A SEMIOTIC APPROACH TO SABAHATTIN ALİ'S STORY TITLED KAZLAR

Yıl 2024, Sayı: 21 [GÜZ 2024], 261 - 280, 31.10.2024

Dilek Kocabıyık , Enser Yılmaz

https://doi.org/10.28981/hikmet.1378415

Öz

Semiology or semiotics, which we call semiotics in Turkish, is a field of science based on the systematic study of all factors that include the production, interpretation of indicators or the processes of understanding signs, based on meaning. Applying linguistic methods to objects, it attempts to describe the elements with which it deals (gestures, facial expressions, games, religious rituals, works of literature, pieces of music...) with language and explain all non-linguistic phenomena by turning them into a language metaphor. In the adventure of revealing the meaning, the semiotic method, which offers the availability of application to various disciplines such as cinema, theater, advertising, etc., in a broad perspective, has become one of the modern methods that have been frequently applied in deciphering the products of literature in recent years. The semiotic method, which has an extremely deep quality in the theories of criticism, aims to present various methods of examination at the stage of analyzing the text and to bring us to the upper language of a text covered in the products of the summer by using its own terminology. It is believed that the most uncluttered form of this method, whose modern foundations were laid by Ferdinand de Saussure (1857-1913) and Charles Sanders Peirce (1839-1914) and which was enriched by the contributions of such names as Vladimir Propp (1895-1970), Roland Barthes (1915-1980), Algirdas Julien Greimas (1917-1992) at the implementation and pedestalization stage, was presented with the Action Model, which contains the six acting principles of Greimas. In this study, in which we have examined the story of Kazlar, which is included in Sabahattin Ali's Değirmen, we have analyzed the text that we tackle based on the Action Model of Greimas. The text under study is analyzed in three headings listed as discursive level, narrative level and basic structure. During the analysis, the narrative program was determined, the table of the action model was prepared, and the actions of the narrative were determined, and then their general transformations were shown. It is aimed to reveal the main structure of the text with the established semiotic quadrilateral after showing the steps of action, acquisition, performance, recognition and sanction of the participants of the studied texts.

Anahtar Kelimeler

Semiotics, Greimas, The Action Model, Sabahattin Ali, Kazlar

SABAHATTİN ALİ’NİN KAZLAR ADLI ÖYKÜSÜNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Öz

Türk dilinde Göstergebilim olarak isimlendirdiğimiz semiyoloji veya semiyotik; göstergelerin üretilmesini, yorumlanmasını veya işaretleri anlama süreçlerini içeren tüm faktörlerin sistematik bir şekilde incelenmesine dayanan, anlam üzerine kurulmuş bir bilim alanıdır. Dilbilimsel metotları nesnelere uygulayarak, ele aldığı unsurları dille betimlemeye ve dil dışı bütün olguları da dil metaforuna dönüştürerek açıklamaya çalışır. Anlamı ortaya çıkarma serüveninde moda, sinema, tiyatro, reklamcılık vs. çeşitli disiplinlere geniş bir perspektifte uygulama müsaitliği sunan Göstergebilimsel metot, son yıllarda yazın ürünlerinin çözümlenmesinde de sıkça başvurulan modern yöntemler arasına girmiştir. Eleştiri kuramları içinde son derece derinlikli bir nitelik taşıyan göstergebilimsel metot; metni çözümleme aşamasında muhtelif tetkik yöntemleri sunup kendine has bir terminolojiyi kullanarak bizleri, yazın ürünlerinde ele alınan bir metnin üst diline ulaştırmayı hedefler. Çağdaş temellerini Ferdinand de Saussure (1857-1913) ile Charles Sanders Peirce (1839-1914)’ün attığı; uygulama ve kaidelendirme aşamasında Vladimir Propp (1895-1970), Roland Barthes (1915-1980), Algirdas Julien Greimas (1917-1992) gibi isimlerin katkılarıyla zenginleşen bu yöntemin en derli toplu şeklinin Greimas’ın altı eyleyen esasını içeren Eyleyenler Modeli’yle sunulduğu düşünülmektedir. Sabahattin Ali’nin Yeni Dünya adlı eserinde yer alan Kazlar adlı öyküsünü incelediğimiz bu çalışmamızda, ele aldığımız metni, Greimas’ın Eyleyenler Modeli’nden yola çıkarak çözümlemiş bulunmaktayız. İncelenen metin; söylemsel düzey, anlatısal düzey ve temel yapı olarak üç başlıkta çözümlenmiştir. Çözümleme esnasında anlatı izlencesi tespit edilerek eyleyenler modelinin tablosu hazırlanıp anlatının eyleyenleri saptanmış sonra da bunların genel dönüşümleri gösterilmiştir. İncelenen metinlerin eyleyenlerinin; eyletim, edinç, edim, tanıma ve yaptırım basamakları gösterildikten sonra metnin temel yapısının kurulan göstergebilimsel dörtgen ile ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilimsel, Greimas, Eyleyenler Modeli, Sabahattin Ali, Kazlar

Kaynakça

• Ali, Sabahattin. Değirmen. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Bulut, M. Ali. Adalet Ağaoğlu’nun Öykülerinin Algirdas Julien Greimas’ın Eyleyenler Modeli’ne Göre İncelenmesi. Uşak: Uşak Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Çevirme, Hülya. Murathan Mungan’ın Hikayelerinin Kültür Yapılarının Değerlendirilmesi ve Greimas Göstergebilim Yöntemine Göre Yapısal Özelliklerinin İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Fiske, Jhon. İletişim Çalışmalarına Giriş. Ankara: Bilim ve Sanat, 2003.
• Günay, V. Doğan. Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları, 2007.
• Günay, V. Doğan. Bir Yazınsal Göstergebilim Okuması: Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: Papatya Yayıncılık, 2018.
• Guiraud, Pierre. Göstergebilim. Çev. Mehmet Yalçın. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, 1994.
• Greimas, Algirdas-Courtés, Joseph. Semiotics and Language: An Analytical Dictionary. Indiana: Indiana University Press, 1982.
• İşeri, Kâmil. “Yolcu ile Yılan Adlı Masalın Göstergebilimsel Çözümlemesi”. Ana Dili Sayı:18 (2000), 12-27.
• Kıran, Ayşe-Kıran, Zeynel. Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Rifat, Mehmet. Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007/2018.
• Propp, Vladimir. Masalın Biçimbilimi. Çev. Mehmet Rıfat-Sema Rıfat. İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları, 1985.
• Rifat, Mehmet. Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Simavi Yayınları, 1992.
• Rifat, Mehmet vd. Eleştiri ve Eleştiri Kuramı Üzerine Söylemler. İstanbul: Düzlem Yayınları, 1996.
• Uçan, Hilmi. “Eleştiri Yöntemleri ve Göstergebilimsel Eleştiri”. Hece Dergisi Sayı: 77/78/79 (2003), 220-227.
• Uçan, Hilmi. Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Uçan, Hilmi. Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Yayınları, 1998.
• Yücel, Tahsin. Yapısalcılık. İstanbul: Can Sanat Yayınları, 2005.
• Yücel, Tahsin. Eleştiri Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007.