KASTAMONULU LATÎFÎ VE DİYARBAKIRLI ALİ EMÎRÎ’NİN “KİTÂB” REDİFLİ ŞİİRLERİ (MUKAYESELİ OKUMA)

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 149 - 165, 30.09.2024

İdris Kadıoğlu

https://doi.org/10.28981/hikmet.1504339

Öz

In this study, two poems with the rhyme "kitâb" were focused on, comparative readings were made on these poems, and the poems were examined in terms of form and content. The aim of the study is to compare the poems of two poets who lived in different centuries, in the same meter and rhyme, on the same subject. Latîfî's poem with the rhyme "kitâb" is included in the reason for writing section of his own biographies (Tezkiretü'ş-Şuara ve Tabsıratü'n-Nuzamâ). In this poem of seven couplets, Latîfî (d.1582) expressed his love for the book. Ali Emiri (d. 1924), a literary historian and divan poet of the last century, wrote a total of four poems with the rhyme "kitâb". Three of these poems are in the divan (Ali Emiri Divan) and one is in the anthology (Tezkire-i Şuara-yi Amid). The poem with "kitab" rhyme that Ali Emiri wrote and included in his memoirs is similar to Latîfî's poem with "kitab" rhyme in terms of form and content. Therefore, it is possible to say that Ali Emiri may have written a poem similar to Latîfî's poem with "kitâb" rhyme. However, there is no definitive finding on this subject. In the study, first brief information was given about Latîfî and his tezkire, and then the poem with the "kitâb" rhyme in the work was examined. Then, summary information about Ali Emîrî and his work was presented, and then the poem with the "kitâb" rhyme in the work was examined with the same method. As can be understood from the findings, it is seen that both poets address the beloved (book) with a metaphorical expression and describe the beloved with similar expressions. There are two tables in the study. In the first table, the poems of the two poets were compared and read and the couplets were given meaning. In the second table, the word patterns of the poems with the redif "kitab" in the context of the words lover-beloved are extracted. Comments and evaluations were made on the tables, and the study was completed by writing the results and bibliography. In the appendices section, photographs of the poems with "kitâb" rhyme in Tezkire-i Latîfî (manuscript) and Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid (printed) are included.

Anahtar Kelimeler

Classic Literature, Latîfî, Ali Emîrî, Book, Poetry, Comparison.

KASTAMONULU LATÎFÎ VE DİYARBAKIRLI ALİ EMÎRÎ’NİN “KİTÂB” REDİFLİ ŞİİRLERİ (MUKAYESELİ OKUMA)

Öz

Bu çalışmada “kitâb” redifli iki şiir üzerinde durulmuş, bu şiirler üzerine mukayeseli okumalar yapılmış, şiirler şekil ve içerik yönünden incelenmiştir. Çalışmanın amacı farklı yüzyıllarda yaşamış olan iki şairin aynı vezin ve kafiyedeki, aynı konulu şiirlerini karşılaştırmaktır. Latîfî’nin “kitâb” redifli şiiri yazmış olduğu kendi tezkiresinin (Tezkiretü'ş-Şuarâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ) yazılış sebebi bölümündedir. Toplam yedi beyitlik bu şiirde Latîfî (ö. 1582), kitaba duyduğu sevgiyi dile getirmiştir. Son asır edebiyat ve tarih araştırmacısı divan şairi Ali Emîrî (ö. 1924) de “kitâb” redifli üç şiir kaleme almış ve bu şiirleri divanında bir arada sunmuştur. Ayrıca yazmış olduğu tezkirede (Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid) otobiyografisini yazmış, sonuna da on üç beyitlik “kitâb” redifli bir şiir eklemiştir. Ali Emîrî’nin yazdığı “kitâb” redifli bu şiir, şekil ve içerik yönünden Latîfî’nin “kitab” redifli şiiriyle benzerlikler arz etmektedir. Dolayısıyla bu şiirlerin nazire şiirler olduğunu, Latîfî’nin “kitâb” redifli şiirine Ali Emîrî’nin nazire yazdığını söyleyebiliriz. Çalışmada önce Latîfî ve tezkiresi hakkında kısa bilgi verilmiş ardından eserdeki “kitâb” redifli şiir incelenmiştir. Sonra Ali Emîrî ve tezkiresi hakkında özet bilgi sunulmuş ardından eserdeki “kitâb” redifli şiir aynı yöntemle incelenmiştir. Çalışmada iki tablo yer almaktadır. Birinci tabloda iki şairin şiirleri karşılaştırılarak okunmuş ve beyitlere anlam verilmiştir. İkinci tabloda âşık-sevgili kelimeleri bağlamında “kitab” redifli şiirlerin kelime örüntüleri çıkarılmıştır. Tablolarla ilgili yorum ve değerlendirmeler yapılmış, sonuç ve kaynakça yazılarak çalışma tamamlanmıştır. Ekler bölümünde Tezkire-i Latîfî (el yazması) ve Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid (matbu)’deki “kitâb” redifli şiirlerin fotoğraflarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Latîfî, Ali Emîrî, kitap, şiir, mukayese

Kaynakça

• Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 2/133. 24.06.2024. https://lib.efatwa.ir/
• Ali Emîrî. Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid. İstanbul: Matbaa-yı Âmid, 1328.
• Arslan, Mustafa Uğurlu. “Alî Emîrî Efendi Dîvânında Kitap ve Şâirin ‘Kitâb’ Redifli Üç Gazeli”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi 5 (Ekim 2016), 272-285.
• Babacan, İsrafil. "Tezkire-i Mecâlis-i Şu'arâ-yı Rum (Garîbî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022. 28.08.2024. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tezkire-i-mecalis-i-su-ara-yi-rum-garibi.
• Beyhakî, “Zühd”, 2/88. 24.06.2024. https://lib.efatwa.ir/
• Bozkurt, Nebi. “Kitap” DİA, 26/120-121. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002. 24.06.2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/kitap
• Canım, Rıdvan (hzl.). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: KTB Yay., 2018. 24.04.2024. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0
• Canım, Rıdvan (hzl.). Latîfî Tezkiretü'ş-Şu'arâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay., 2000.
• Canım, Rıdvan. "Tezkiretü'ş-Şuarâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ (Latîfî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 2021. 25.04.2024. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama-latifi.
• Kadıoğlu, İdris. Ali Emîrî Efendi, Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid. Ankara: Son Çağ Yayıncılık, 2014.
• Kadıoğlu, İdris. Ali Emîrî Efendi, Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2018. 18.01.2024. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208593/ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amid.html
• Latîfî, Tezkire-i Latîfî, Dersaadet: İkdam Matbaası, 1314.
• Latîfî, Tezkiretü’ş-şu’arâ li-Mevlânâ Latîfî. (Bir Kopyası Özel Kütüphanemde).
• Latîfî, Tezkiretü’ş-şu’arâ. Nuruosmaniye Kütüphanesi, No: 03725.
• Sevgi, Ahmed. “Latîfî”. DİA. 27/111-112. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994. 25.04.2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/latifi
• Taberânî, el-Muʻcemü’l-Evsat, 7/84. 24.06.2024. https://lib.efatwa.ir/
• Tanç, Nilüfer. “Ali Emîrî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 18.01.2024. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-emiri
• Tökel, Dursun Ali. “Latîfî der ki: Kitap yüz yapraklı bir güldür." Türk Dili 106 (748) (2014), 28-33.
• Yazar, Sadık - Arslan, Mustafa Uğurlu. Ali Emîrî Dîvânı (İnceleme-Metin). Ed. Günay Kut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2020. 02.05.2024. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/ali-emiri-divani_738.aspx?CatId=271