INVITATION FROM CONTEMPLATION TO REFLECTİON IN ALİ EMİRİ’S DIVAN

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 102 - 122, 30.09.2024

Nurgül Karayazı Bal

https://doi.org/10.28981/hikmet.1508784

Öz

Ali Emiri Efendi (1857-1924), one of the most important figures in the history of our culture, not only found and saved Dîvânu Lügâti't-Türk, which is a unique source in terms of containing various and rich information about Turkish language, history and every field of social life, but also saved it from being smuggled abroad, Emiri is an Ottoman intellectual who is remembered for the quality manuscript books he accumulated under the shadow of many sacrifices and for donating his library of these works to his nation, to which he was devoted. The richness of the world of meaning of Emiri's poems written in the tradition of classical Turkish poetry, which are recommended and appreciated in these aspects, is a fact that should be considered and researched.
One of the most striking features of the poet's poems written in the tradition is that the Islamic worldview and the understanding of life and truth shape the world of meaning of his poems. The poet, whose command of Sufi literature is also evident in his poems, looks at the world, things and beings through the lens of wisdom and invites his readers to see the same truth. The fact that his poems frequently include the expressions "look, see, watch, contemplatıon " must be a manifestation of this invitation.
In this article, selected couplets in Emiri's Divan in which the words "look, see, watch, contemplatıon" appear will be analyzed and evaluated in terms of the concepts that stand out within the framework of vocabulary; Emiri's successful narrative style seen in his poems in the line of wisdom, lesson and advice will be tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Ali Emiri, Universe, Contemplatıon, Reflection

ALİ EMÎRÎ DÎVÂNI’NDA TEMÂŞÂDAN TEFEKKÜRE DÂVET

Öz

Kültür târihimizin önemli şahsiyetlerinden Ali Emîrî Efendi (1857-1924), daha ziyâde ve öncelikli olarak Türk dili, târihi ve toplum hayatının her sahasına ait çeşitli ve zengin bilgileri ihtivâ etmesi açısından eşsiz değerde bir kaynak olan Dîvânu Lügâti’t-Türk’ü bulup yurt dışına kaçırılmaktan kurtarmasının yanı sıra kitap aşkı, birçok fedâkârlıkların gölgesinde biriktirdiği nitelikli yazma eser kitapları ve sahip olduğu bu eserlerle oluşturduğu kütüphanesini gönülden bağlı olduğu milletine bağışlamasıyla hatırlanan bir Osmanlı münevveridir. Bu yönleriyle tavsif ve takdir edilen Emîrî’nin klasik Türk şiiri geleneğinde kaleme aldığı şiirlerinin mânâ dünyasının zenginliği de üzerinde düşünülüp araştırılması gereken bir hakikattir.
Şâirin geleneğin söz vâdisinde yazdığı şiirlerinde dikkat çeken husûsiyetlerden biri İslâmî dünya görüşünün, hayat ve hakikat telakkîsinin onun şiirlerinin mânâ dünyasını şekillendirmesidir. Tasavvuf literatürüne de hâkimiyeti şiirlerinde âşikâr olan şâir; âleme, eşyâya, mevcûdâta hikmet nazarıyla bakmakta okuyucusunu da aynı hakikati görmeye dâvet etmektedir. Şiirlerinde sıklıkla “bak, gör, seyr et, temâşâ eyle” ifâdelerinin yer alması onun bu dâvetinin izharı olsa gerektir.
Bu makalede Emîrî’nin Dîvân’ında yer alan “bak, gör, seyr et, temâşâ eyle” kelimelerinin geçtiği seçili beyitler söz varlığı çerçevesinde öne çıkan kavramlar açısından ele alınıp değerlendirilecek; Emîrî’nin hikmet, ibret, mev’ize çizgisindeki şiirlerinde görülen başarılı anlatım tarzı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alî Emîrî, âlem, temâşâ, tefekkür

Kaynakça

• Ankaravî, İsmail Rusûhî. Osmanlı Tasavvuf Düşüncesi Makâsıd-ı Aliyye fî Şerhi’t- Tâiyye. yay. haz. Mehmet Demirci. İstanbul: Vefa Yayınları, 2007.
• Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı İktisadi İşletmesi, 2010.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• El-Hakîm, Suad. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
• en-Nablûsî, Abdülgânî. Âriflerin Tevhîdi. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Eraydın, Selçuk. “Fusûsu’l-Hikem’e Yapılan Bâzı Îtirazlar”, Ahmed Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi IV. haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2002, 27-62.
• Fahrüddin-i Irakî. Parıltılar. çev. Saffet Yetkin. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1963.
• https://ganjoor.net/babaafzal/robba/sh17 [ E.T. 27.06.2024]
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/171/164-ayet-tefsiri. [E.T.: ]09.08.2024
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi 1. Cilt. tercüme ve şerh: Ahmed Avni Konuk. yay. haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, M. Nedim Tan, Ercan Alkan. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Arabî. Fusûsu’l-Hikem. çeviri ve şerh: Ekrem Demirli İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2016.
• İzutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar. çev. Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Kara, Mustafa. “Fenâ”. DİA. İstanbul: İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995. C. 12, 333-335.
• Karayazı, Nurgül. Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn’unda Tasavvufî Kavram ve Unsurlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlâhiyat Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Kılıç, M. Erol, “İbnü’l-Arabî, Muhyiddin”. DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999. C.20, 493-516.