüklerde Med”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 19, İstanbul, s. 143-156).
• Uveydâ, Kamil Muhammed Muhammed, İbn Bâce, Darü’l-Kütübü’l-İlmiye, Beyrut Lübnan.
• Yavuz, Salih Sabri. (2005), “Mi’rac”, TDVİA, C.30, İstanbul, s.132-135.
• Yıldız, Alim. (2002), “İbrahim Gülşenî’nin Pendnâme’si”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:16, s.57-95.
• Yılmaz, Mehmet (2008), Kültürümüzde Arapça ve Farsça Asıllı Vecizeler Sözlüğü 1-2, Sütun Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz, Mehmet. (2013), Kültürümüzde Ayet ve Hadisler, Kesit Yayınları: İstanbul.
• Yılmazer, Ziya. (2003), Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.