VAHDİ İBRAHİM EFENDİ’S PROSE WORK CALLED TERCEME-İ HİLYE-İ ŞERİF

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 1 - 28, 30.04.2024

Mehtap Erdoğan Taş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1439502

Cited By: 1

Öz

Vahdi İbrahim Efendi (d. 1126/1714) was a scholar who had many works in Arabic language and literature. He studied the words of the Prophet Muhammad. At the same time, he was a judge. He was also a famous calligrapher who copied many of his works himself. Four of her twenty-five known works are hilyes. Three of these works are in Arabic and one is in Turkish. The Turkish work called Terceme-i Hilye-i Şerif of these has been examined here. This prose work has been evaluated in terms of its form, content, date of copying, copies and sources. At the end of our study, the transcribed text of this work is presented, which has been prepared based on the copy written by the author himself among the eleven copies. Additionally, in this study, by comparing Vahdi İbrahim Efendi's hilye with other hilye in prose form, it has been tried to determine the general characteristics of prose hilyes as a literary genre. Moreover, it is aimed to provide material for other studies on the tradition of translation of classical Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Vahdi İbrahim, “Hilye” in the Prose Form, Translation, Prophet Muhammad, 17th Century

VAHDÎ İBRÂHÎM EFENDİ’NİN TERCEME-İ HİLYE-İ ŞERÎF ADLI MENSUR ESERİ

Öz

Vahdî Efendi (öl.1126/1714) çok sayıda eseri olan bir Arap dili ve edebiyatı âlimi, muhaddis ve kadıdır. Aynı zamanda kendi eserlerinin birçoğunu istinsah eden meşhur bir hattatdır. Bilinen yirmi beş kadar eserinden beşi hilyedir. Bunlardan dördü Arapça, biri Türkçedir. Bu çalışmada Vahdî Efendi’nin Terceme-i Hilye-i Şerîf adlı Türkçe mensur hilyesi ele alınmış ve eser; şekil, muhteva, istinsah tarihi, nüshaları, kaynakları ve muhtevası bakımından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda dokuz nüshası bulunan eserin 1104/1692-93 yılında istinsah edilen müellif hattı nüshasına göre hazırlanmış transkripsiyonlu metni eklenmiştir. Vahdî Efendi’nin mensur hilyesi, diğer mensur hilyelerle karşılaştırılarak edebî bir tür olarak mensur hilyelerin genel özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca klasik Türk edebiyatı tercüme geleneğini konu edinen diğer çalışmalara katkı sunulması amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Vahdî İbrâhîm, mensur hilye, tercüme, Hz. Muhammed, 17. yüzyıl.

Kaynakça

• Akkaya, Hüseyin. Abdülahad Nûrî ve Divanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
• Arslan, Mustafa Uğurlu. “Diyârbekirli Kâmî’nin Şemâ’il-i Şerîf Tercümesi”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı (2018), 581-593.
• Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Durmuş, İsmail. “Vahdî Efendi”. DİA. Ek-2/636-637. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
• Erdoğan Taş, Mehtap. “Hoca Sa’deddîn Efendi’nin Mensur Hilyesi: Hilye-i Celiyye ve Şemâ’il-i ‘Aliyye”. Amasya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 (2018a), 19-60.
• Erdoğan Taş, Mehtap. “Kâdî Şâmî’nin Mensur Hilyesi: Şerh-i Hilyetü’ş-Şerîfe”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (ESTAD) 1 (2018b), 169-186.
• Erdoğan Taş, Mehtap. “Abdülmecîd Sivasî’nin Mensur Hilyesi: Şerh-i Hilye-i Resûl”. Prof. Dr. Mehmet Arslan Armağanı. ed. H. İbrahim Delice vd. 259-271. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Erdoğan Taş, Mehtap. “Akkirmânî Muhammed b. Mustafa’nın Mensur Hz. Muhammed Hilyesi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD) 54 (2022), 167-197.
• Erdoğan Taş, Mehtap. “Sa‘dî’nin Tercüme-i Hilye-i Şerîf Adlı Mensur Eseri,”. Akademik Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (ADED), 7/3 (2023), 2243-2270.
• Erdoğan, Mehtap. Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2013.
• Eren, Hasan. Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (ETDES). haz. Şükrü Haluk Akalın. Ankara: TDK Yayınları, 2020.
• Eşmeli, M. Ali. Hilye-i Şerîfe. İstanbul: Yüzakı Yayıncılık, 2010.
• Gerçeker, M. Fehmi. Hilye-i Fahr-i Âlem. İstanbul: Asarı İlmiye Kütüphanesi, 1944.
• Gök, Ömer. “Mustafâ Safî Efendi’nin Mensur Hilye-i Şerîf Tercemesi”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN 73 (2021), 57-83.
• Gözütok Tamdoğan, Zehra. “Türk-İslam Edebiyatında Hilye ve Halîl B. Ali El-Kırımî’nin Mensur Hilye-i Nebevîsi”. İstem 14/28 (2016), 389-413.
• Gözütok Tamdoğan, Zehra. “Vahdî İbrâhîm’in Mensur Hilye Şerhi: Terceme-i Hilye-i Şerîfe”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 6/2 (2021), 353-392.
• Hasanov, Aya. Vahdi İbrahim Efendi’nin “Tevşihu't-Takvim Fi Şerhi Hilyeti’r-Rasuli’l-Kerim”Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili. Amasya: Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• İmâm-ı Tirmizî. Şemâil-i Şerîf Tercemesi. sadeleştiren Bekir Başarıcı. Konya: Esra Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “Eş-Şifâ”. DİA. 39/134-138. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Kandemir, M. Yaşar. Kâdî İyâz Şifâ-i Şerîf Şerhi. İstanbul: Tahlil Yayınları, 2023.
• Karataş, Ahmet. “Türk-İslam Kültür ve Edebiyatında Kısas-ı Enbiyâ Türü”. Diyanet İlmî Dergi, 49/3 (2013), 113-126. Karatay, Halit. Hattat Divan Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları, 2008.
• Kılıç, Atabey. “Klâsik Türk Edebiyatında Tarz-ı Nesir Üç Müdür?”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi Pof. Dr. Abdülkerim Abdülkadiroğlu Özel Sayısı 3 (2016), 51-79.
• Kuran-ı Kerim. Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Mengi, Mine. “Eski Türk Edebiyatında Nesir: Gelişimi ve Kaynakçası”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/10 (2007), 43-76.
• Sucu, Nurgül. “Eski Türk Edebiyatında Tercüme Geleneği”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 19 (2006), 125-148.
• Tolasa, Harun. “Divan Nesri”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. II/340-344. İstanbul: Dergah Yayınları, 1977.
• Uzun, Mustafa. “Hilye”. DİA. 18/44-47. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Vahdî İbrâhîm Efendi. Şerhu’ş-Şemail. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 59/2, 34b-48a.
• Vahdî İbrâhîm Efendi. Terceme-i Hilye-i Şerîf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 506/5, 89b-96b.
• Vahdî İbrâhîm Efendi. Terceme-i Hilye-i Şerîf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 448/7, 80b-88a.
• Yakupoğlu, Cevdet. “Bir Sürgün Kahramanı Abdülahad Nuri Bey: Hayatı, Eserleri ve Selçuklu-Beylikler Tarihi Üzerine Çalışmaları”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 21 (2007), 169-189.
• Yavuz, Mehmet. “İbrahim Vahdî Efendi (ö. 1126/1714) ve Şevâhid Şerhleri”. İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası 33 (2018-2), 61-90.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011.