AN EXAMPLE OF SULEYMAN CELEBI EFFECT ON MAWLID: YENI MEVLID-I NEBEVI

Yıl 2022, Sayı: 17 [GÜZ, 2022], 41 - 59, 31.10.2022

Hasan Kaya

https://doi.org/10.28981/hikmet.1171059

Öz

Many works are written about the belief that Hz Prophet honored earth. These works, also called mawlid, are about his outstanding characteristics, miracles, and some specific important events in his life. There are generally poetic examples of these works while there are a few prose examples in the related literature. Mawlid type in Turkish literature is more popular in Turkish literature when compared to other Islamic literature types. Vesiletü’n-Necat written by Süleyman Çelebi is an important mawlid example that affected the literature. The sincere approach of Süleyman Çelebi and the valid reputation it owns affected almost all mawlids written after it. Muhyiddîn Mekki’s (d. 1936) work named Yeni Mevlid-i Nebevi is one of the mawlids that was written according to the language of the period and it was based on the model of Mawlid written by Süleyman Çelebi. Mekki edited and extremely shortened the Mawlid of Süleyman Çelebi in his work consisting of 246 couplets. New Mevlid-i Nebevi, was written in the shape of mesnevi verses and it is made of three main sections. There is a foreword, mawlid text, and a prosaic prayer section in the work. A short section consisting of information about the type of mawlid exists at the beginning of the article. Information about the author of New Mevlid-i Nebevi is presented in the next section; a comparison of the work with the work of Süleyman Çelebi is made. The purpose of this study is to present the deep impact of Süleyman Çelebi’s piece Vesiletü’n-Necat on mawlid texts in a concrete manner.

Anahtar Kelimeler

Mawlid, Muhyiddin Mekki, Yeni Mevlid-i Nebevi, Süleyman Çelebi, Vesiletü’n-Necat.

MEVLİDLERDE SÜLEYMAN ÇELEBİ ETKİSİNE BİR ÖRNEK: YENİ MEVLİD-İ NEBEVÎ

Öz

Hz. Peygamber’in cihanı şereflendirmesi vesilesiyle yazılan ancak onun üstün vasıflarını, mucizelerini, hayatındaki önemli bazı hadiseleri de konu edinen eserlere mevlid adı verilmiştir. Genellikle manzum örnekleri yazılmakla birlikte az da olsa mensur örneklere de rastlanmaktadır. Türk edebiyatında mevlid türü diğer İslamî edebiyatlardan daha çok ilgi görmüştür. Bu ilgide kuşkusuz Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı mevlidinin etkisi büyüktür. Süleyman Çelebi’nin eseri samimi üslubu ve haklı şöhretiyle kendisinden sonra yazılmış hemen bütün mevlidleri etkilemiştir. Muhyiddîn Mekkî’nin (ö. 1936) Yeni Mevlid-i Nebevî adını verdiği eseri Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i model alınarak dönemin lisanına uygun yazılan mevlidlerden biridir. Mekkî, mesnevi nazım şekliyle yazdığı 246 beyitlik eseriyle Süleyman Çelebi’nin Mevlid’ini oldukça kısaltmıştır. Yeni Mevlid-i Nebevî, üç ana bölümden oluşur. Eserde bir ön söz, mevlid metni ve sonunda mensur bir dua bölümü bulunmaktadır. Makalede mevlid türü ile ilgili kısa bilgilerin ardından Yeni Mevlid-i Nebevî’nin yazarı hakkında bilgi verilmiş ve eserin Süleyman Çelebi’nin eseri ile mukayesesi yapılmıştır. Bu çalışmayla Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı eserinin mevlid metinleri üzerindeki derin etkisi somut olarak ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlid, Muhyiddîn Mekkî, Süleyman Çelebi, Vesîletü'n-Necât

Kaynakça

• Aça Mehmet, Gökalp Haluk, Kocakaplan İsa. (2011), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Akpınar, Bahar. (2006), “Vesiletü’n-Necat ve Mevlit Geleneği”, Türk Edebiyatı Tarihi, I, (Editörler: Talât Sait Halman vd.), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 635.
• Aksoy, Hasan. (2004), “Mevlid/Türk Edebiyatı”, DİA, C 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 482-484.
• Aksoy, Hasan. (2007), “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C V, S 9, s. 323-332.
• Ayverdi, İlhan. (2008), Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük, II, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• Canım, Rıdvan. (2012), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Durmuş, İsmail. (2004), “Mevlid/Arap Edebiyatı”, DİA, C 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 480-482.
• Eren, Ali. (2019), Kaside ve İlahilerle Tam Mevlid-i Şerif, Medine Yayınları, İstanbul.
• Eroğlu, Süleyman. (2010), “Edebî Bir Tür Olarak Mevlidler -Şekil Özelliklerine Dair Bazı Değerlendirmeler-”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S 18, s. 125-141.
• İnal, Mahmud Kemal. (2000), Son Asır Türk Şâirleri (Kemâlü’ş-Şuarâ), C 3, Haz. Hidayet Özcan, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• İpekten, Haluk. (2001), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Kaya, Hasan. (2015), “Abdî Mevlidi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S 32, s. 125-158.
• Kayaokay, İlyas. (2019), “Enverî-i Erzincânî ve Mevlûd-i Şerîfi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, S 23 (1), s. 461-495.
• Kesik Beyhan, Selçuk Bahir, Şenödeyici Özer, Ekinci Ramazan, Koç Hamza. (2019), Eski Türk Edebiyatı Teorik Bilgiler, Kut Yayınları, İstanbul.
• Köksal, M. Fatih. (2011), Mevlid-nâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kütük, Rıfat. (2018), Türk Edebiyatında Mevlid ve Muslihî’nin Gül-efşân İsimli Mevlidi, Ertual Akademi Yayıncılık, Erzurum.
• Mazıoğlu, Hasibe. (1974), “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Ankara Üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi, C VI, S 1, s. 31-62.
• Muhyiddîn Mekkî. (?), Yeni Mevlid-i Nebevî, Millî Kütüphane Yz A 1073.
• Muhyiddîn Mekkî. (1335/1919), Yeni Mevlid-i Nebevî, Matbaa-i Orhaniye, Dersaâdet (İstanbul).
• Mutçalı, Serdar. (1995), Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
• Özel, Ahmet. (2004), “Mevlid”, DİA, C 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 475-479.
• Özkat, Mustafa. (2015), “Paris’te Yazılan Bir Mevlid: Misbâhü’s-Salâh”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 14, s. 93-166.
• Şengün, Necdet. (2012), “Türk İslam Edebiyatında Manzûm Hz. Ali Mevlidleri ve Câferî’nin Mevlûd-i Haydaru’l-Kerrâr’ı”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S 36, s. 303-324.
• Şenler, Yaşar. (2011), Hayatı, Eserleri ve Edebiyat Anlayışıyla Muhiddin Mekki, Palet Yayınları, Konya.
• Timurtaş, Faruk Kadri. (1990), Mevlid (Vesîletü’n-Necât) Süleyman Çelebi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.