KELÎMÎ AND AN UNPUSLIHED GHAZAL

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 1011 - 1021, 30.09.2024

Emre Şengül

https://doi.org/10.28981/hikmet.1505912

Öz

Poetry magazines, which are among the important reference sources of classical Turkish literature, are among our important cultural treasures that reflect the literary taste of the period in which they were written and their compilers. As a matter of fact, it is possible to access the verses of poets who do not have a divan or whose divan is not yet available. In addition to this, magazines are of considerable importance in that they enable the recognition of poets whose names are not found in the sources, as well as containing verses of poets with divans that are not included in divans or divan editions. Therefore, the translation of poetry magazines, which are treasures, into new letters is of great importance in terms of text publication. In this study, we will introduce a previously unpublished ghazal of Kelîmî, who lived in the 17th century, based on the poetry magazine registered in Yapı Kredi Research Library, number Y 0385. Although the information about Kelîmî's life and literary personality is quite limited, it is stated in the sources that he belonged to the clan of solaks, the soldiers who were present at the sultan's special occasions. Kelîmî, who expressed human emotions in his poems, was not indifferent to the events and people of his time. In the introduction part of the study, the concept of magazine will be introduced and its importance in terms of classical Turkish literature research will be briefly mentioned. In the first part, information about Kelîmî's life and literary personality will be given, in the second part, the collection containing the ghazal will be introduced, and in the third part, the translated text of the ghazal will be presented.

Anahtar Kelimeler

17th Century, Kelîmî, collection of Poetry, Divan, Unpublished Ghazal

KELÎMÎ VE YAYIMLANMAMIŞ BİR GAZELİ

Öz

Klasik Türk edebiyatının önemli başvuru kaynakları arasında gösterilen şiir mecmuaları, yazıldıkları dönemin ve derleyicisinin edebî zevkini yansıtan önemli kültür hazinelerimizdendir. Nitekim mecmualarda divan sahibi olmayan ya da divanına henüz ulaşılamayan şairlerin manzumelerine erişmemiz mümkündür. Bununla birlikte mecmualar, kaynaklarda adına rastlanmayan şairlerin tanınmasına olanak sağlamasının yanı sıra divan sahibi şairlerin divan veya divan neşirlerinde yer almayan manzumelerini içermesi yönüyle de kayda değer öneme sahiptir. Dolayısıyla hazine niteliği taşıyan şiir mecmualarının yeni harflere aktarılması metin neşri anlamında büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi Y 0385 numarada kayıtlı şiir mecmuasından hareketle 17. yüzyılda yaşamış Kelîmî’nin daha önce yayımlanmamış bir gazeli tarafımızca tanıtılacaktır. Kelîmî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgiler oldukça sınırlı olmakla beraber kaynaklarda padişahın özel günlerinde hazır bulunan askerler olan solaklar zümresinden olduğu belirtilmektedir. Kaleme aldığı manzumelerinde beşerî duyguları dile getiren Kelîmî, yaşadığı dönemdeki olay ve kişilere de kayıtsız kalmamıştır. Çalışmanın giriş bölümünde mecmua kavramı tanıtılacak ve klasik Türk edebiyatı araştırmaları bakımından önemine kısaca değinilecektir. Birinci bölümde Kelîmî’nin hayatı ve edebî kişiliğine dair bilgiler aktarılacak, ikinci bölümde gazelin yer aldığı mecmua tavsif edilecek, üçüncü bölümde ise gazelin çeviri yazılı metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

XVII. yüzyıl, Kelîmî, şiir mecmuası, divan, yayımlanmamış gazel

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. “Kelîm, Eyyüb Kelîm/Eyyübî Kelîm, Patburun-zâde Eyyüb Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 11.06.2024. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kelim-eyub-kelim-celebi- eyyubi.
• Çapan, Pervin (hzl.). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Asâr Min Fevâidi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Çelen, Ahmet. Kelîm Hayatı, Eserleri, Dîvânı’nın Tenkitli Metni. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Coşkun, Ali Osman (hzl.). Seyrekzâde Mehmed Âsım Zeyl-i Zübdetü’l-Eş’âr. E- kitap: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67153,zeyl-i-zubdetu39l- esarpdf.pdf?0
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (30. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yay., 2013.
• Kesik, Beyhan. “Bâkî’nin Yayımlanmamış Bazı Şiirleri (Üç Gazel Bir Matla’)”. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi 2 (2016), 79-85.
• Köksal, Mehmet Fatih. “Bâkî’nin Bilinmeyen Veda Gazeli ve Dîvânında Bulunmayan Bazı Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10 (2013), 319-330. Mecmûʻa-i Eşʻâr. İstanbul: Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü, Nu. Y 0385, 1a-189b.
• Oğuz, Yunus. Kelîm-i Eyyûb (Batburunzâde)’nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Divan’ı (Tenkitli Metin-İnceleme). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. (18. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları, 2009.
• Şenödeyici, Özer-Ahmet Akdağ. “Mecmualar ve Cönkler”. Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu. ed. Özer Şenödeyici 367-388. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Kâşif (hzl.). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu’arâsı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2001.