BEYİTLERİ TİTRETEN ACI: DERVİŞ MUHAMMED EMÎN’İN 1752 EDİRNE DEPREMİ İLE İLGİLİ ZELZELENÂMESİ

Yıl 2022, Sayı: 16 [BAHAR 2022], 138 - 165, 30.04.2022

Enes Yıldız

https://doi.org/10.28981/hikmet.1068770

Öz

Tarihî, kültürel ve edebî arka planıyla çok güçlü bir gelenek hâline gelen klasik Türk şiirinin kaynaklarından biri de toplumsal olaylardır. Toplumsal hayat ve edebiyat ilişkisi noktasından klasik Türk şiirinde deprem, yangın, sel gibi doğal afetlerle ilgili şiirler bulmak mümkündür. Şairler toplum hayatını derinden etkileyen afetler ile ilgili bilgiler vermişler ve bu olayları estetik bir biçimde tasvir etmişlerdir. Böylece bu tür şiirler, edebî bir metin olmanın yanı sıra tasvir edilen tarihî olaya ışık tutan birer vesika olmuşlardır.

Toplumsal bir olayı şiirinde işleyen şairlerden biri de Derviş Muhammed Emîn’dir. XVIII. yüzyıl divan şairlerinden Derviş Muhammed Emîn’in hayatı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Şu an için elimizde Derviş Muhammed Emîn’in mürettep bir Dîvân’ı bulunmaktadır. Dîvân’daki küçük mesnevilerden birisi 1752 yılının Ramazan ayında Edirne’de yaşanan deprem ile ilgilidir. 81 beyitlik mesnevisinde şair; insanlara nasihatlerini sıralamış, depremin sebebini açıklamış, deprem anını tasvir etmiş ve deprem sonrası neler yaşandığını anlatmıştır. Çalışmamızda öncelikle edebiyatımızda deprem ile ilgili şiirler hakkında kısaca bilgi verilecektir. Yazının asıl bölümünde Derviş Muhammed Emîn’in Dîvân’ı tanıtılacak ve zelzelenâme; şekil ve muhteva açısından incelenecektir. Makalenin sonunda zelzelenâmenin transkripsiyonlu metni de verilecektir. Bu çalışma vesilesiyle bilinmeyen bir şairin eseri tanıtılacak ve deprem şiirlerine bir yenisi eklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Muhammed Emîn, Dîvân, Deprem.

Kaynakça

• Kitapevi, İzmir Bahar Özkan, Bahanur (2011), Kilis Şairleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya. Cengiz, Hasan Ali (2020), 1752 Edirne depremi (Zelzel-i Azîme), Kitapevi Yayınları, İstanbul.
• Çabuk, Vâhid (1973), “XVII. Yüzyılda İstanbul Yangınları ve Kâtipzâde’nin 1070 (1660) Yangını Hakkında Manzum Bir Tarihi”,Türk Kültürü Dergisi, C 125, s. 286-290.
• Çetinkaya, Ülkü (2009), “Divan Şiirinde Sosyal Hayattan Yansımalar: Necatî ve Hayretî’nin Arpa Kıtlığını Anlatan İki Manzumesi”, Türkbilig Dergisi, C 17, s. 47-55.
• Dayanç, Muharrem (2007), “Balıkesir ile Türkistan’da Deprem ve Tevfik Fikret’e Sitem”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 8, S 2, s. 123-140.
• Gürgendereli, Müberra (2021), “Şairlerin Gözünden Tarihte Edirne Kışları ve Nehir Taşkınları”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C 5, S 4, s. 1732- 1750.