FROM THE ŞÂRIH’S LIBRARY: THE SOURCES UTILIZED BY SULEYMÂN FEHÎM EFENDI IN HIS COMMENTARY ON SÂ’IB-I TABRÎZÎ’S DÎVÂN

Yıl 2024, Sayı: VEFATININ 100. YILI MÜNASEBETİYLE ALİ EMÎRÎ ÖZEL SAYISI, 950 - 970, 30.09.2024

Saddam Çokur

https://doi.org/10.28981/hikmet.1509057

Öz

Süleymân Fehîm Efendi, an eminent figure in Turkish commentary literature, was a poet and commentator who flourished in the 19th century. To distinguish himself from the 17th-century court poet Fehîm-i Kadîm, he adopted the epithet Fehîm-i Cedîd. While explicating the diwan of the Indian style poet Sâ’ib-i Tebrîzî, Fehîm Efendi drew extensively from religious sources and various other references. His commentary not only elucidates Quranic verses and Hadiths relevant to the subject but also includes interpretations of verses in Turkish, Arabic, and Persian, showcasing the poet's literary erudition. This study will examine the sources utilized by Süleymân Fehîm Efendi in his commentary on Sâ’ib-i Tebrîzî's diwan, illustrating how he employed these sources to enrich his commentary.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Fehîm Efendi, Sâ, Commentary, Commentary Literature, Sources

ŞÂRİHİN KÜTÜPHANESİNDEN: SÜLEYMÂN FEHÎM EFENDİ’NİN SÂ’İB-İ TEBRÎZÎ DİVANINI ŞERH EDERKEN KULLANDIĞI KAYNAKLAR

Öz

Türk şerh edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Süleymân Fehîm Efendi XIX. yüzyılda eser vermiş bir şair ve şârihtir. XVII. yüzyıl dîvân şâiri Fehîm-i Kadîm ile karıştırılmamak için kendisine Fehîm-i Cedîd demiştir. Süleymân Fehîm Efendi, sebk-i Hindî şâiri olan Sâ’ib-i Tebrîzî Dîvânını şerh ederken başta dinî kaynaklar olmak üzere birçok kaynaktan yararlanmıştır. Fehîm Efendi, şerh yaparken şerhle alakalı âyet ve hadislerin yanı sıra Türkçe-Arapça-Farsça beyit alıntılarına şerhinde vermiştir. Bu durum şârihin edebî bilgisini gözler önüne sermektedir. Bu çalışmada Süleymân Fehîm Efendi’nin Sâ’ib-i Tebrîzî Dîvânını şerh ederken kullandığı bu kaynaklar ele alınacaktır. Fehîm Efendi’nin bu kaynakları şerhinde nasıl kullandığı ve şerhini nasıl zenginleştirdiği örneklerle gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Süleymân Fehîm Efendi, Sâ’ib-i Tebrîzî, Şerh, Şerh Edebiyatı, Kaynak.

Kaynakça

• Akkaya, Hüseyin. “Nevres, Abdürrezzâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/55-57. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2007.
• Akkuş, Metin. “Nef’î”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/523-525. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2006.
• Bilgin, Orhan. “Esedî-i Tûsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/370. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 1995.
• Çelik, Recep. Fehîm-i Sânî (Süleyman Fehîm) ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Çınarcı, M. Nuri - Botaliç, Melinda. “Mesnevî Şerhlerinin Kaynakları”. Al Farabi Journal 8. International Conference on Social Scienses. ed. Konyrbayeva Gulmira. 57-84. Kazakistan: Farabi Publication, 2020.
• Çiçekler, Mustafa. “Sa’dî-i Şîrâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/405-407. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2008.
• Eroğlu, Süleyman. “Âsafî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 22 Temmuz 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asafi
• Kalkışım, Muhsin. “Şeyh Galib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/54-57. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2010.
• Karaçavuş, Ahmet. Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim Cemiyetleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2006.
• Karahan, Abdülkadir. “Nâbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/258-260. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2006.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-Zünûn. çev. Rüştü Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2007.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. “Ebrehe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/79-80. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 1994.
• Kesik, Beyhan. “Râkım, İbrahim Râkım Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 23 Temmuz 2023. detay/rakim-ibrahim-rakim-efendihttps://teis.yesevi.edu.tr/madde-
• Koca, Ferhat. “Molla Hüsrev”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/252-254. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2020.
• Kur'an-ı Kerîm https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/fatiha- suresi-1/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1
• M. Yasin, Başçetin. “Klasik Şerhlerin Metodolojisi”. Prof. Dr. A. Halûk DURSUN ANISINA ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU DİL – TARİH – COĞRAFYA 6-8 ARALIK 2019 ANKARA. 197-225. Ankara: Asos Yayınevi, 2019.
• Mertol Tulum - Tanyeri, M. Ali. Nev’î Divan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Naci, Muallim. Osmanlı Şairleri. çev. Cemal Kurnaz. Ankara: Akçağ Yayınları, 3. Basım, 2000.
• Okumuş, Ömer. “Câmî, Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/94-99. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 1993.
• Öngören, Reşat. “Mevlâna Celâleddin-i Rûmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/441-448. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2004.
• Öngören, Reşat. “Tezkiretü’l-Evliyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/74-75. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2012.
• Serdaroğlu, Vildan. “Süleyman Fehîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/87-88. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2010.
• Şafak, Turgay. “Şevket-i Buhârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK- 2/557-558. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2019.
• Şahinoğlu, M. Nazif. “Kemâl-i Hucendî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/226. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2022.
• Torun, Elvan. 19. Yüzyıl Şairi Süleyman Fehim Efendi Divanı: İnceleme, Metin ve Dizin. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Tülücü, Süleyman. “Lebîd b. Rebîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/121-122. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 2003.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011.
• Yazıcı, Tahsin. “Hâfız-ı Şîrâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/103-106. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları - İSAM Yayınları, 1997.
• Yılmaz, Ozan. “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/9 (2007), 271-304.
• Yöntem, Ali Canib. “Fehîm”. İslam Ansiklopedisi. 4/537-538. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988.