THE ISSUE OF NAMING IN CLASSICAL LITERATURE AND ALI EMIRI’S PREFERENCE: OTTOMAN LITERATURE

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 45 - 61, 30.09.2024

Sedat Kardaş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1504067

Öz

Ottoman classical literature, starting from the XIIIth century, continued its development under the influence of classical Persian literature and continued until the middle of the XIXth century and became the dominant literary understanding. As a result of the renewal and Westernization movements in the Ottoman Empire, the young intellectuals of the Ottoman Empire discovered new ideologies and movements and displayed an aggressive attitude toward traditional institutions. This attitude also manifested itself in literature; the intellectuals who adopted a new understanding of literature named Ottoman classical literature, which they saw as the understanding of tradition, mostly with a negative perspective. In time, a naming problem emerged around these names given with different political and cultural concerns. One of the names used for the literary tradition in question is the term Ottoman literature. Contrary to popular belief, this term was not only used by orientalists but also by names who grew up in the tradition of classical literature and produced products with this understanding preferred the term Ottoman literature. Ali Amiri Efendi is one of these names. In this study, the issue of naming in Ottoman classical literature is emphasized and the use of Ottoman literature preferred by Ali Amiri in his works is discussed

Anahtar Kelimeler

The Problem of Naming in Ottoman Literature, Ali Emirî, Ottoman literature, Ottoman poetry, Classical literature, Divan literature

KLÂSİK EDEBİYATTA ADLANDIRMA MESELESİ VE ALİ EMİRÎ’NİN TERCİHİ: OSMANLI EDEBİYATI

Öz

Osmanlı klâsik edebiyatı, XIII. yüzyıldan itibaren başlayıp klâsik İran edebiyatı etkisinde gelişimini sürdürmüş ve XIX. asrın ortalarına kadar devam ederek hakim edebiyat anlayışı olmuştur. Osmanlı’daki yenileşme ve Batılılaşma hareketleri neticesinde Osmanlı’nın genç aydınları yeni ideoloji ve akımlar keşfederek geleneksel kurumlara karşı saldırgan bir tutum sergilemiştir. Bu tutum kendini edebiyatta da göstermiş, yeni bir edebiyat anlayışı benimseyen aydınlar, geleneğin anlayışı olarak gördükleri Osmanlı klâsik edebiyatı için çoğu olumsuz bakış açısı taşıyan isimlendirmelerde bulunmuştur. Farklı siyasî ve kültürel kaygılarla verilen bu isimler etrafında zamanla bir adlandırma sorunu ortaya çıkmıştır. Söz konusu edebiyat geleneği için kullanılan adlandırmalardan biri de Osmanlı edebiyatı terimidir. Yaygın kanaatlerin aksine bu adlandırma sadece müsteşrikler tarafından kullanılmamış, klâsik edebiyat geleneği içerisinde yetişip bu anlayışla ürünler veren isimler de Osmanlı edebiyatı tabirini tercih etmiştir. Bu isimlerden biri de Ali Emirî Efendi’dir. Bu çalışmada, Osmanlı klâsik edebiyatında var olan adlandırma meselesi üzerinde durulmuş ve Ali Emirî’nin eserlerinde tercih ettiği Osmanlı edebiyatı kullanımı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adlandırma meselesi, Ali Emirî, Osmanlı edebiyatı, Osmanlı şiiri, Klasik edebiyat, Divan edebiyatı

Kaynakça

• Abdülhalim Memduh. Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye. İstanbul: Mahmutbey Matbaası,1306.
• Akkuş, Metin. Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2000.
• Akün, Ömer Faruk. “Divan Edebiyatı”. DİA. 9/389-427. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Ali Canip. Edebiyat. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1340.
• Banarlı, Nihad Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: MEB Yayınları. 1971.
• Bilkan, Ali Fuat Bilkan. Osmanlı Şiirine Modern Yaklaşımlar. İstanbul: L&M Yayınları, 2006.
• Çavuşoğlu, Mehmet. “Divan Şiiri”, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 36/415-416-417, (1986), 1-16.
• Çelik, Kemal. Ali Emirî: hayatı-şahsiyeti-eserleri 1857-1924. Ankara: Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1988.
• Dağlar, Abdülkadir. “İsimlendirme Hengâmesinde Bir İsim Savunması: Dîvân Edebiyâtı” HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı 2/5 (2016), 164-179.
• Ebüzziya Mehmet Tevfik Bey. Nümûne-i Edebiyyât-ı Osmâniyye. İstanbul: Matbaa-i Ebuziyya, 1308.
• Faik Reşad, Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye. İstanbul: Zarafet Matbaası, 1327.
• Gibb, Elias John Wilkinson. A History of Ottoman Poetry, I-VI. London: Luzac & Co., 1900-1909.
• Güleç, İsmail. “İslami Türk Edebiyatı İsmi Üzerine Bir Değerlendirme”. 1. İslami Türk Edebiyatı Sempozyumu, 29-30 Nisan 2011, ed. Yalçın Yaman, İstanbul: Sütün Yayınları, 25-32. 2012.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1988.
• Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall, Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, Pest, 1836-1838.
• Kadıoğlu, İdris. Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58689,ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amidpdf.pdf?0
• Karateke, Hakan T.. İşkodra Vilâyeti ʿOsmanlı Şaʿirleri. E-kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57434,iskodra-vilayeti-osmanli-sairleripdf.pdf?0
• Köksal, Mehmet Fatih. “Klâsik Edebiyatımızı İsimlendirme Meselesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 2 (1996), 209-223.
• Köksal, Mehmet Fatih. Klasik Türk Şiiri Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Köprülü, Mehmed Fuad. Türk Edebiyatı Tarihi. (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları, 1980.
• Mehmet Celal. Osmanlı Edebiyatı Nümuneleri. İstanbul: Matbaa-i Safa ve Enver, 1896.
• Menemenlizade Mehmet Tahir. Osmanlı Edebiyatı. İstanbul: Kasbar Matbaası, 1896.
• Mert, Ayşe Nur. İşkodra Vilâyeti ‘Osmanlı Şâʿirleri Adlı Tezkirenin Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Örücü, Mehmet Mustafa. Divan Edebiyatı Eleştirilerinin Eleştirisi (1860-1970). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2022.
• Sağlam, Nuri. “Ali Emîrî Efendi ile Mehmet Fuad Köprülü Arasındaki Münakaşalar - I”. İlmi Araştırmalar 10 (Ocak 2014), 113-134.
• Sağlam, Nuri. “Ali Emîrî Efendi ile Mehmet Fuad Köprülü Arasındaki Münakaşalar - II”. İlmi Araştırmalar 11 (Şubat 2014), 89-98.
• Şehabeddin Süleyman. Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye. İstanbul: Sancakyan Matbaası, 1328.
• Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
• Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1. İstanbul: Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi OSEDAM, 2016.
• Tanç, Nilüfer. “Ali Emîrî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 22 Mayıs 2024. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-emiri
• Tayşi, Mehmet Serhan. “Ali Emîrî Efendi”. DİA. 2/390-391. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 2. (haz. Ezel Erverdi vd.). İstanbul: Dergâh Yayınları, 1977.
• Ünaydın, Ruşen Eşref. Diyorlar ki. (haz. Şemsettin Kutlu). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
• Yaşar, Ayhan. Yeni Türk Edebiyatında Divan Edebiyatı Değerlendirmeleri. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2023.
• Yazar, Sadık - Arslan, Mustafa Uğurlu. Ali Emîrî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Ziya Paşa. “Şiir ve İnşa”. Hürriyet Gazetesi, (No.11, 17 Eylül 1868), 7.