Türkiye’de Parti-Devlet Bütünleşmesi: Politik Kültürel Mirası ve Tarihsel Süreklilik

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 4, 571 - 591, 10.11.2024

Fatih Ertugay

https://doi.org/10.9737/historystudies.1502911

Öz

Politik kültür çalışmaları, siyasal gelişmeleri, olayları, tutum ve davranışları anlamada tarihsel sürekliliğin ve aktarımın önemine vurgu yapar. Güncel siyasal olaylarla, hatta yapısal ögelerle tarihsel ve kültürel ögeler arasında kökensel bir ilişki olduğu varsayımı politik kültür çalışmalarının temel iddialarından birisidir. Türkiye’de 1936 yılında politik ve idari bir karar ile devlet-parti bütünleşmesi (CHP Genel Sekreteri’nin aynı zamanda İç İşleri Bakanı ve il başkanlarının da vali olması) gerçekleşmiştir. Bu karar doğrudan kendi döneminde idari ve politik sonuçlar doğurduğu gibi politik kültür açısından sonraki süreçleri de etkileyen bir mahiyete sahip olmuştur. Çalışma bu kararın, alınış ve uygulanış aşamalarıyla birlikte, bir politik kültürü ögesi ve kaynağı olarak ne tür nitelikler taşıdığını ve nasıl bir etkiye sahip olduğunu analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu analizin amaçlarından birisi de güncel olanın daha iyi anlaşılması çabası olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle çalışma, döneme ilişkin yaptığı analiz neticesinde ortaya çıkan bulgular doğrultusunda, çok genel hatlarıyla güncele dair de açıklamalar yapma iddiasında olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, parti, devlet, bütünleşme, politik kültür

Party-State Integration in Türkiye: Political Cultural Inheritance and Historical Continuity

Öz

Political culture studies emphasise the importance of historical continuity and transmission in understanding political developments, events, attitudes and behaviours. The assumption that there is a fundamental relationship between current political events, even structural elements, and historical and cultural elements is one of the basic claims of political culture studies. In 1936, a political and administrative decision led to the integration of the state and the party in Türkiye (the General Secretary of the CHP also became the Minister of Internal Affairs and the provincial chairmen became governors). This decision not only had administrative and political consequences in its own period, but also had an impact on subsequent processes in terms of political culture. The study aims to analyse what kind of qualities this decision, together with the stages of its making and implementation, has as an element and source of political culture and what kind of impact it has. One of the aims of this analysis is to better understand the contemporary. For this reason, in line with the findings of its analyses of the period, the study will also claim to make explanations about the present, but only in very general terms.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, party, state, integration, political culture

Kaynakça

• Acar, Ali. “Yönetim-Siyaset İlişkisinde Kamuda Personel Politikaları”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7, (2002): 5–14.
• Akçakaya, Murat, ve İlhan, Kübra. "Bürokrasi-Siyaset İlişkisi Bağlamında Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin İncelenmesi". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, no 23 (2021): 589 - 624.
• Allen, Kieran. Max Weber: A Critical Introduction. Londra: Pluto Press, 2004.
• Ataay, Faruk. “Neoliberal Reformlar, Devleti̇n Yeni̇den Yapılandırılması Ve Kamu Hi̇zmetleri̇nde Dönüşüm”. Akdeniz İİBF Dergisi, no. 30 (2015): 20–39.
• Aydilek, Emre. “Türk Siyasal Hayatında Bürokrasi-Siyaset İlişkisi”. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi 3, (2019): 57–72.
• Aydın, Nurettin. “Weberyen Bürokraside Liyakat ve Türk Kamu Bürokrasisinden Bir Kesit: ‘Siyasetin Bürokrasi İronisi’”. Sayıştay Dergisi (Nisan-Haziran), no. 85 (2012): 51–67.
• Belet, Muhammed Sami. “Türk Kamu Yönetiminde Siyaset ve Bürokrasi İlişkisi: Üst Kurullar Bürokrasisi”. Yüksek lisan tezi, Selçuk Üniversitesi, 2008.
• Bent, Frederick T. “The Turkish Bureaucracy as an Agent of Change”, Administration & Society 1, no. 1 (1969): 47–64.
• Çiftçi, Sabri ve Tekin,Yusuf. 1877’den Günümüze Türkiye’de Parlamento. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2007.
• Demir, Fatih. “Bürokrasi-Demokrasi İlişkisi ve Bürokratların Seçilmişlerce Kontrolü Sorunu”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi 18, no. 2 (2011): 63–84.
• Drefyus, Françoise. Bürokrasinin İcadı: Fransa, Büyük Britanya ve ABD‟de Devlete Hizmet Etmek. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Du Gay, Paul. The Values of Bureaucracy. New York: Oxford University Press, 2005.
• Durgun, Şenol. “Türk Kamu Yönetiminde Bürokratik Siyaset”, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, (2002): 83-102.
• Erdoğan, Caner. “Tek Parti İktidarı Dönemi’nde (1923-1950) Cumhuriyet Halk Partisi’nin İdeolojik Değişim Ve Dönüşüm Sürecinin Çözümlenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10, no. 51 (2017): 270–79.
• Ertugay, Fatih. “Türkiye’de Politik Kutuplaşmanın Tarihsel Kökenleri/Kolektif Hafıza”, Amme İdaresi Dergisi 55, no. 2 (2022): 27–62.
• Ertugay, Fatih. “Türkiye’de Siyasetin Dinamiklerini Analizde Anahtar Bir Kavram: Politik Kültür”, Türkiye’de Siyasal Hayat ve Kurumlar Bağlamında Siyaset Bilimi Çalışmaları, Editör Adem Çelik ve Atıl Cem Çiçek, İstanbul: EfeAkademi Yayınları, 2020.
• Eryılmaz, Bilal. “Kamu Bürokrasisinin Denetlenmesinde Yeni Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi 26, no. 4 (1993): 81–106.
• Gencer,Bedri. “Türk Siyasi Kültürü: Analitik Bir Çerçeveye Doğru”, Liberal Düşünce Dergisi 8, no. 32 (2003): 97-118. Giddens, Anthony. Politics and Sociology in the Thought of Max Weber. London: Macmilliam Education, 1972.
• Gökçe, Gülise, Ali Şahin, and Erhan Örselli. “Türkiye’de Si̇yaseti̇n Bürokrasi Üzeri̇ndeki Etki̇si̇: Si̇yasallaşma”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 2, no. 4 (2002): 45–58.
• Göküş, Mehmet. “Demokrat Parti Döneminde Türk Kamu Bürokrasinin Genel Görünümü”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 3, no. 5 (2003): 41–62.
• Güler, Tahsin. “2000’li Yıllar Türkiyesinde Siyaset-Bürokrasi İlişkilerinin Kamu Yönetimi Reformları Üzerinden Okunması”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19, no. 36 (2016): 347–382.
• Güler, Tahsin. “AK Parti İktidarları Döneminde Türkiye’de Siyaset-Bürokrasi İlişkisi (2002-2012)”, Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi, 2015.
• Heper, Metin. Modernleşme ve Bürokrasi. Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, 1973.
• Heper, Metin. Bürokratik Yönetim Geleneği. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Yayınları, Yayın No: 23, 1974.
• Heper, Metin. Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme, Siyaset Sosyolojisi Açısından Bir İnceleme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1977.
• Heper, Metin. Türkiye’de Devlet Geleneği. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2010.
• İzci, Ferit ve Bozdoğan, Selim. “Türk KamYöneti̇mi̇ndeBi̇r Problem Alani Olarak Bürokrasi-Siyaset İlişkisi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 34 (2016): 33–46.
• Kalaycıoğlu, Ersin. “Türkiye’de Politik Rejimin Evrimi ve Yasama Sistemi”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Editör: Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay. İstanbul: Alfa-Aktüel Yayınları, 2007.
• Karpat, Kemal. Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Kavanagh, Dennis. Political Culture. New York: The Macmıllan Press, 1972.
• Koçak, Cemil. Türkiye’de Milli Şef Dönemi I. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Koçak, Cemil. Madalyonun Arka Yüzü. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Lawson, Stephanie. Culture and Context in World Politics. New York: Palgrave Macmillan, 2006.
• Merikoski, Veli. “The Politicization of Public Administration”, International Review of Administrative Sciences 39, no. 3 (1973): 211–24.
• Metinsoy, Murat. “Kemalizmin Taşrası: Erken Cumhuriyet Taşrasında Parti, Devlet ve Toplum”, Toplum ve Bilim Dergisi 117, (2010): 1-31.
• Mutlu, Sevda. “Tek Parti Döneminde Parti Devlet Bütünleşmesine Bir Örnek: ‘Dilek Sistemi'”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 29, no. 86 (2013): 53–102.
• Özbudun, Ergun ve Gençkaya,Ömer Faruk. Democratization and the Politics of Constitution-Making in Turkey. New York: CEU Press, 2009.
• Stivers, Camilla. Democracy, Bureaucracy, and The Study of Administration. New York: Westview Press, 2000. Sunar, İlkay. Demokrasi Türkiye Serüveni. İstanbul: Doruk Yayınları, 2010.
• Şener, Turan. “AK Parti Dönemi Siyaset Bürokrasi İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Siyaset Bürokrasi İlişkisi, Editör Hakan Alptürker, Konya: LiteraTürk Academia, 2021.
• Tierean, Ovidiu ve Bratucu, Gabriel. “The Evolution of the Concept of Bureaucracy”, Bulletin of the Transilvania University of Braşov 2, no. 51 (2009): 185–200.
• Travers, Max. The New Bureaucracy. Bristol: Cromwell Press, 2007.
• Tunaya, Tarık Zafer. “Hâkimiyet-i Siyasiye ve Milli Egemenlik: Türkiye’de Siyasal Rejimin Meşruluğunun Dayandığı Temeller”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Editör: Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay. İstanbul: Alfa-Aktüel Yayınları, 2007.
• Tunçay, Mete. Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması, 1923-1931. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2005. Tutum, Cahit. “Yönetimin Siyasallaşması ve Partizanlık”, Amme İdaresi Dergisi 9, no. 4 (1976): 9–32.
• Uyar, Hakkı. Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Yayınları, 2012.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. Ankara: Adres Yayınları, Çev. H. Bahadır Akın, 2005.
• Welch, Stephen. The Concept of Political Culture. New York: The Macmıllan Press, 1993.
• Yetkin, Engin. “Türkiye’de Otoriteryanizm: Parti Devleti İktidarlarının Kurulması (1908-1960)”, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2018.
• Yılmaz, Abdullah ve Güler, Tahsin. “AK Parti Hükümetleri Döneminde Siyaset ve Bürokrasi Arasındaki Güç Mücadelesinin Devlet Planlama Teşkilatı Üzerinden Okunması”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 14, no. 2 (2016): 294–316.
• Zengin, Ozan. “Parti İle Devletin Bütünleşmesi”, Açıklamalı Yönetim Zamandizim 1929-1939, Editör Birgül Ayman Güler, Ankara: AÜ SBF KAYAUM, 2007.