TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ

Yıl 2023, Sayı: 18 - BAHAR 2023, 234 - 251, 30.04.2023

Arif Gürgen , Mehmet Göktaş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1158734

Cited By: 1

Öz

İnsana ait tüm duygu ve düşüncelerin işlendiği Divan Edebiyatında dile getirilen önemli konulardan birisi de eleştiridir. Divanlarda aşk, tasavvuf, tabiat, kahramanlık konuları işlendiği gibi eleştiri ve tenkit içerikli konularda işlenmiştir. Divan Edebiyatında eleştiri ve tenkitin boyutları çeşitli bir mahiyettedir. Bu makalede ele alacağımız eleştiri ise bir şairin divanında başka bir şairi eleştirmesidir. Eleştiren şair Taşlıcalı Yahyâ Bey, eleştirilen şair ise Hayâlî Bey’dir. Her iki şairde aynı dönemin yani on altıncı yüzyıl şairleridir. Her ikisi de hem kendi dönemlerinde tanınmış hem de şöhretleri günümüze kadar gelmiş şairlerdir. Divan Edebiyatının gelişmesinde ve zenginleşmesinde önemli katkıları olan şairlerdir.
Ancak şunu unutmamak gerekir ki yüksek meziyetli şairlerinde insanî yönleri kendini gösterir. Onlar da diğer insanlar gibi bir başkasına karşı kıskançlık, kızgınlık, dargınlık, rekabet etme duygularına kapılıp bu duygularla hareket edebilirler. Şairler kendilerine ait yaşadıkları bu duyguları da şiirle dile getirirler. Aslında bu durum şairlerin kendilerine karşı duydukları güvenleri ve yanlış bir şekilde sanıldığı gibi kişisel duygu, düşüncelerin divanlarda yer almadığı zannının da yanlışlığını gösterir. Divanlarda bu şekilde şairlerin hayatından ve özel durumlarından izler görülür. Aynı zamanda şairlerin birbirlerinden kopuk olmadıklarını, birbirlerini takip ettiklerini ve bir iletişim hâlinde olduklarının da göstergesidir.
Bu makalede, Yahyâ Bey divanında Hayâlî Bey eleştirisini içeren şiirler tespit edilerek bu şiirlerin tahlili yapılmıştır. Böylelikle bir şairin divanında başka bir şairi hangi açılardan eleştirildiğinin hususları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca şairlerin bilinip, tanıtılması amacıyla her iki kıymetli şairin hayatları ve edebî şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelimeler:Yahyâ Bey, Hayâlî Bey, Divan, Edebiyat, Şiir, Eleştiri.

Anahtar Kelimeler

Yahyâ Bey, Hayâlî Bey, Divan, Edebiyat, Şiir, Eleştiri

Teşekkür

Hikmet Akademik Edebiyat Dergisinde makalemin kabul görmesini talep ederek, derginin yönetimine, editörüne, hakem kuruluna ve dergide emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Filiz Kılıç), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• Aydın, Abdullah, “Divan Şairleri Arasında Şair ve Şiire Dair Atışmalar”, Turkish Studies, 9(3), 2014, 213-237.
• Beyânî, Mustafa Cârullahzâde, Tezkiretü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Aysun Sungurhan), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2017.
• Bursalı Mehmed Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri C.2, (Hazırlayanlar: A.Fikri Yavuz, İsmail Özmen), Meral Yayınevi, İstanbul 1972.
• Çavuşoğlu, Mehmet, “Yahyâ Bey, Dukaginzâde”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yayınları, İstanbul 1986, XIII, 343-347. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1998.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, (Hazırlayan: Mustafa İsen), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2017.
• Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkirertü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Aysun Sungurhan), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2017.
• Kaya, Bayram Ali, “Taşlıcalı Yahyâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2011, XL, 156-157.
• Kaya, İ.Güven, “Yahyâ Bey’in Kasidelerinde Tarihî Gerçekler”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 28(28), 2006, 53-75.
• Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, (Hazırlayan: Rıdvan Canım), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2018.
• Kılıç, Zülküf, Türk Divan Şiirinde Sosyal Eleştiri, (Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2008.
• Kurnaz, Cemal, Hayâlî Bey Divanı Tahlili, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Özder, Deva, “Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanında Şiir Anlayışı”, Türük Dergisi, 8(20), 2020, 234-280
• Sağlam, Ayşe, Taşlıcalı Yahyâ Bey ve Hamsesi, (Doktora Tezi), Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır 2016.
• Sehî Beg, Heşt-Bihişt, (Hazırlayanlar: Haluk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan, Turgut Karabey), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2017.
• Sevimli, Erdem, “16. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Kalenderî Algısı”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 18(35), 2020, 31-66.
• Tarlan, Ali Nihat, “Hayâlî Bâkî”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1(1), 1946, 26-38.
• Taşlıcalı Yahyâ Bey, Divan, (Hazırlayan: Mehmet Çavuşoğlu), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Yılmaz, Kadri Hüsnü, “Divan Şairlerinin Meydan Okumaları ve Kendi Şiirlerine Nazire İstekleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 2018, 1660-1678.