The Translation of Ayıntabi Abdullah Najib’s Khamriyya Ode

Yıl 2025, Sayı: 23 [GÜZ 2025], 21 - 44, 25.10.2025

Muhammet İnce

https://doi.org/10.28981/hikmet.1636227

Öz

Ibn al-Fāriḍ, one of the prominent figures in Sufi literature, has received significant attention in Turkish Islamic literary circles. One of his most celebrated works, the “Khamriyya Qasida”, delicately expresses the concept of “wahdat”, divine love, and spiritual longing through names and attributes associated with wine. Its rich use of metaphor, symbolic language, and profound conceptual depth has necessitated both translation and commentary. Accordingly, numerous Turkish translations and commentaries have been produced in addition to those in Arabic and Persian, most of which have become the subject of academic works such as theses, books, and articles. This study focuses on a Turkish verse translation attributed to Abdullah Najib of Antep. In order to contextualize the significance of this work, earlier Turkish translations and commentaries of the Khamriyya are briefly introduced. Information about Abdullah Najib’s life and literary contributions is also provided. Najib translated only 33 couplets of the qasida, and his translation adheres to a traditional style and linguistic approach. As a result of this research, new biographical details about Abdullah Najib have been uncovered, and this study adds a new contribution to the tradition of Turkish translations of the Khamriyya Qasida from the 16th century to the present.bu bölümü yazılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Literature , Ibn al-Fariz , Khamriyya , Abdullah Najib , Translation

Ayıntabî Abdullah Necîb’in Hamriyye Kasidesi Tercümesi

Öz

Tasavvuf edebiyatının önemli şahsiyetlerinden olan ve Türk İslam edebiyatında çok ilgi gören İbnü’l-Fâriz’in önemli şiirlerinden biri Hamriyye kasidesidir. İbnü’l-Fâriz’in şaraba ait isim ve sıfatlardan yola çıkarak vahdet düşüncesi ile ilahi aşk ve muhabbeti ince bir üslupla dile getirdiği kasidesinde, kullandığı mecazlı söyleyişler ile sembolik ifade ve kavramlar, kasidenin tercüme ve şerh edilme ihtiyacını doğurmuştur. Bu sebeple kasidenin Arapça ve Farsçanın yanı sıra çok sayıda Türkçe tercüme ve şerhi yapılmıştır. Tespit edilenlerin hemen hepsi tez, kitap ve makale gibi farklı türden akademik çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmada ise Antepli Abdullah Necîb tarafından 26 Şevval 1191 tarihinde kaleme alınan Türkçe manzum bir tercümesi ele alınmıştır. Eserin literatürdeki yerinin ve öneminin anlaşılması adına Hamriyye kasidesinin bugüne kadar ortaya çıkan Türkçe tercüme ve şerhleri kısaca tanıtılmıştır. Ardından Abdullah Necîb’in hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, daha sonra da eserin incelemesi yapılarak metni ortaya konulmuştur. Önceki birçok mütercim ve şarih gibi kasidenin sadece 33 beytini ele alan Abdullah Necîb’in, manzum tercümesini geleneksel tercüme anlayışına uygun olarak aruz vezniyle, Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun olduğu bir dil ve üslupla kaleme aldığı görülmüştür. Araştırma neticesinde Abdullah Necîb’in hayatı ve eserlerine dair bazı notlara ulaşılmış ve Hamriyye kasidesinin XVI. asırdan günümüze kadar yazılan Türkçe tercümeler silsilesine bir yenisi daha eklenerek literatüre katkı sunulmuştur. Yapılacak yeni araştırmalar, kasidenin başka tercüme ve şerhlerini de ortaya çıkaracaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Edebiyatı , İbnü'l-Fâriz , Hamriyye , Abdullah Necîb , Tercüme

Kaynakça

• Abdel-Maksoud, Belal. İbnü’l-Fariz ve İsmail Ankaravi’nin Kaside-i Hamriyye Şerhi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Abdullah Necîb Ayıntâbî. Kenzü’l-Vefâ fî-Şerhi’ş-Şifâ. Yazma Eser. Yazma Bağışlar: Süleymaniye Kütüphanesi, 00032.
• Abdullah Necîb Ayıntâbî. Risâletü’l-Vaziyye Şerhi. Yazma Eser. Hacı Mahmud Efendi: 06221.
• Ak, Murat. “Ahmed Sâfî Bey’in Kasîde-i Hamriyye Tercümesi”. Journal of Turkish Studies 11/Volume 11 Issue 17 (01 Ocak 2016), 1-1. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.10058
• Akdağ, Ahmet. “Abdüsselâm b. Nu’mân b. Halîl’in Kasîde-i Hamriyye Şerhi”. The Journal of Social Sciences 15/15 (01 Ocak 2017), 465-500. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3683
• Alâiyevî, Kara Mustafa. Leme’âtu’l-Berkiyye fî-Şerhi Kasîdeti’l-Mîmiyye. İstanbul: Matbaa-i Osmâniyye, 1310.
• Aşkan, Timur. “Abdullah Necîb el-Ayıntâbî’nin er-Risâletü’l-Vaz’iyye Adlı Eserinin Tahkikli Neşri (تحقيق «الرسالة الوضعية» لعبد الله النجيب العينتابي)”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 2/1 (2019), 31-80.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyetü’l-Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifin. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. İzâhü’l-Meknûn fi’z-Zeyli alâ-Keşfi’z-Zünûn an-Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1747.
• Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. III Cilt. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2016.
• İnce, Muhammet. El-Menhelü’l-Fâiz - İbnü’l-Fâriz Dîvânı Şerhi (İnceleme - Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2021.
• İnce, Muhammet. “Hamriyye Kasidesinin Müellifi Belirsiz Farsça-Türkçe Manzum Bir Tercümesi”. Avrasya Beşeri Bilim Araştırmaları Dergisi 4/2 (2024), 15-28.
• İnce, Muhammet. İbnü’l-Fârız’ın Hamriyye Kasidesinin Arapça, Farsça ve Türkçe Şerhleri. Yayımlanmamış: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
• İnce, Muhammet. Sevgilinin Hayaliyle Mest Olduk Hamriyye Kasidesinin Tercümesi. İstanbul: Kriter, 2024.
• İnce, Muhammet. Üzüm Çubuğu Yaratılmadan Evvel.. Levâmi-i Şerh-i Kasîde-i Hamriyye Levâmi Tercümesi. İstanbul: Büyüyen Ay, 2021.
• Karslızâde, Cemâleddin Mehmed. Osmanlı Târih ve Müverrihleri (Âyine-i Zurafâ). İstanbul: İkdâm Matbaası, 1314.
• Kaya, Mahmut. İslâmî Edebiyatta Şaheserler. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığ, 2018.
• Kaya, Mahmut. “Kutsal Aşkın Destanı (el-Kasitedü’l-Hamriyye)”. Yüzakı 8, 9, 10, 11 (2005), 14-15, 20-21, 20-21.
• Mehmed Nâzım. İbn Fâriz Tercemesi. Dersaadet [İstanbul]: Şems Matbaası, 1330.
• Mehmed Saîd. Tarab-engîz. İstanbul: Mühendisyan Matbaası, 1288.
• Özçakmak, Fatma. “Türk Edebiyatında Kaside-i Hamriyye Şerhleri ve Kitab-ı Şerh-i Hamriyye-i Farıziyye”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS) 7/2 (27 Ağustos 2022), 106-126. https://doi.org/10.30568/tullis.1156519
• Tekeli, Fatma Miraç. Abdullah Necip el-Ayıntabî’nin er-Risaletü’l-Vaziyyesi ve Şerhi (Tahkik ve İnceleme). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Toptaş, Mahmut. “Kaside-i Hamriyye”. Yönelişler 46 (1990), 13-15.
• Yar, Halim - Ceylan, Hadi Ensar. “Şifâî Mehmed Dede’nin el-Kasîdetü’l-hamriyye Şerhi”. İslâmî Araştırmalar/Journal of Islamic Research 31/3 (2020), 529-566.
• Yıldırım, Yusuf. “Abdülmecîd-i Sivasî’nin Manzum Kasîde-i Hamriyye Tercümesi”. İstem 0/25 (2015), 151-175.