ERDEM BAYAZIT’IN “SEBEB EY” ADLI ŞİİR KİTABINDA YER ALAN SİNESTEZİK METAFORLAR

Yıl 2024, Sayı: 21 [GÜZ 2024], 342 - 367, 31.10.2024

Fatma Bağırkan

https://doi.org/10.28981/hikmet.1469166

Öz

Birden fazla duyunun aynı anda algılanması anlamına gelen sinestezi, bir hastalık olarak tanımlansa da hayal gücünün yardımıyla sinestezik deneyimler yaşamak mümkündür. Bu itibarla sinestezi, zengin bir algısal deneyim sunduğu için güzel sanatların da konusu ve malzemesi olmuştur. Duyuların birleşiminden dilsel olarak da yararlanılmakta ve buna ‘dilsel sinestezi’ denmektedir. Dilsel sinestezi, bir anlamda duyuların birleşimi ile yapılan bir metafor çeşididir. Edebiyatta çağrışımdan en çok yararlanılan tür olan şiirin çözümlenmesinde, sinestezik unsurların deşifre edilmesi, şiir incelemesine farklı bir yorum getirmektedir. Bu çalışmada Erdem Bayazıt’ın ilk şiir kitabı olan “Sebeb Ey”de yer alan şiirlerdeki sinestezik metaforlar çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşımla Bayazıt’ın şiirsel duyuş ve düşünüşünü anlamak adına bir katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erdem Bayazıt, metafor, Sebeb Ey, sinestezi, şiir incelemesi

SYNESTHETIC METEPHORS IN THE POEMS OF ERDEM BAYAZIT’S POETRY BOOK NAMED “SEBEB EY”

Öz

Although synesthesia, which means the perception of more than one sense at the same time, is defined as a disease, it is possible to experience synesthesia with the help of imagination. So, since synesthesia offers a rich perceptual experience, it has also been the subject and material of fine arts. The combination of the senses is also used linguistically and this is called 'linguistic synesthesia'. In another words, Linguistic synesthesia is a type of metaphor made with the combination of the senses. in the analysis of poetry, which is the most used type of connotation in literature, deciphering the synesthetic elements brings a different interpretation to the analysis of poetry. In this study, synesthesic metaphors in the poems in Erdem Bayazıt's first poetry book "Sebeb Ey" were tried to be analyzed. Which senses are combined in these metaphors were examined under headings, and a proportional evaluation was tried to be made in the conclusion section. Thus, it was tried to understand how Bayazıt's sensory perceptions were reflected in his poems. In this study, it is aimed to contribute to understanding Erdem Bayazıt's poetic feeling and thinking by using synesthetic analysis.

Anahtar Kelimeler

Synesthesia, Metaphore, Erdem Bayazit, Sebeb Ey, Poetry Analysis

Kaynakça

• Bayazıt, Erdem. Şiirler. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Budak, Selçuk. “Sinestezi”. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları: 2000.
• Çelik, Fulya. Romantik ve Sembolist Şiirde Sinestezi: Edebi Metinleri Duyulardan Hareketle Bir Okuma Denemesi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karşılaştırmalı Edebiyat Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2018.
• Çiçekli, Hatice. Erdem Bayazıt’ın Şiirlerinde Din ve Metafizik. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Döğüşgen, Mehmet Murat. “Sinestezi”. Psikoloji Psikiyatri Sözlüğü. İstanbul: Emre Yayınları, 2005.
• Durgun Akan, Kevser. Erdem Bayazıt’ın Şiirinde Direniş ve Diriliş. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ecevit, Yıldız. Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Elibol, Gülçin Cankız. Zuhal Baysal Boerescu. “Sanat ve Tasarımda Sinestezi Etkisi: Çoklu Algı Yaratmak”, Sanat Yazıları, 42 (2020), 119-140.
• Fırat, Engin. Erdem Bayazıt’ın Şiirlerinde İman Epistemolojisi ve İslamcılık Mefkûresi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Gökçen, Gamze. Sinestezi ve Sanat İlişkisi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Plastik Sanatlar Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• İnce, Özdemir. Yazınsal Söylem Üzerine. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
• Lakoff, George-Johnson, Mark. Metaforlar/Hayat, Anlam ve Dil. çev. Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: Minotor Kitap, 2022.
• Moore, Jeffrey. Sinestezya. İstanbul: A.P.R.I.L. Yayınları, 2014.
• Tolu, Orhan Aytuğ. Türk Şiirinde Sinestezi (1923-1960). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Turna, Murat. Erdem Bayazıt Hayatı-Sanatı-Eserleri. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• TYB-Kahramanmaraş Belediyesi. Erdem Bayazıt Kitabı, Yayımlayan: D. Mehmet DOĞAN, Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, 2009.
• Şahin, Duran Eren. Küçük İskender’in Şiirlerinde Sinestezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Uslu, İlyas. Erdem Bayazıt’ın Şiirleri Üzerine Bir İnceleme. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yorulmaz, Hüseyin. Bir Neslin Ağabeyi Erdem Bayazıt. İstanbul: Hat Yayınları, 2013.
• Zizek, Slavoj. İdeolojinin Yüce Nesnesi. İstanbul: Metis Yayınları, 2015.
• Altıntabak, Gizem. “Sinestezi ve Sanat İlişkisi, Sinestezi: Duyuların Çağrısı”. 10.06.20223. https://www.psikolojiarsiv.com/sinestezi-duyularin-cagrisi-2/ , 11.09.2021.
• Aslan, Elif. “Algının En Renkli Hali: Sinestezi”. 10.06.2023 https://www.insancaakademi.com/oldurme-uzerine/ 03.0.2021.
• Bakırcı, Çağrı Mert. “Gerçek 'Kafa Karışıklığı': Sinestezi ve Evrim”. 10.06.2023. https://evrimagaci.org/gercek-kafa-karisikligi-sinestezi-ve-evrim-361 02.04.2013.
• İmren, Mine. “Duyuların Gizemli Birlikteliği: Renkleri Duymak, Sesleri Tatmak”. 10.06.2023 https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/duyularin-gizemli-birlikteligi-renkleri-duymak-sesleri-tatmak 23.0.2020.
• Taybaş, Çağlayan. “Sinestezi: Sesleri Görmek, Renkleri Duymak”. 10.06.2023. https://sinirbilim.org/sinestezi/ 22.02.2015.
• Werning, Markus. Jens Fleischhauer, Hakan Beşeoğlu. The Cognitive Accessibility of Synaesthetic Metaphors, Proceedings of the Twenty-Eightth Annual Conference of the Cognitive Science Society (Bilişsel Bilimler Derneği'nin Yirmi Sekizinci Yıllık Konferansı Bildirileri), s.2365-2370, 10.06.2023. (PDF) Sinestetik Metaforların Bilişsel Erişilebilirliği (researchgate.net)