MEV’İZE IN TEZKİRES: THE EXAMPLER OF LATÎFÎ TEZKİRE

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 95 - 116, 30.04.2024

Recep Çelik

https://doi.org/10.28981/hikmet.1413207

Öz

Tezkires are works that provide information about the lives and works of prominent figures. These are not works written with the aim of exalting the moral values of the society and instilling them in people. However, it can indirectly advise people to understand ethical values and be inspired by positive examples. Tezkires, which were not written directly for this purpose, can be considered as works that contain moral advice and recommendations when evaluated from this perspective, as well as biographical information. Examining how this genre is used for this purpose will provide an important perspective on the depths of classical Turkish literature that bears the traces of Ottoman culture. As a matter of fact, it can be said that the personalities discussed in the biographies, with their different and special qualities, can be considered as examples in society and shown as role models to the people of the period, in short, they are some of the personalities who glorify moral virtue. In this context, it is possible to say that the biographies, which present sections from the lives of virtuous people, are a selection of exemplary behaviors for the society. In line with these purposes, this article will examine how the Latîfî’s Tezkire can be evaluated from a moral perspective and how it can contribute to the character development of readers.

Anahtar Kelimeler

Latîfî, tezkires, mev’ize, advice.

TEZKİRELERDE MEV’İZE: LATÎFÎ TEZKİRESİ ÖRNEĞİ

Öz

Tezkireler, önde gelen şahsiyetlerin hayatları ve eserleri hakkında bilgi veren eserlerdir. Toplumun ahlaki değerlerini yüceltmek ve bunları insanlara telkinde bulunmak yani öğütlemek amacıyla yazılan eserler değildir. Ancak dolaylı yollardan insanların etik değerleri anlamalarına ve olumlu örneklerle ilham almalarına salık verebilmektedir. Doğrudan bu amaçla yazılmayan tezkireler, biyografik bilgilerin yanı sıra bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde ahlaki öğüt ve tavsiyeleri içeren eserlerden sayılabilir. Bu amaç doğrultusunda bu türün nasıl kullanıldığını incelemek, Osmanlı kültürünün izlerini taşıyan klasik Türk edebiyatının derinliklerine dair önemli bir bakış açısı sunacaktır. Nitekim tezkirelerde ele alınan şahsiyetlerin farklı ve de özel vasıflarıyla toplumda örnek sayılabilecek ve dönemin insanlarına rol model olarak gösterilebilecek kısaca ahlaki erdemi yücelten şahsiyetlerden bazılarıdır, denebilir. Bu bağlamda erdemli insanların hayatlarından kesitler sunan tezkirelere dair toplum için örnek davranışların yer aldığı bir seçki demek mümkündür. Bu amaçlar doğrultusunda bu makalede Latîfî Tezkiresi’nin ahlaki bir perspektiften nasıl değerlendirilebileceği ve okuyucuların karakter gelişimine nasıl katkı sağlayabileceği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Latîfî, tezkireler, mev’ize, nasihat.

Kaynakça

• Alkan, Türker. Siyasal Ahlak ve Siyasal Ahlaksızlık. Ankara: Bilgi Yayınları. 1993.
• Walter G. Andrews - Dalyan, Ayşe. İki farklı Latîfî Tezkiresi ve Nüshaları, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 68 (2019), 49-68.
• Aytaç, Ömer - Fırat, Muhammet. Rüşvet: Sosyo-Kültürel Bir Perspektif. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt 11, Sayı 3 (2021), 1548 – 1565.
• Banarlı, N. Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. 2004.
• Canım, Rıdvan. Latifi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ. Ankara: KTB Yay. 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 12.11.2021]
• Cibran, Halil. Nebi. İstanbul: Pınar Yayınları. 2009.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi. 1994.
• İbnu’l Kayyim. El-Fevâid. İstanbul: Polen Yayınları. 2017.
• İnalcık, Halil. (2003). Şair ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları. 2003.
• İpekten, Haluk vd. Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 1988.
• İpekten, Haluk vd. Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları. 2002.
• İsen, Mustafa. Latifi Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları. 1999.
• MEB. Türk Ansiklopedisi. (C. 32). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 1983.
• Sevgi, Ahmet. Latifi. DİA, (C.27). İstanbul: TDV Yayınları. 2003.
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK Yayınları. 2009.
• Zemahşerî, Ebû’l-Qâsım Mahmûd. Maqâmât, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.