CONTINUATION OF THE TEZKIRE TRADITION: SADETTİN NÜZHET AND TURKISH POETS

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 290 - 299, 30.09.2024

Lokman Taşkesenlioğlu

https://doi.org/10.28981/hikmet.1455783

Öz

One of the most important sources of the history of classical Turkish literature is tezkires. the treatises, which have increased in number and volume since the 15th century and reached up to the 19th century, have continued to contain the lives of poets and samples of their works during this period. At the end of the 19th century, which was the stage before the transition to biography in the modern sense, very valuable encyclopedic works were also written that can be considered as a continuation of the tradition. One of these works is Sadeddin Nuzhet Ergun's last and most important work, Turkish Poets.
Sadeddin Nuzhet, who has successfully collected many qualities such as poet, Sadi sheikh, musician, folklorist, is best known for his biographies and reviews. Sadeddin Nuzhet, who has created important works about dozens of personalities from folk literature to classical and contemporary literature, compiled biographies of 1074 poets and writers in Turkish Poets, was interrupted by his death and could only publish up to the 98th jersey and the letter F, the first part of the fourth volume. The work, which is the product of great material impossibilities and a superhuman effort, is considered an important source for the history of Turkish literature even to this extent.
In this study, the 19th century tezkire tradition was briefly mentioned, similar works written in the 20th century as a continuation of the tradition were focused on, Turkish Poets were discussed in detail from these works. The general nature of the work has been examined and the opinions of the important literary figures of the period have been compiled about the work.

Anahtar Kelimeler

Tezkire, Sadeddin Nüzhet, Turkısh Poets, Biography.

TEZKİRECİLİK GELENEĞİNİN DEVAMI: SADETTİN NÜZHET VE TÜRK ŞAİRLERİ

Öz

Klasik Türk edebiyatı tarihinin en önemli kaynaklarından biri tezkirelerdir. 15. yüzyıldan beri sayıları ve hacimleri artarak 19. yüzyıla kadar ulaşmış olan tezkireler, bu dönemde de şairlerin hayatlarını ve eserlerinden örnekleri ihtiva etmeye devam etmiştir. Modern anlamda biyografiye geçişten önceki sahfa olan 19. yüzyıl sonunda ise geleneğin devamı olarak kabul edilebilecek çok kıymetli ansiklopedik çalışmalar da kaleme alınmıştır. Bu çalışmalardan biri de Sadeddin Nüzhet Ergun’un son ve en önemli eseri olan Türk Şairleri’dir.
Şair, Sadi şeyhi, musikişinas, halkıyatçı gibi pek çok vasfı kendisinde başarıyla toplamış olan Sadeddin Nüzhet en çok biyografi ve incelemeleriyle tanınmaktadır. Halk edebiyatından klasik ve çağdaş edebiyata onlarca şahsiyet hakkında önemli eserler vücuda getirmiş olan Sadeddin Nüzhet; Türk Şairleri’inde ise 1074 şair ve yazarın biyografilerini derlemiş, vefatıyla yarıda kalmış ve ancak dördüncü cildin ilk bölümü olan 98. formaya ve F harfine kadar yayımlayabilmiştir. Büyük maddi imkansızlıklar ve insanüstü bir çabanın ürünü olan eser bu kadarıyla bile Türk edebiyatı tarihi için önemli bir kaynak olarak nitelendirilmektedir.
Bu çalışmada 19. yüzyıl tezkire geleneğinden kısaca bahsedilmiş, geleneğin devam olarak 20. yüzyılda kaleme alınan benzer eserler üzerinde durulmuş, bu eserlerden Türk Şairleri detaylı olarak ele alınmıştır. Eserin genel mahiyeti incelenmiş ve eser hakkında devrin önemli edebi simalarının görüşleri derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tezkire, Sadeddin Nüzhet, Türk Şairleri, Biyografi.

Kaynakça

• Akgün, G. Nilgün. Sadettin Nüzhet Ergun’un Halk Edebiyatı Araştırmaları. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Banarlı, Nihat Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, II cilt, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1998.
• Beyaz, Yasin. Sadettin Nüzhet Ergun Türk Musikisi Antolojisi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2017.
• Ceyhan, Âdem-Koşik, Halil Sercan. Recaizâde Mahmut Ekrem Kudemâdan Birkaç Şair. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2014.
• Çevik, Mehmed. Sadettin Nüzhet Ergun Halk Şairleri. Ankara: Ürün Yayınları, 2018.
• Erdem, Sadık. Tezkire-i Şuarâ İnceleme-Çeviriyazı-İndeksi Tıpkıbasım / Ârif Hikmet. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Güner, Galip - Güner, Nurhan. Ali Emîrî Efendi Esâmî-i Şuarâ-yı Âmîd. Ankara: Anı Matbaa, 2003.
• İnal, İ. Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri, IV cilt. (Haz. İbrahim Baştuğ), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
• İpekten, Haluk - İsen, Mustafa - Toparlı, Recep - Okçu, Naci - Karabey, Turgut. Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Kaya, Resul. “Tuhfe-i Nâilî’de Şair Kimlikleri”. Turkish Studies, 4 (2009), 727-743.
• Kılıç, Filiz. “Tezkire-i Şu’arâ (Şefkat)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tezkire-i-su-ara-sefkat. [Erişim Tarihi: 11 Haziran 2024].
• Koçu, Reşat Ekrem. “Ergun (Hüseyin Sadettin Nüzhet)”, İstanbul Ansiklopedisi. 9/5178-5179. İstanbul: Koçu Yayınları, 1968.
• Kutlu, Şemseddin. Faik Reşad Eslâf /Eski Bilginler, Düşünürler, Şairler. yy: Kervan Yayıncılık. ty.
• Levend, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Muallim Naci. Osmanlı Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2004.
• Ortaylı, İlber. “Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr Von”, DİA. 15/13-14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Öztuna, Yılmaz. Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, I cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Soysal Doğan, Ayşe Asude. Sadettin Nüzhet Ergun Bektaşi Şairleri ve Nefesleri, Ankara: Çolpan Kitap, 2017.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Tarlan, Ali Nihat. “Sadettin Nüzhet İçin”, Öğretmen – Edebiyat Tarihçisi – Yazar ve Kütüphaneci Sadettin Nüzhet Ergun, (Haz. Bedi N. Şehsuvaroğlu ve Muzaffer Gökman), İstanbul: İstanbul Şehir Kütüphanesi Yayınları, 1976.
• Taşkesenlioğlu, Lokman. “Sadettin Nüzhet’in Gazelleri ve Diğer Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 20, 307-332, 2018.
• Taşkesenlioğlu, Lokman. Klasik Türk Edebiyatı (Kavramlar, Şekil ve Tür Bilgisi, Ses ve Ahenk Unsurları, Anlam ve Mecaz Dünyası), Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Yazar, Mehmet Behçet. Edebiyatçılar Âlemi, (Haz. Mustafa Everdi), Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları, 1999.