TOPLUMSAL CİNSİYET BAĞLAMINDA SOSYAL VE KÜLTÜREL MEKÂN OLARAK YAYLA; ÇAĞLAYAN YAYLASI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Sayı: 17 [GÜZ, 2022], 322 - 335, 31.10.2022

Ergin Altunsabak

https://doi.org/10.28981/hikmet.1115458

Öz

Yaylacılık, genel itibariyle ekonomisi hayvancılığa dayanan köylerin yaz aylarında daha geniş ve bol otlaklara ulaşmak için gerçekleştirdiği bir faaliyettir. Ancak bu çalışmanın örneklemi olan Kars’ın Çağlayan Köyü’nün yaylasında yapılan gözlem ve yaylaya çıkan kadınlarla yapılan derlemelerden hareketle, yaylanın ekonomik işlevi ile birlikte köylü kadınlar için sosyal ve kültürel bir işlevinin de olduğu kanısına varılmıştır. Bu nedenle yaylacılık faaliyeti toplumsal cinsiyet çalışmaları bağlamında da ele alınabilir. Yaylacılık yapan kadınlar, yılın yaklaşık iki ayını yaylada geçirmektedirler. Bunun haricinde ise köyde yerleşik bulunmaktadırlar. Bu kişiler köylerde ulaşımın, barınmanın kolaylıklarından faydalanan insanlar olmalarının yanı sıra akıllı telefon, televizyon gibi ürünlerin de kullanıcılarıdırlar. Araştırmanın yapıldığı yaylada ise elektriğin bulunmadığı gibi barınma, ulaşım ve iletişim gibi alanlarda da güçlükler yaşanmaktadır. Bu güçlükleri yaşasalar da yaylacılık faaliyetine katılan kadınların ifadelerinden yaylada daha fazla vakit geçirmeyi köyün veya kentin imkânlarına tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Buradan hareketle öncelikle yaylacılık faaliyetine katılım sağlayan kadınların bahsedilen zorluklara rağmen orada bulunma arzularının nedeni sorgulanmaktadır. Bu sayede ekonomik öneminin yanı sıra kadınlar için yaylanın sosyo-kültürel işlevi de açığa çıkmaktadır. Bu değerlendirmeler, kadınların yaylada diğer mekânlardan farklı olarak gerçekleştirdikleri faaliyetler göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir. Böylece yayladaki kadınların köye göre toplumsal cinsiyet rollerinin alanını genişlettiği de söylenebilir. Sonuç olarak alandan edinilen verilerden hareketle zorluklarına rağmen kırsaldaki kadınlar için yaylacılığa olan motivasyon, ekonomik işlevinin yanı sıra kadınların buradaki toplumsal cinsiyet rollerinin çoğalmasından ve sosyo-kültürel bir mekân olmasından gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Mekân, Toplumsal Cinsiyet, Yayla, Çağlayan Köyü.

HIGHLAND AS SOCIAL AND CULTURAL SPACE WITHIN THE CONTEXT OF SOCIAL GENDER; THE EXAMPLE OF ÇAĞLAYAN HIGHLAND

Öz

Transhumance is an activity carried out by the villages, whose economy is generally based on animal husbandry, in order to reach wider and more abundant pastures in the summer months. However, based on the observations made in the plateau of Çağlayan Village of Kars, which is the sample of this study, and the compilations made with the women who went to the plateau; the study has been prepared with the approach that transhumance can be evaluated in the context of gender studies as well as its economic and cultural functions. Transhumance women spend about two months of the year on the highland. In the rest of the year, they are settled in the city center or in the village. In addition to being people who benefit from the convenience of transportation and settlement in the city center or in the villages, they are also users of products such as smart phones and televisions. On the other hand, they experience difficulties in areas such as accommodation, transportation and communication in the highland. However, they are deprived of the opportunities of the village or the city to spend more time here. From this point of view, the reason for the desire of women participating in transhumance activities to be there despite the difficulties mentioned is questioned. In this way, in addition to its economic importance, the socio-cultural function of transhumance for women is also revealed. These evaluations are carried out by taking into account what women do in the highland differently from other places. Thus, it is concluded that with change of place of the productive woman identity from the highland to the city, gender roles have also changed. As a result, based on the data obtained from the field, the motivation for transhumance for rural women, despite the difficulties, comes from the increase in gender roles of women and the fact that it is a socio-cultural space, in addition to its economic function.

Anahtar Kelimeler

Woman, Place, Gender, Highland, Çağlayan Village

Kaynakça

• Akbaş Arpacı, Ekin. (2019), Kadın Bedeni, Mekân ve Hareket, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Alkan, Ayten. (2013), “Giriş: Cinsiyet Dinamiklerinin Peşinden”, Cins Cins Mekân, (Editör: Ayten Alkan), Varlık Yayınları, İstanbul, s. 7-15.
• Butler, Judith. (2014), Cinsiyet Belası, Metis Yayınları, İstanbul.
• Doğanay, H. ve Coşkun, O. (2013), “Türkiye Yaylacılığındaki Değişme Eğilimleri ve Başlıca Sonuçları”, Eastern Geographical Review, 18 (30).
• Donovan, Josephine. (2010), Feminist Teori. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Emiroğlu, Mecdi. (1977), Bolu'da Yaylalar ve Yaylacılık, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Gür, Faik. (2016), “Bir Tütün Köyünde Tarımsal Dönüşüm ve Kadın Emeği”, folklor/edebiyat, cilt:22, sayı:86, 2016/2.
• Kaplan, Zehra. (2021), 19. Yüzyıl Türk Romanında Annelik Olgusu (1870-1900), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• Kutlu, Muhtar. (1987), Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Lefebvre, Henri, (2014), Mekânın Üretimi, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Oğuz, M. Öcal, (2007), “Folklor ve Kültürel Mekân”, Millî Folklor, Yıl 19, S. 76. s. 30-32.
• Özünel Ölçer, Evrim. (2008), “Folklorda Yeni Sıçramalar: Kuantum Folklore”, Millî Folklor, s. 79, s. 6-13.
• Plumwood, Vol, (2004), Feminizm ve Doğaya Hükmetmek, Metis Yayınları, İstanbul.
• Polat, Fecri, (2011). Doğu Anadolu Yayla Kültürü ve Yayla Mimarisi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.