Hz. Ömer Devri Şam Bölgesinin (Kudüs ve Dımaşk) Fethi ve Bölgeye Atanan Valiler

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 172 - 191, 31.12.2023

Hasan Macit

Öz

İslâm Tarihinde ilk dönem fetihlerinin en çok olduğu dönem hiç şüphesiz Hz. Ömer dönemdir. Bu dönemde İslam devletinin sınırları geniş coğrafyalara ulaşmıştır. Hz. Ömer, Hz. Ebû Bekir devrinde olduğu gibi Irak bölgesinde dönemin önemli güçlerinden olan Sâsâni İmparatorluğu ile mücadeleye devam ederken diğer yandan da dönemin bir diğer önemli gücü olan Bizans İmparatorluğu ile Şam bölgesinde mücadeleye devam etmiştir. Şam bölgesi günümüzde Suriye, Lübnan, Ürdün ve Filistin gibi devletlerden oluşan büyük bir bölgeye verilen isimdi. Hz. Ömer bu bölgelerin İslamlaşması için yoğun bir fetih hareketi gerçekleştirmiş, bu fetihler neticesinde İslam devletinin sınırları genişlemiştir.
Bu çalışmamızda Hz. Ömer döneminde görev yapan valilerin hayatları, görev yaptıkları şehirlerin tarihi serüvenleri ve Hz. Ömer tarafından göreve getiriliş süreçleri işlenmeye çalışılmıştır. Valilerin görev yaptıkları süre boyunca halk ile olan münasebetleri, askeri, ekonomik ve adli olarak yerine getirdikleri görevlere de kısaca değindik. Valilerin bu görevlerinin yanı sıra Hz. Ömer ile olan münasebetlerini de ele almaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ömer, Şam, Kudüs, Vali

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Adnan, Hz. Ebu Ubeyde b. Cerrah, Beyan Yay., İstanbul 2020.
• AĞIRAKÇA, Ahmet, Hz. Ömer, Beyan Yay., İstanbul 2009.
• AĞIRMAN, Mustafa, Peygamberler ve Gençler, Ravza Yay., İstanbul 2018.
• APAK, Adem, Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi I-IV, Ensar Yay, İstanbul 2016.
• AVCI, Casim, “Kinâne (Benî Kinâne)”, DİA, TDV Yay., Ankara 2022, XXVI, 31-32.
• AYCAN, İrfan, “Muâviye b. Ebû Süfyân”, DİA, TDV Yay., İstanbul 2002, XXX, 332-33.
• AYCAN, İrfan, “Yezid b. Ebû Süfyân”, DİA, TDV Yay., İstanbul 2013, XLIII, 520.
• AYCAN, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muâviye b. Ebî Süfyân, Otto Yay., Ankara 2018.
• BALCI, İsrafil, İslâm Tarihi ve Medeniyeti I-XV, Siyer Yay., İstanbul 2018.
• BELÂZÜRÎ, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ, Fütûhu’l-Büldân, thk. Abdullah Enîs et- Tabbâ, Ömer Enîs et-Tabbâ, Mektebetü’l-Maârif, Beyrut, 1987.
• ÇETİN, Osman, “Külsûm b. Hidm”, DİA, TDV Yay., Ankara 2019, EK-II, 103-104.
• ÇİÇEKANA, Mehmet, Muâz b. Cebel Hayatı ve Şahsiyeti, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2005.
• DEMİRCAN, Adnan, Hazreti Ömer, Beyan Yay., İstanbul 2021.
• DEMİRCAN, Adnan, Raşit Halifeler Beyan Yay., İstanbul 2018.
• DEMİRKENT, Işın, “Herakleios” DİA, TDV Yay., İstanbul 1998, XVII, 210-215.
• El- İSFEHÂNİ, Hamza B. El-Hasen Târîhu Sinî inî, (Çev. Habip Demir), Ankara Okulu Yay., Ankara 2021.
• EL-BASRÎ, Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî, et- Târîh, thk. Ekrem Ziyâ Umerî, Dâru’t-Taybe, Riyad 1985.
• FAYDA, Mustafa, “Amvâs”, DİA, TDV Yay., İstanbul 1991, 100.
• FAYDA, Mustafa, “Yermük Savaşı” DİA, TDV Yay., İstanbul 2013, XLIII, 486-486.
• FAYDA, Mustafa, Hulefâ-yi Râşidîn Devri, Kubbealtı Yay., İstanbul 2020.
• GÖL, Yavuz Selim, Hz. Ömer, Bir Yay., İstanbul 2021.
• HAKKI Dursun Yıldız, “Ecnâdeyn” DİA, TDV Yay., İstanbul 1994, X, 385.
• HAMÎDULLAH, Muhammed, “Hudeybiye Antlaşması”, DİA, TDV Yay., İstanbul, 1998, XVIII, 297-299.
• HASAN İBRAHİM, Hasan, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, (Çev. İsmail Yiğit, Sadrettin Gümüş), İstanbul, Kayıhan Yayınları, 1985.
• HİZMETLİ, Sabri, İslâm Tarihi, Ankara Okulu Yay., Ankara 2016.
• İBN ABDİRABBİH, el-İkdü’l-Ferîd I-III, (Çev. Musa Kazım Yılmaz), Ankara Okulu Yay., Ankara 2021.
• İBN ABDÜLBER, Ebû Ömer Cemâleddîn Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed el- Kurtûbî, el-İstî'âb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, thk, Ali Muhammed el-Becâvî. Dâru'l-Ceyl, Beyrût 1992.
• İBN HACER el-Askalânî, Ebü'l-Fazl Şihâbeddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el- Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe I-XV, thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Turkî, Merkezu Hecr Li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye ve’l-İslâmiyye, Kahire 2008.
• İBN KESÎR, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbeddîn Ömer, el-Bidâye ve'n-Nihâye I-XV, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Mektebetü'l-Maârif, Beyrût, 1991.
• İBN SA'D, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa'd b. Meni' el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el- Bağdâdî, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, I-XI, thk. Alî Muhammed Ömer, Mektebetü'l-Hâncî, Kâhire 2001.
• İBNÜ’L ARABÎ, Ebû Bekir, el-Avâsım mine’l-kavâsım, (Çev: Tahir Tural), Ankara Okulu Yay., Ankara 2021.
• İBNÜ'L-ESÎR, Ebü'l-Hasen İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, I-VIII, thk. Ali Muhammed el-Muavvız-Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1996.
• İBNÜ'L-ESÎR, Ebü'l-Hasen İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-Târîh I-X, thk. Ebü'l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrût 1987.
• KALLEK, Cengiz, “Ukıyye”, DİA, TDV Yay., İstanbul 2012, XLII, 67-70.
• KANDEHLEVİ, M. Yusuf, Hayâtü’s-Sahâbe I-IV, (Çev. Cengiz Yağcı - Mehmet Karabulut), Huzur Yay., İstanbul 2018.
• KANDEMİR, M. Yaşar, “Muâz b. Cebel”, DİA, TDV Yay., İstanbul 2005, XXX, 338- 339.
• KANDEMİR, M. Yaşar, “Ümmü Harâm”, DİA, TDV Yay., İstanbul 2012, XLII, 321- 322.
• KAZANCI, Ahmet Lütfi, Adil Halife Emîrü’l-Mü’minîn Hz. Ömer, Ensar Yay., İstanbul 2018.
• KELPETİN, Mahmut, Hz. Ömer, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul 2021.
• KILIÇ, Mustafa, Hz. Muâz bin Cebel, Beyan Yay., İstanbul 2020.
• MES’UDÎ, Alî b. Hüseyn, et-Tenbîh ve’l-İşrâf, (Çev. Mithat Eser), Ankara Okulu Yay., Ankara 2020.
• MİNKARÎ, Nasr b. Muzahim, Vak’atu Siffîn, thk. A. Muhammed Harun, Dârü’l-Cîl, Beyrut 1990.
• NUMÂNİ, Şibli, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi , (Çev. Talip Yaşar Alp), Mahya Yay., İstanbul 2016.
• NUMÂNİ, Şibli, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, (Çev. Talip Yaşar Alp), Mahya Yay., İstanbul 2016.
• ÖNER, Abdulkerim, Hz. Ömer Döneminde Yaşanan Amvâs Vebası, İSTEM, 2020, sayı: 35, 145-168.
• ÖNKAL, Ahmet, “Amr b. Cemûh”, DİA, TDV Yay., İstanbul 1991, III, 82-83.
• ÖNKAL, Ahmet, “Ebû Ubeyde b. Cerrâh”, DİA, TDV Yay., İstanbul 1994, X, 249- 250.
• SAVAŞ, Rıza, “Nâile bint Ferâfisa”, DİA, TDV İslam Yay., İstanbul 2006, XXXII, 314-315.
• SEZİKLİ, H. Ahmet, “Mescid-i Kıbleteyn”, DİA, TDV Yay., Ankara 2004, XXIX, 278-279.
• SIRMA, İhsan Süreyya, İslâmî Tebliğin Örnek Halifeler Dönemi, Beyan Yay., İstanbul 2019.
• ŞAKİR, Mahmut, Gökteki Yıldızlar 70 Öncü Sahâbe , (Haz. Mustafa Ağırman), Ravza Yay., İstanbul, 2015.
• TABERÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk, I-XI, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dâru’l-Maârif, Mısır 1966.
• TERZİ, Mustafa Zeki, Hz. Peygamber ve Hulefâ-yi Râşidîn Döneminde Askeri Teşkilat, Siyer Yay., İstanbul 2017.
• YILDIZ, Hasan, Muâviye b. Ebû Süfyân’ın Hicâz Siyaseti, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2019.
• ZEHEBÎ, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n- Nübelâ I-XXIII, thk. Şuayb el-Arnâvut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1985.
• ZÜHRÎ, Muhammed b. Müslim b. Ubeydullah, el-Meğâzî’n-Nebeviyye, thk: Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikir, Dimeşk 1981.