VA’DÎ’NİN HEŞT BEHİŞT MESNEVİSİ VE BU MESNEVİDE YER ALAN Mİ’RACİYYE

Yıl 2022, Sayı: 16 [BAHAR 2022], 247 - 271, 30.04.2022

Hasan Doğan

https://doi.org/10.28981/hikmet.1065525

Öz

Sözlük anlamı yükselmek, göğe çıkmak olan ve Türkçeye merdiven şeklinde tercüme edilen miraç, ıstılah olarak hicretten bir buçuk yıl sonra Recep ayının 27. gecesi Hz. Muhammed’in Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya oradan da göğe yükselerek yedi kat semayı kat etmesi ve Allah’ın huzuruna çıkması mucizesine verilen addır. Hz. Peygamber’in en önemli mucizelerinden olan miraç, Müslüman toplulukları büyük oradan etkilemiş ve sanatın çeşitli dallarında etkisini hissettirmiştir. Bu mucize, söz sanatlarının bir dalı olan edebiyat sahasında da büyük rağbet görmüştür. Müslüman şair ve ediplerden bazıları çeşitli eserlerinde bu mucizeye bir veya birkaç bölüm ayırmışken bazıları ise sadece bu olayı merkeze alan manzum veya mensur müstakil eserler kaleme almışlardır.
Bu çalışma 17. yüzyıl şairlerinden olan Va’dî Ahmed Efendi’nin Heşt Behişt isimli mesnevisinin giriş kısmında yer alan mi’raciyeye odaklanmaktadır. Çalışmada öncelikle miraç olayı genel hatlarıyla nakledilecek, mi’racnâme/mi’raciye adı verilen edebî türün genel özellikleri ortaya konacak ve bu türde kaleme alınmış öne çıkan eserlere genel hatlarıyla değinilecektir. Ardından ise bugüne kadar henüz üzerinde hiçbir çalışma yapılmamış Heşt Behişt mesnevisi tanıtılacaktır. Yazının son bölümünde ise Va’dî Ahmed Efendi’nin mi’raciyesi şekil ve muhteva hususiyetleri yönleriyle ele alınacak ve söz konusu manzumenin transkripsiyonlu metni verilecektir. Böylelikle bu çalışma ile hem bilinmeyen bir mesnevi tanıtılacak hem de yeni bir miraciye lireratüre eklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Miraç, mi’racnâme, mi’raciye, Va’dî Ahmed, Heşt Behişt, mesnevi

Kaynakça

• Akar, Metin. (1980), Türk Edebiyatında Manzum Mi’racnâmeler, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Akdoğan, Yaşar. (1989). “Mi’râc, Mi’râcnâme ve Ahmedî’nin Bilinmeyen Mi’râcnâmesi”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S.9, İstanbul: 263-310.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. (2020), “Va’dî, Ahmed Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), y.y., http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vadi-ahmed-efendi [erişim tarihi: 01.01.2022].
• Atlansoy, Kadir. (2020), “Va’dî, Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), y.y., http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vadi-mehmed [erişim tarihi: 01.01.2022].
• Kartal, Ahmet. (2014), Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevi, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
• Kavruk, Hasan. (2013), Türkçe Mesnevilerde Sebeb-i Te’lif (Eser Yazma Sebebi), Özserhat Yayıncılık, Malatya.
• Mütercim Âsım Efendi. (ts.), el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti'l-Kâmûsu'l-Muhît; http://www.kamus.yek.gov.tr/ [erişim tarihi: 29.01.2022].
• Sabuncu, Zeynep. (2005), Va’dî’nin Fîrûz u Dil-efrûz Mesnevisi, Simurg Yayınları İstanbul.
• Uzun, Mustafa İsmet. (2005), “Mi’râciyye”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.30, TDV Yayınları, İstanbul: 135-140.
• Ünver, İsmail. (1986), “Mesnevi”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C.52, S.415-416-417, Türk Şiiri Özel Sayısı - II (Divan Şiiri), Temmuz - Ağustos - Eylül 1986: 430-563.
• Vankulu Mehmed Efendi. (ts.), Vankulu Lügati, http://www.kamus.yek.gov.tr/ [erişim tarihi: 29.01.2022].
• Yavuz, Salih Sabri. (2005), “Mi’rac”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.30, TDV Yayınları, İstanbul:132-135.
• Yıldız, Enes. (2019), Divanlarda Küçük Mesneviler, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana.
• Yücel, Mahmut. (2001), Va’di Divânı (Tenkitli Metin), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.