AN OVERVIEW OF THE THEMES OF UNION AND SEPARATION IN THE GHAZALS OF HAFEZ OF SHIRAZ

Yıl 2024, Sayı: 21 [GÜZ 2024], 141 - 160, 31.10.2024

Mitat Çekici

https://doi.org/10.28981/hikmet.1503605

Öz

Concepts and expressions such as separation, sorrow, parting, longing, the pain of separation, union, reunion, and reaching have taken a place in the emotional world of humans, particularly of lovers and their beloveds. The lover always desires to reunite with and be united with the beloved as a counter to the pain of separation. He prefers union over separation. There has always been a plea to the beloved for union, and for the lover, union has become as indispensable as the morning sun. Beauty, beauty itself, and sadness are all important in love, with sadness, sorrow, and the fear of losing becoming essential topics in love.
Similarly, aspects like separation, the pain of separation, love, the love pain of the lover and the beloved, the depiction of that pain, and their farewells have been intriguing facets of Persian literary texts. Love and separation have been widely present in Persian poetry, especially in the ghazal form, and have been themes on which poets have written significant works with great interest. The tongue of the unseen, Hafez, has included many themes in his ghazals, with love being foremost among them. One of the themes found in his divan (collection of poetry) is the sorrow of separation or parting. In this study, we have examined this theme using sample couplets taken from the ghazals of Hafez of Shiraz.

Anahtar Kelimeler

Separation, Union, Theme, Persian Literature, Hafez of Shiraz

HÂFIZ-I ŞİRÂZÎ’NİN GAZELLERİNDE VUSLAT-FİRÂK TEMALARINA BİR BAKIŞ

Öz

Ayrılık, hicran, firâk, hasret, ayrılık acısı; vuslat, kavuşma, ulaşmak gibi kavram ve ifadeler insanın ve bilhassa âşık ve maşukun duygu dünyasında yer edinmiş hasletlerdir. Âşık, ayrılık acısına karşılık daima maşukuna kavuşma ve vuslatı arzulamaktadır. O, ayrılığı kavuşmaya tercih eder. Vuslat için daima sevgiliye bir yakarış söz konusu olmuş, âşık için vuslat artık bir sabah güneşi kadar vazgeçilmez olmuştur. Güzel, güzellik ve hüzün üçü de aşkta önemli olup hüzün, hicran ve kaybetme korkusu aşkta gerekli bir konu olmuştur.
Aynı şekilde ayrılık, ayrılık acısı, aşk, âşık ve maşukun aşk acısı, o acının tasviri ve onların vedalaşması gibi hasletler Farsça edebi metinlerin ilgi çekici yönleri olmuştur. Aşk ve firâk, Fars şiirinde bilhassa gazel türünde yaygın olarak yer almış ve şairlerin de çok ilgi gösterip üzerine önemli eserler kaleme aldığı bir tema olmuştur. Gaybın lisanı Hâfız, gazellerinde aşk başta olmak üzere birçok temaya yer vermiştir. Şairin divanında yer verdiği bu temalardan biri de firâk gamı veya ayrılık olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmamızda Hâfız-ı Şirâzî’nin gazellerinden alınan örnek beyitlerle bu tema incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Firâk, Vuslat, Tema, Fars Edebiyatı, Hâfız-ı Şirâzî.

Kaynakça

• Bozorger-i Hâligî, Muhammed Rıza. Şâhnebât-i Hâfız. Tahran: İntişârât-i Zevvâr, (1393hş).
• Celâlyân, Abdülhüseyin. Şerh-i Celâlî ber Hâfız (Dovreî 4 cildî), C.2. Tahran: İntişârât-i Yezdân, (1387hş).
• Ceyhan, Semih. “Vüsûl”. DİA. 43/ 143-145. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Çekici, Mitat. “Hâfız-ı Şîrâzî’nin Gazellerinde Aşk Mefhumunun Değerlendirilmesi”. Mukaddime, 14/1 (2023), 228-242.
• Çeltik, Halil. “Âşığın Trajik İkilemi: Vuslat ve Ayrılık”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5/3 (2010), 135-145.
• Değirmençay, Veyis. Fünûn-i Belâğat ve Sınâât-i Edebî. Erzurum: Erzurum yayınları, (2006).
• Dezfûlî, Nesrin Zergzâde vd. “Tehlîl-i Tetbîkî-yi Firâkiyye der Eşâr-i Arabî û Fârsî”. Mutâla’ât-i Tetbîkî 2/39 (1395hş), 27-43.
• Ellâfhâ, Zehra. “Nemûdhâyi Gûnâgûn- Sûz-i Hicrân der Edeb-i Genâyî (Sebk-i Irâki)”. Faslnâme-yi Zebân û Edeb-i Pârsî 40(1388hş), 79-100.
• Eminoğlu, Nevzat - Çiftçi, Merve. “Mevlâna Celaleddin-i Rûmî ve Molla Ahmed-i Cezerî‘nin Şiirlerinde Visal ve Hicran Düalizmi”, Muş Alparslan Üniversitesi Ortadoğu ve Afrika Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 1/1 (2023), 52-69.
• Gökhan, Asuman - Erçavuş Deniz. “Hâfız-ı Şîrâzî ve Âb-ı Hayât”. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi 1/9 (2018), 113-132.
• Humâyî, Celâleddîn. Fünûn-i Belâğat ve Sınâ‘ât-i Edebî. Tahran: Neşr-i Ahûrâ, (1389hş).
• Huremşâhî, Bahâeddin. Hâfız Hâfiza-ı Mâst. Tahran: Neşr-i Getre, (1382hş).
• İpekten, Halûk. “Gazel”. DİA 13/ 440-442. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Kurtuluş, Rıza. “İncûlûlar”. DİA 22/ 280-281, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Ma’rûf, Yahya - Hâtemî Pervin. “Berresî-yi Tetbîkî-i Gem-i Firâk der Gâzeliyyât-ı Sadî û Şâb ez-Zerîf”. Neşrîye-î Edebiyyât-i Tetbîkî 5/9 (1392hş), 257-277.
• Necefî, E. Ferhengî Fârsî-i Âmiyâne. Tahran: İntişârât-i Nîlûfer, (1378hş).
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları, 2020.
• Şehpûr, Rıza Sâdikî - Verkâne Nîre Şâlî. “Berresî-yi Tetbîkî-i Firâk der Gâzeliyyât-ı Sa’dî û Rehî-yi Muayyerî”. Faslnâme-yi Dorr-i Deri (Edebiyyât-ı Genâyi, İrfânî) Gurûh-ı Zebân û Edebiyyât-i Farsî, Danişgâh-i Âzad-ı İslâmî Vâhıd-i Necefâbâd 2/3 (1391hş), 53-64.
• Yazıcı, Tahsin. “Hâfız-ı Şîrâzî”. DİA 15/ 103-106, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.