Türkiye’nin Gözünden Türk-Sovyet İlişkilerinin Gelişiminde Sporun Rolü (1924-1936)

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 3, 615 - 633, 15.08.2025

Mustafa Mutlu

https://doi.org/10.9737/historystudies.1577284

Öz

Spor, sınırları aşan cazibesiyle, çeşitli ülkelerin hükümetlerinin uluslararası siyasette daha etkili olma amacıyla başvurduğu önemli bir araç haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı spor diplomasisinin uluslararası ilişkilerde nasıl uygulandığını Türk-Sovyet ilişkileri çerçevesinde ortaya koymaktır. İki savaş arası dönemde Türkiye’nin en fazla spor temasında bulunduğu ülkelerin başında Sovyetler Birliği (SSCB) gelmektedir. Her iki ülke de yaşanan rejim değişikliği sonucunda varlığını ve gücünü dünyaya ispat etme gayesinde olmuştur. Bunu göstermenin önemli yollarından biri olan sporu bir araç olarak kullanmışlardır. Her iki ülkenin hükümetleri de bu spor temaslarının sağlanmasında etkin rol oynadılar ve bu spor temasları iki ülke halkı arasındaki dostane ilişkilerin gelişimine de katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Spor , Politika , Türkiye , Sovyetler Birliği

The Role of Sports in the Development of Turkish-Soviet Relations from Türkiye's Perspective (1924-1936)

Öz

With its appeal beyond borders, sports have become an important tool used by the governments of various countries to be more effective in international politics. The aim of this study is to reveal how sports is applied in international relations within the framework of Turkish-Soviet relations. The Soviet Union (USSR) was one of the countries with which Türkiye had the most contact in sports during the interwar period. As a result of the regime change, both countries aimed to prove their existence and power to the world. They used sports as a tool, which is one of the important ways to show this. The governments of both countries played an active role in ensuring these sports encounters which contributed to the development of friendly relations between the people of the two countries.

Anahtar Kelimeler

Sports , Politics , Türkiye , Soviet Union

Kaynakça

• Akın, Yiğit. “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”, Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi, 2012.
• Arnaud, Pierre. “Sport and International Relations Before 1918.” Sport and International Politics – The Impact of Fascism and Communism on Sport, Editors Pierre Arnaud and James Riordan, 14-30, London: Routledge, 1998.
• Atabeyoğlu, Cem. 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi, Fotospor, 1991.
• Dementyev, Pyotr. Peka O Sebye, İli Futbol Naçinaetsya V Detstve, Moskva: İzvestiya, 1995.
• Espy, Richard. The Politics of the Olympic Games, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1981.
• Güneş, Günver. “Türk-Rus İlişkilerinde Bir Diplomasi Aracı Olarak Spor Müsabakaları ve Halkevleri’nin Rolü.” III. Uluslararası Türkiye-Rusya İlişkileri Sempozyumu, Editor Vefa Kurban et. al., 115-133. Ankara: Gece Kitaplığı, 2023.
• Gürün, Kamuran. Türk-Sovyet İlişkileri, Ankara: TTK Yayınları, 1991.
• Houlihan, Barrie. The Government and Politics of Sport, London and New York: Routledge, 1991.
• İnönü, İsmet. Hatıralar, Editor Sebahattin Selek, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2014.
• Kolesnikov, Aleksandr. Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, Translator İlyas Kamalov, Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
• Malov, Vladimir. Taynı Sovetskogo Futbola, Moskva: Veçe, 2008.
• Markovits, Andrei S. and Lars Rensmann. Gaming the World: How Sports are Reshaping Global Politics and Culture, Princeton: Princeton University Press, 2010.
• Perinçek, Mehmet. Türk-Rus Diplomasisinden Gizli Sayfalar, Siyaset-Askeriye-Ekonomi-Kültür-Bilim-Spor, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2011.
• Riordan, James. “The sports policy of the Soviet Union, 1917–1941.” Sport and International Politics, Ed. Pierre Arnaud, James Riordan, 67-78. London: Routledge, 1998.
• Seppänen, Paavo. “The Idealistic and Factual Role of Sport in International Understanding.” Proceedings of the Congress ‘Sport and International Understanding’, Editor M. Ilmirinen, 57-63, Berlin: Springer-Verlag, 1984.
• Sovyet-Türkiye Spor Karşılaşmaları, İstanbul: Alaeddin Kıral Basımevi, 1935.
• Soysal, İsmail. Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, Volume 1, Ankara: A.Ü. SBF Yayınları, 1989.
• Starostin, Andrei. Povest O Futbole, Moskva: Sovyetskaya Rossiya, 1973.
• Starostin, Andrei. Flagman Futbola, Moskva: Sovyetskaya Rossiya, 1988.
• Tellal, Erel. “1923-1939 SSCB’yle İlişkiler.” Türk Dış Politikası, Editor Baskın Oran, 314-324. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Türk Futbol Tarihi (1904-1991), Volume 2, Editor Erdoğan Arıpınar, Ankara: Türkiye Futbol Federasyonu Yayınları, 1992.
• Tuncer, Hüner. Türk Dış Politikası, Volume 2, Ankara: Kaynak Yayınları, 2017.
• Türkmen, Mutlu. Beden Terbiyesi: Erken Dönem Türk Spor Politikalarının Sosyo-Politik Temelleri, Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi, 2018.
• Vandov, Dimitır. Atatürk Döneminde Türk-Sovyet İlişkileri, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
• Yakushin, Mikhail. Veçnaya Tayna Futbola, Moskva: Fizkultura i Sport, 1988.
• Yesenin, Konstantin Sergeevich. Futbol, Sbornaya SSSR, Moskva: Fizkultura i Sport, 1983.
• Yüce, Mehmet. İdmancı Ruhlar, Futbol Tarihinin Klasik Devreleri: 1923-1952, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Ahmet İhsan. “Dün Ruslara 4-0 yenildik”. Cumhuriyet (24 October 1932), 1, 4.
• Aslan, Cengiz. “Türk Uzmanların Rus Eğitim Sistemi Hakkındaki Raporları.” OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 15 no. 26 (2020): 4602-4622. https://doi.org/10.26466/opus.661295.
• Atasoy, Berkant and Füsun Öztürk Kuter. “Küreselleşme ve Spor.” Eğitim Fakültesi Dergisi XVIII, no. 1, (2005): 11-22.
• Benhür, Çağatay. “1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, no. 24, (2008): 277-313.
• Benhür, Çağatay. “Stalin Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, no. 15, (2004): 325-337.
• Demina, I. A. “Türkiye-USSR, The Result of The Physical Education Meeting.” Fizkultura i Sport, no. 20 (1933): 4
• Demina, I. A. “Vyigryvayet Druzhba.” Fizkultura i Sport, no.33-34 (1932): 3.
• Kay, H. “USSR- Türkiye.” Fizkultura i Sport, no.28-30 (1932): 24-25.
• Kemal Rifat, “Rusya Seyahati: 2.” Olimpiyat, no.17 (22 August 1931): 13.
• Kuruloğlu, Fehim. “Sports Diplomacy and Propaganda in Turkish Foreign Policy in the Early Republican Period.” The International Journal of the History of Sport 40, no. 2-3 (2023): 111-124. https://doi.org/10.1080/09523367.2022.2159386.
• Mutlu, Mustafa. “Uluslararası İlişkilerin Gelişiminde Sporun Rolü: Türk-Yunan İlişkileri Örneği (1930-1931).” Atatürk Yolu Dergisi, no. 70 (Mayıs 2022): 339-354. https://doi.org/10.46955/ankuayd.1066919.
• Refik Osman, “Moskova Seyahati.” Spor Alemi, no. 13-150 (4 December 1924): 2-11.
• “Sport, Politics and International Relations in the Twentieth Century”, The International Journal of the History of Sport 25, no. 13, (2008): 1689-1706. https://doi.org/10.1080/09523360802367281.
• T. S. “Futbolcularımız Rusya’da”. Cumhuriyet (25 August 1931), 1.
• Vasilic, N., “Sovetskiye futbolisty v Turtsii.” Fizkultura i sotsialisticheskoye stroitelstvo, no.12 (1932): 45-47.