Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tarım Sektöründe Sanayileşme Örneği: Bursa Çeltik Fabrikası Türk Anonim Şirketi Nizamnamesi

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 19, 30.06.2025

Mine Ersevinç

https://doi.org/10.5281/zenodo.14218318

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla yeni bir yapılanmaya gidilecek ancak Osmanlı Devleti dönemindeki oluşumlar Türkiye Cumhuriyeti’ni etkileyecektir. Siyasal, toplumsal, kültürel, iktisadi ve mali bütünsel bir değişim aşama aşama ve zamana yayılmış olarak gerçekleşecektir. Bütün değişim içinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Türkiye Cumhuriyeti’ni ekonomik ve mali açıdan etkileyen temel unsurları; toprak tasarruf sistemindeki farklılaşma, coğrafi uzmanlaşma ve ürün ekimindeki eşitsiz gelişme örüntüsü, merkezi devletin mali kaynaklarının ve otoritesinin azalması ile Osmanlı tarımı ve sanayisinin dünya ekonomisine entegre olmasıydı. Bu bağlamda iktisadi-mali kalkınmayı sağlamak için düzenlemeler yapılmış, yatırımlar gerçekleştirilmiştir.
Özellikle de Cumhuriyetin erken dönemlerindeki iktisat politikası –milli iktisat, milli burjuvazi, milli sermaye- tüm sektörlerde belirleyici olmuştu. Bursa bu siyasanın örneklerinin birçok sektörde görüldüğü kentlerden bir tanesidir. Çalışmamızın öznesini oluşturan “Bursa Çeltik Fabrikası Anonim Şirketi Nizamnamesi” aktarılarak ve değerlendirilerek hem Bursa’da tarım sektöründeki atılan adımlar hem de özel girişim yatırımı olarak tarım sektöründe sanayileşme ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bursa , Tarım , Sanayileşme , Milli Sermaye

Kaynakça

• 1- Arşiv Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928): 8/ 45–17. 534: 37661/151563–17.
• Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (HR.İM): 104/84. 30-18-1-1 / Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928): 11/55 – 12.
• 2- Gazeteler ve Dergiler Akşam Gazetesi
• Asri Çiftçi
• Cumhuriyet Gazetesi
• Son Posta Gazetesi
• Tasviri Efkâr Gazetesi
• Vakit Gazetesi
• 2- Resmi Yayınlar
• 10 Yıl İçinde Bursa, Ticaret Odası, Bursa, 1933.
• 1934 Bursa Yıllığı, Bursa Belediyesi Neşriyatı, Bursa, 1935. tbmm020310540169.pdf , İ: 54 16.4 1927 C: 1, ( 01.09.2024)
• 3- Araştırma Eserleri Ecevit, Mehmet C. Kırsal Türkiye’nin Değişim Dinamikleri Gökçeağaç Köyü Monografisi. Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayını, 1999.
• Kaplanoğlu, Raif. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa (1876-1926). Bursa: Avrasya Etnografya Yayınları, 2006.
• Öztürk Derya-Akçay Yaşar. “Güney Marmara Bölgesinde Çeltik Üretiminin Genel Bir Değerlendirmesi”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, sy. 27 (2), (2010): 61-70.
• Toprak, Zafer. “Türkiye Tarımı ve Yapısal Gelişmeler (1900-1950)”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923-2000), Der:
• Şevket Pamuk ve Zafer Toprak, Ankara: Yurt Yayınları, Ankara, 1998.
• YILMAZ İbrahim, “Osmanlı Son Döneminde Üretim ve Toplum Sağlığı İkileminde Pirinç Ziraatı” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 63, (2024): 139-152.
• 4- Online Kaynaklar Eski Başkanlar (bursa.bel.tr). ( 01.09.2024)
• BALCI Ramazan- SIRMA İbrahim, Ticaret ve Ziraat Nezareti Memalik-i Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul, 2012’den alıntılayan OKTAY ARAS - Memalik-i Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri, (01.09.2024).