A TEKKE BIOGRAPHY: GÜLŞEN-I AZÎZ

Yıl 2024, Sayı: 21 [GÜZ 2024], 100 - 140, 31.10.2024

Bilal Güzel

https://doi.org/10.28981/hikmet.1549234

Öz

The first biographical work in Anatolian Turkish literature was written in the first quarter of the 16th century. This work, written by Lâmiî Çelebi under the title Nefahatü'l-Üns, includes Sufi biographies. Later on, biographical works, especially poet and scholar biographies, diversified and the number of thematic and regional biographical works increased in the following centuries. Gülşen-i Aziz, written by Abdüllatif Fazlî (d.?), which is the subject of this article, is also a part of this thematic biographical work tradition. The work includes the dervish lodges, zawiyas and biographies of important sheikhs who are the followers of the Halveti sheikh Nureddîn Jarrāhī. In Gülşen-i Azîz, Cerrâhî zawiyas are taken as the center as a method of organization and the biographies of important people who served as sheikhs in this place are included. There are biographies of sixteen people in total. The poetic dates written upon the deaths of the people whose biographies are included are also recorded. This study includes the translation of the only available copy of Gülşen-i Azîz, the copy registered in Ali Emiri Efendi Millet Library, Şeriyye 1099, and the analysis of this translation text.

Anahtar Kelimeler

Gülşen-i Azîz, Abdüllatîf Fazlî, Cerrâhiyye, Biography, Sufi Biography

BİR TEKKE BİYOGRAFİSİ: GÜLŞEN-İ AZÎZ

Öz

Anadolu sahası Türk edebiyatında ilk biyografik eser XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde yazılmıştır. Lâmiî Çelebi’nin Nefahatü’l-Üns ismiyle kaleme aldığı bu eser, sufi biyografilerini içerir. Daha sonra başta şuara tezkireleri, ulema biyografileri olmak üzere biyografik eserler çeşitlilik kazanır ve takip eden yüzyıllar içerisinde tematik ve bölgesel biyografik eserlerin sayısında artış gözlemlenir. Bu makalenin konusunu teşkil eden Abdüllatîf Fazlî (ö.?)’nin Gülşen-i Azîz adlı çalışması tematik biyografik eser geleneğinin bir parçasıdır. Eserde, Halveti şeyhi Nureddîn Cerrâhî’ye mensup kişilerden ileri gelenlerinin tekkeleri, zaviyeleri ve önemli şeyhlerin biyografileri bulunmaktadır. Gülşen-i Azîz’de tertip yöntemi olarak Cerrâhî Tekkesi merkeze alınır ve burada şeyhlik yapan önemli kişilerin biyografilerine yer verilir. Eserde on altı kişiye ait biyografi vardır. Biyografilerine yer verilen şahısların ölümleri üzerine yazılan manzum tarihler eserde yer alır. Bu çalışma, Gülşen-i Azîz’in eldeki tek metni olan Ali Emiri Efendi Millet Kütüphanesi Şeriyye 1099 numarada kayıtlı nüshanın çeviri yazısını ve bunun üzerinde yapılan incelemeyi içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Gülşen-i Azîz, Abdüllatîf Fazlî, Cerrâhiyye, biyografi, sufi biyografisi

Kaynakça

• Abd el-Latîf Fazlî b. Mehmed Şâkir. Gülşen-i Azîz. Ali Emiri Efendi, Millet Kütüphanesi, Şeriyye, 1099, 1b-21a.
• Arslan, Mehmet.“Abdüllatîf Fazlî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2014. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdullatif-fazli [Erişim Tarihi: 25.05.2024]
• Coşkun, Menderes. “Klasik Sonrası Dönem(1800-1860), Estetik Nesir”, Türk Edebiyatı Tarihi. ed. Talat Sait Halman vd. C.2. 666-671. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007.
• Çeçen, Halil. Fıtnat Hanım Hayatı, Sanatı ve Divanı İnceleme-Metin. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1996.
• Güzel, Bilal. "Gülşen-i Azîz (Abdüllatif Fazlî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü,2022.http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulseni-i-aziz-abdullatif-fazli. [Erişim Tarihi: 12.06.2024].
• İsen, Mustafa. “XVI. Yüzyılda Nesir”. XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı. ed. M.A Yekta Saraç& Muhsin Macit.148-169. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2011.
• Mengi, Mine. “Eski Türk Edebiyatında Nesir: Gelişimi ve Kaynakcası”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/10 (2007), 43-76.
• Öztürk, Mehmet Cemâl . Cerrâhîlik Metinleri. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
• Öztürk, Mehmet Cemal. “Nûreddin Cerrâhî”, DİA.33/252-253. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Tayşi, Mehmet Seyhan. “Gülşen-i Azîz (Cerrâhiyye Tarikatı ve Silsilesi)”, BİSAV Bülten, 39/11-26. 1997.
• Yola, Şenay . “Cerrâhiyye”. DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.