AN ANALYSIS ON TABĪBZĀDE MEHMED SHUKRĪ EFENDİ AND HIS SILSILENĀME

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 714 - 733, 30.09.2024

Ensar Karagöz

https://doi.org/10.28981/hikmet.1480404

Öz

The role of Sufism and the sects in the development of Islamic culture and civilization and its spread over an extremely wide geography cannot be denied. The history of Sufi schools, or, in other words, the history of tariqas, has been a field of interest for researchers since the classical period. As a result, many works have been written and treatises have been compiled. The silsilenāme, which can be situated within biographical works, emerged as a consequence of this interest and serves as an important source for the study of Sufi history. In this regard, silsilenāme are among the most frequently utilized sources by researchers, particularly in the construction of biographical texts. One of the most well-known and utilized examples of this genre is Mehmed Şükrî Efendi's Silsilenâme, which is frequently consulted by researchers interested in the Sufi life of Istanbul. In addition to this work, Mehmed Şükrî Efendi also has another work titled Istanbul Hangâhları Meşâyihi, which is also related to the history of Istanbul tekkes.
This article will first correct some information about the biography of Mehmed Şükrî Efendi, then provide some new information about the method of composition of the work, and finally touch upon the tradition of Müstakīmzāde's writing of silsilenāme, which continued through Khalil al-Sunbülī.

Anahtar Kelimeler

Tabībzāde Mehmed Şükrī, Silsilenāme, Sufism, Istanbul Hangāhs, Derwish Lodges

TABÎBZÂDE MEHMED ŞÜKRÎ EFENDİ VE SİLSİLENÂMESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesinde ve son derece geniş bir coğrafyaya yayılmasında tasavvufun, dolayısıyla tarikatların rolü yadsınamaz. Tasavvuf ekollerini, diğer bir ifade ile tarikatların tarihi ise klasik dönemlerden itibaren araştırmacıların ilgi duyduğu bir alan olmuş; bu sebeple irili ufaklı birçok eser yazılmış, risaleler telif edilmiştir. Özellikle biyografik eserler içerisinde konumlandırabilecek olan silsilenâme türü eserler, bu ilginin neticesinde ortaya çıkmış bir türdür ve tasavvuf tarihi çalışmalarına kaynaklık etmesi cihetinden önemli bir görev üstlenmektedir. Bu açıdan silsilenâmeler, özellikle biyografik metinlerin inşasında araştırmacıların sıklıkla müracaat ettiği kaynakların başında gelmektedir. Bu türün en bilinen ve istifade edilen örneklerinden biri de hususen İstanbul tasavvufi hayatıyla ilgilenen araştırmacıların sıklıkla müracaat ettiği Mehmed Şükrî Efendi’nin Silsilenâme’sidir. Bu eser dışında Mehmed Şükrî Efendi’nin yine İstanbul tekkeleri tarihiyle alakalı İstanbul Hangâhları Meşâyihi adlı bir eseri daha bulunmaktadır.
Bu makalede önce Mehmed Şükrî Efendi’nin biyografisine dair bazı bilgiler tashih edilecek, daha sonra eserin telif metoduyla alakalı bir takım yeni bilgiler verilecek ve son olarak da Müstakîmzâde’nin Halil es-Sünbülî vasıtasıyla devam eden silsilenâme yazma geleneğine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tabîbzâde Mehmed Şükrî, Silsilenâme, Tasavvuf, İstanbul Hangâhları, Tekke

Kaynakça

• Akbatu, Şinasi. “İstanbul Tekkeleri Silsile-i Meşâyihi”. İslam Medeniyeti 4 (1980), 51-96.
• Cemaleddin Server Revnakoğlu Arşivi. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Cemaleddin Server Revnakoğlu 63, 264.
• Ciğer, Zeynep Hümeyra. Ömür Bahçesinin Gülü Solmadan = Memûʻa-i İlâhiyyât. İstanbul: Dergah Yay., 2017.
• Dal, M. Fahreddin. Fahreddin Efendi Hazretleri’nin Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Enfî Hasan Efendi. Tezkiretü'l-Müteahhirîn. İstanbul: Ali Emiri Millet Kütüphanesi, Şeriyye 1064.
• Erünsal, Zeynep Hümeyra. Mehmed Şükrü Efendi’nin ‘Mecmuʻatü’l-İlâhiyyât’ adlı Eserinin Transkripsiyonlu Çevirisi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Mezuniyet Tezi, 1996.
• Erünsal, İsmail E. “Mehmed Şükrü”. TDV İslâm Ansiklopedisi, XXVIII (Ankara: 2003), ss. 533-534.
• Erünsal, İsmail E. “Mecmûʻa-i Tekâyâ Müellifi Mehmed Şükrü Efendi’nin Bilinmeyen Bir Eseri: Mecmûʻa-i İlâhiyyât”. İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı. İstanbul: 2005, 146-158.
• Halil Efendi. Mecmua-i Vefeyât-ı Meşâyih. Haz. Mustafa Demirel. İstanbul: Cinius Yay., 2019.
• Halil es-Sünbülî. Mecmûʻa. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 3680.
• Harîrîzâde Mehmed Kemaleddin. Tibyânü Vesâ’ili’l-Hakā’ik fî Beyâni Selâsili’t-Tarâ’ik. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi 431.
• İbrahim Has. Menâkıb-ı Şeyh Hasan Ünsî. İstanbul: Ali Emiri Millet Kütüphanesi, Şeriyye 1081.
• Kaymakçı, Fatma. Nakşbendi Meşâyihinden Hacı Feyzullah Efendi ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karagöz, Ensar. İlmiye Teşkilatı Tarihine Kaynaklık Eden Bir Âlim: Eserleriyle Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2022.
• Koç, Mustafa. Revnakoğlunun İstanbul’u Fatih I-IV. İstanbul: Fatih Bel. Yay., 2022.
• Kut, Turgut. “İstanbul Hangahları Meşayihi”. Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Araştırmaları: In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı = Abdülbaki Gölpınarlı Hâtıra Sayısı I/19 (1195): 1-156.
• Mehmed Şükrî. İstanbul Hangâhları Meşâyıhı. İstanbul: Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları K75.
• Mehmed Şükrî. Silsilenâme-i Sûfiyye, İstanbul: Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdai Efendi 1098.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisebi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi 628.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Mecmûʻa. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 3465.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Mecmûʻatu’r-Resâ’il. Ankara: DTCFK, İsmail Saib I 2119.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Mecmûʻatu’r-Resâ’il. İstanbul: TSMK, Yeni Yazmalar 347.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Silsiletü’l-Evliyâ. İstanbul: Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi 1312.
• Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin. Şerh-i Vird-i Settâr. Berlin: Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. or. oct. 2745.
• Öztürk, Mehmet Cemal. Cerrâhîlik: Hz. Pîr Nûreddîn Cerrâhî ve Cerrâhî Tarîkatı. İstanbul: 2004.
• Tanman, M. Baha, “Nureddin Cerrahî Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi VI. (İstanbul: 1995), ss. 97-99.
• Usta, Muhittin. Tabîb-zâde Mehmed Şükri Efendi ve Silsilenâme-i Sufiyye İsimli Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek lisans tezi, 2006.
• Ünlü, Seyfettin. Gönül Ehli İçin Seçilmişler Silsilesi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, 2020.
• Zâkir Şükrü Efendi. Die Istanbuler Derwisch Konvente und ihre Scheiche = Mecmuʻa-i Tekâyâ. trans. Mehmed Serhan Tayşi. Eingeleitet und mit indizes versehen von Klaus Kreiser. Freiburg: 1980.