ALI EMÎRÎ'S SUPPLEMENT TO THE POETIC IMITATIONS OF SULTAN POETS: THE TAHMÎSÂT OF THE POEMS OF AHMED III

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 166 - 195, 30.09.2024

Enes İlhan

https://doi.org/10.28981/hikmet.1505212

Öz

Ali Emîrî is one of the prominent writers in 19th-century Turkish culture and literature, known for his poetry, historiography, criticism, publication works, and journal and book projects. His deep love and respect for the Ottoman sultans combined with his poetic temperament and prolific personality have resulted in a significant number of works published on the subject of the poetry of sultan-poets. His work "Cevâhirü’l-Mülûk," which compiles many tahmises written for sultan-poets, exemplifies this relationship. Sometimes, as in the example of the poems of Sultan Mehmed the Conqueror, he also produces private works consisting of tahmises written for the poetry of a single sultan-poet. His work, consisting of tahmises, tesdises, and terkibs of the poems of Sultan Ahmed III (d. 1149/1736), is also in this vein and is archived at the Millet Library under the catalog number "AE Manzum 529." The work includes the Divan of Sultan Ahmed III and the tahmises, tesdises, and terkibs by Ali Emîrî. In our study, the aforementioned poems are published with their introductory sentences, first stanzas, and final stanzas, thereby highlighting Ali Emîrî's literary relationship with the poetry of Sultan Ahmed III.

Anahtar Kelimeler

Ali Emîrî, III. Ahmed, Tahmis, Tesdis

ALİ EMÎRÎ’NİN SULTAN ŞAİRLERE YAZDIĞI TAHMİSLERE EK: III. AHMED ŞİİRLERİNİN TAHMÎSÂTI

Öz

Ali Emîrî, şairliğiyle, tarihçiliğiyle, eleştirmenliğiyle, neşir çalışmalarıyla, dergi ve kitap projeleriyle XIX. yüzyıl Türk kültür ve edebiyatında önemli mevkiler edinmiş yazarlardandır. Onun Osmanlı padişahlarına duyduğu derin sevgisi ve hürmeti, şair mizacı ve velut kişiliği ile birleşmiş ve padişah şairlerin şiirlerinin neşri mevzuunda hatırı sayılır miktarda eser ortaya çıkmıştır. Bu neşirlerde Ali Emîrî’nin tahmis ve tesdisler aracılığıyla padişah şairlerle şiir zemininde edebî bir münasebette bulunduğu görülür. Pek çok padişah şaire yazdığı tahmislerinin bir arada verildiği Cevâhiri’l-Mülûk adlı eseri bu münasebeti örneklendirmektedir. Fatih Sultan Mehmed’in şiirleri örneğinde olduğu gibi bazen de tek bir padişah şairinin şiirlerine yazdığı tahmislerden oluşan müstakil eserler verir. III. Ahmed (ö. 1149/ 1736) şiirlerinin tahmis, tesdis ve terkiplerinden oluşan ve Millet Kütüphanesi’nde AE Manzum 529 arşiv numarasında kayıtlı eseri de bu minvaldedir. Eserde III. Ahmed Dîvânçesi ve Ali Emîrî’nin tahmis, tesdis ve terkipleri yer almaktadır. Çalışmamızda söz konusu manzumeler takdim cümleleri, ilk bent ve son bent itibarıyla neşredilerek Ali Emîrî’nin III. Ahmed şiirleriyle olan edebî münasebeti ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ali Emîrî, III. Ahmed, Tahmis, Tesdis

Kaynakça

• Akçay, Ülkü. Fatih Sultan Mehmed’in Eş’ârının Tahmîsât u Tesdîsâtı (Tahmîsât u Tesdisât-ı Ali Emîrî Efendi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Akçay, Ülkü. "Ali Emîrî Efendi’nin Hanedan Sevgisi ve II. Abdülhamid’e Yazdığı Levâmi’ü’l-Hamîdiyye Adlı Eseri". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2014), 11-19.
• Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
• Doğan, Hasan. Levâmiu'l-Hamîdiyye. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 2022. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/levamiu-l-hamidiyye-tees-1472
• Erdoğan Çeltik, Seher. Ali Emîrî’nin Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
• Erdoğan, Mustafa. Türk Edebiyatında Muhammes. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Gıbb, E. J. Wilkinson. Osmanlı Şiir Tarihi I-II (Çev. Ali Çavuşoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
• İlhan, Enes. Lale Devrinde Gül Aşığı: III. Ahmed (Necîb): Hayatı, Sanatı ve Dîvânçesi. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
• Kadıoğlu, İdris, Çeçen, Halil ve Sarıçiçek, Ramazan. Ali Emîrî Efendi, Cevâhirü’l-Mülûk. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları, 2013.
• Keskiner, Philippe Bora. Sultan Ahmed III (r.1703‐1730) As a Calligrapher and Patron of Calligraphy. Londra: Londra Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• Kurnaz, Cemal ve Çeltik, Halil. Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları, 2013.
• Yazar, Sadık ve Arslan, Mustafa Uğurlu. Ali Emîrî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Mehmet. Kültürümüzde Ayetler ve Hadisler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.