Seraching for Proof of Bribery: The Trial of Suleiman Pasha, the District Governor of Diyarbekir

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 4, 933 - 949, 10.11.2025

Abdullah Saydam

https://doi.org/10.9737/historystudies.1612894

Öz

During the Tanzimat period, importance was attached to the fight against bribery as it had a negative impact on state and social life in all respects. People who were involved in this kind of crime were investigated and if they were found guilty, they were punished. Suleiman Pasha, who had served first as a bookkeeper and then as a kimmakam in Diyarbekir, was one of them. He was dismissed because he wanted to resign for health reasons, and then an investigation was started against him due to complaints that he had taken bribes and oppressed the people. Since he had come to Istanbul after his dismissal, the investigation was conducted both in Istanbul and in Diyarbekir. As a result of a prolonged investigation and trial, it was determined that he received animals such as horses, mules, donkeys, or household and ornamental items as gifts from various people. However, since it was not forbidden to receive such things as gifts before 1850, he was not sanctioned. Although there was some serious evidence that he had taken bribes, it was not deemed legally sufficient and he was not punished. In this study, mainly archival documents were utilised.

Anahtar Kelimeler

Suleiman Pasha , Diyarbekir , Tanzimat period , bribery , trial

Rüşvetin Belgesini Aramak: Diyarbekir Kâimmakamı Süleyman Paşa’nın Yargılanması

Öz

Tanzimat döneminde devlet ve toplum hayatını her bakımdan olumsuz yönde etkilediği için rüşvetle mücadeleye önem verilmekteydi. Bu tür suça bulaşmış olan kişiler hakkında soruşturma yapılmakta; suçunun sabit olması durumunda cezalandırılmaktaydı. Diyarbekir’de önce defterdarlık, sonra kâimmakamlık görevinde bulunan Süleyman Paşa da bunlardan biri idi. O, sağlık nedenleriyle istifa etmek istediği için görevden alındı, daha sonra rüşvet aldığı ve halka zulüm ettiği yolundaki şikâyetler üzerine hakkında tahkikat başlatıldı. Görevden alındıktan sonra İstanbul’a geldiği için tahkikat hem İstanbul’da hem de Diyarbekir’de yürütüldü. Uzun süren inceleme ve muhakeme neticesinde çeşitli kişilerden hediye olarak at, katır, eşek gibi hayvan veya ev ve süs eşyası aldığı tespit edildi. Ancak 1850’den önce bu tür şeyleri hediye olarak almak yasak olmadığından bir yaptırıma maruz kalmadı. Yalnız rüşvet aldığına dair ciddi bazı kanaatler olmakla birlikte delillerin hukuken yetersiz görülmesinden dolayı cezaya çarptırılmadı. Bu çalışmada esas olarak arşiv belgelerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Paşa , Diyarbekir , Tanzimat Dönemi , rüşvet

Kaynakça

• A. Arşiv Belgeleri
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
• BOA. A.AMD. (Bab-ı Asafi, Amedi Kalemi Evrakı).
• BOA. A. MKT. (Bab-ı Asafi, Mektubi Kalemi Evrakı).
• BOA. A. MKT. MHM. (Bab-ı Asafi, Mektubi Kalemi Mühimme Evrakı).
• BOA. A.MKT. NZD. (Bab-ı Asafi, Mektubi Kalemi-Nezaretler).
• BOA. A.MKT. UM. (Bab-ı Asafi, Mektubi Kalemi-Umum Vilayât).
• BOA. HR. MKT. (Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi).
• BOA. İ.DH. (İrade Dâhiliye).
• BOA. İ.MVL. (İrade Meclis-i Vâlâ).
• BOA. MVL. (Meclis-i Vâlâ Riyaseti Belgeleri).
• B. Kaynak Eserler ve İncelemeler
• Ahmed Cevdet Paşa. Tezâkir I. Hazırlayan Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1986.
• Ahmed Lütfi. Tarih-i Lütfi VIII. Nâşiri Abdurrahman Şeref, İstanbul: Sabah Matbaası Yayınları, 1328.
• Akdemir, Hikmet. “Dinî Kaynaklarda Hediye Rüşvet Ayrımı.” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2008): 25-31.
• Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnâmeleri IV. İstanbul: Fey Yayınları, 1990.
• Akman, Ahmet. “Mecelle’de İspat Hukuku”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 32, no. 1 (2024): 355-389. Altay, Bora. “Osmanlı Maliyesinde İltizam Sözleşmelerinin Bütçe Gelir-Giderleri ile İlişkisi Üzerine Bir Analiz, 1535-1800”, Maliye Dergisi 186 (2024): 31-55.
• Bayraktar, Uğur. “Yurtluk-Ocakliks: Land, Politics of Notables and Society in Ottoman Kurdistan, 1820- 1890.” Doktora tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2015.
• Candan, Rabia Beyza. “1840 Tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu İncelemesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1 (2015): 63-81.
• Çelik, Yüksel. “Tanzimat Devrinde Rüşvet-Hediye İkilemi ve Bu Alandaki Yolsuzlukları Önleme Çabaları” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 15 (2006): 25-64.
• Doğan, Cabir. “Cizre ve Bohtan Emiri Bedirhan Bey (1802 – 1869).” Doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2010.
• Gencer, Fatih. “Merkezîyetçi İdari Düzenlemeler Bağlamında Bedirhan Bey Olayı.” Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2010.
• Gülenç, Ahmet. “Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Diyarbekir, 1839-1876 (İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapı).” Doktora tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 2020).
• Issawi, Charles. The Economic History of Turkey. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1980. Kaynar, Reşat. Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985).
• Keklik, Ebubekir. “Akif Paşa’nın Yargılanması: Tanzimat’ın Uygulanması mı, Siyasî Bir Hesaplaşma mı?”, DTCF Dergisi 61, no.2 (2021): 747-773.
• Keleş, Erdoğan. “Tanzimat Döneminde Rüşvetin Önlenmesi İçin Yapılan Düzenlemeler (1839-1858).” Tarih Araştırmaları Dergisi 38 (2005): 259-280.
• Kırlı, Cengiz. Yolsuzluğun İcadı, 1840 Ceza Kanunu, İktidar ve Bürokrasi. İstanbul: Verita Yayınları, 2015.
• Koca, Ümit. “İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda İspat Yükü”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 39 (2022): 93-115.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî V. Hazırlayan Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Mumcu, Ahmet. Osmanlı Devletinde Rüşvet. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları, 1985.
• Özkarslı, Fatih. “19. Yüzyılda İngiliz ve Amerikalı Seyyahların Diyarbekir İzlenimleri.” Doktora tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023.
• Saydam, Abdullah. “Edirne’de Tanzimat’ın İlk Ayları ve Vali Nâfiz Paşa’nın Muhakemesi.” History Studies 12, no.5 (2020): 2557-2576.
• Saydam, Abdullah. “Tanzimat Döneminde Rüşvetle Mücadele: Akif Paşa’nın Muhakemesi., History Studies 13, no.1 (2021): 165 – 185.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
• Ümütli, Mehmet. “İslam Hukukunda Rüşvet Suçu ve Hukuki Sonuçları.” Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Yılmazçelik, İbrahim. XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• C. Süreli Yayınlar
• Takvim-i Vekayi