Kemalpaşazâde’nin Risâle fî’ş-Şahsi’l-İnsânî Adlı Eseri ve Osmanlıca Tercümeleri

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 29, 5 - 30, 30.06.2016

Ferhat Koca

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.268618

Cited By: 2

Öz

Bu makalede Osmanlı şeyhülislamlarından Kemalpaşazâde’nin (İbn Kemal Paşa) hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgiler verdikten sonra onun Risâle fî’ş-şahsı’l-insânî adlı eserini tanıtmak ve bu eserin Osmanlılar döneminde yapılan iki tercümesini latinize ederek günümüz okuyucusunun istifadesine sunmak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kemalpaşazâde, şahs-ı insânî, ruh, beden

Kemalpaşazâde’s (d. 940/1534) Rısâle fı’ş-şahsı’l-İnsânî and latinizing its Translations in the Ottoman Era

Öz

After providing the brief information on the life of Kemalpaşazâde (the son of Kemal Pasha), one of the Shaikh al-Islams in the Ottoman Empire, and his pieces, this article aims to introduce one

of his books, Risâle fî’ş-şahsı’l-insânî, and to bring the book and contemporary readers together by latinizing its two translations in the Ottoman era.

Anahtar Kelimeler

Kemalpaşazâde, personality, spirit, body

Kaynakça

• A. Tietze, “XVI. Asır Türk Şiirinde Gemici Dili, Âgehî Kasidesi ve Tahmisleri”, Türkiyat Mecmuası, Cilt, IX, İstanbul, 1951, s. 137-113.
• Abdurrahman b. Ali İbnü’d-Deyba, Temyîzü’t-tayyib mine’l-habis fîmâ yedûru alâ elsineti’n-nâsi mine’l-hadîs, Mısır 1324, el-Matbaatü’l-Âmire.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs (nşr. Yusuf b. Muhammed el-Hâc Ahmed), yy., ts.,Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs.
• Ahmed Refik Bey, Şeyhülislam Ve Müftilenâmlar, İlmiyye Salnâmesi, Dârü’l-Hilâfeti’l-Âliyye 1916/1334, Matbaa-i Âmire.
• Aktaş, Mehmet, Kemalpaşazade’nin Zihni Varlık Risalesi: Tahkik Ve Değerlendirme, İ stanbul 2014 (YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altınay, Ahmed Refik, “Osmanlı Şeyhülislamlarının Terâcim-i Ahvâli: İbn-i Kemal Ahmed
• Altunsu, Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, Ayyıldız Matbaası.
• Atay, Hüseyin, “İlmî Bir Tenkit Örneği Olarak İbn Kemal Paşa’nın Muhyiddin b. Arabi Hakkındaki Fetvası”, Şeyhülislâm İbn Kemal Sempozyumu, Ankara 1986.
• Ayvansaraylı Hafız Hüseyin, Hadîkatü’l-cevâmi (nşr. İhsan Erzi), İstanbul 1987, Tercüman Yayınları, I.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (trc. Coşkun Üçok), Ankara 1982, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• el-Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-arifîn esmaü’l-müellifîn ve asârü’l-Mûsânnifîn, I (nşr. Kilisli Rifat - İbnülemin Mahmud Kemal); İstanbul 55–1951, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bahcıvan, Seyyid, İbn Kemâl Paşa Ve Ârâuhü’l-İ’tikâdiyye, Mekke 1993/1414 (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (CâmiatüÜmmü’l-Kurâ), ss. 230-92.
• Bayer, İsmail, “Kemal Paşazade’nin fî Fadîleti’l-Lisâni’l-Fârisî Adlı Risalesinde Fars Diline Ait Görüşleri”,MütefekkirAksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 2015, cilt: II, sayı: 3, ss. 181-177.
• Brockelmann, Carl, “Geschichte der Arabischen Litteratüre (GAL)”, Lieden 49-1943, II.
• Bulut, H. İbrahim, “Kemal Paşazâde ve Fî Hakîkati’l-Mu’cize Adlı Risâlesinin Tahlil ve Değerlendirilmesi”, SakaryaÜniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, sayı: 6, ss. -187 207.
• Bursalı, Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1333, Matbaa-i Âmire, I.
• el-Bursevî, İsmail Hakkı, Tefsîru Rûhi’l-beyân, Dersaâdet.
• Çelebi, İlyas, “Kemalpaşazâde-Eserleri”, DİA, XXV, 247-245.
• Fayda, Mustafa, “İbn Kemâl’in Hayatı ve Eserleri”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu (nşr. S.Hayri Bolay ve diğ.),Ankara 1989, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gökbilgin, M. Tayyib, XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, İstanbul 1952, Üçler Basımevi.
• Hoca Sadettin Efendi, Tacü’t-tevarih (nşr. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara 1999, Kültür Bakanlığı Yayınları, IV, V.
• İbn Kemal Paşa, Resâil-i İbn Kemal (nşr. Ahmed Cevdet), İstanbul 1316, İkdâm Matbaası.
• İnanır, Ahmet, “İbn Kemal’in Tabakatü’l-Fukahası ve Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi] [İİFD] [EAÜİFD],2012, sayı: 37, ss. 86-65.
• İnanır, Ahmet, “Tokatlı Şeyhülislam İbn Kemal’in Osmanlı Hukukuna Katkıları ve Şia’yaDair Fetvası”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Sempozyumu 03-01 Kasım 2012 Tokat Bildiriler, 2013, cilt: III, ss.310-295.
• Kalaycı, Mehmet, “Kemâlpâşâzâde’nin Eş’arîlik-Mâturîdilik İhtilafı Konusundaki Risalesi
• Karaca, Abdullah, Kemal Paşazâde’nin Dekâyıku′l-Hakâyık′ı (Metin-İndeks), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),Kırıkkale 2002, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• el-Kâşânî, Kemâlüddin Abdürrezzâk, Te’vilât-ı Kâşâniyye (trc. Ali Rıza Doksanyedi), (nşr. M. Vehbi Güloğlu), Ankara 1987, Kadıoğlu Matbaası.
• Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn (nşr. Şerefeddin Yaltkaya), Ankara 1941, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, II, 1933.
• Kaya, İbrahim, “Kemal Paşazâde’nin Dekâyıku’l-hakâyık’ı Üzerine Bazı Düşünceler”, Turkish Studies, Volume. VI/4, 2011, p. 671-704.
• Kaya, İbrahim, “Kemal Paşazade’nin Pendname’si”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010, cilt: VII, sayı: 2, ss. 65-79.
• Kaya, Mahmut, “İbn Kemâl’in Düşünce Tarihimizdeki Yeri ve Varlık Anlayışı”, Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe TokatSempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Gelişim Matbaası, Ankara 1987.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu‘cemü‘l-müellifîn: Terâcimü Mûsânnifi‘l-kütübi‘l-Arabiyye, Beyrut 1414/1993, Müessesetü’r Risâle.
• Kemalpaşazâde, Resâilü İbn Kemâl (nşr. Ahmed Cevdet), İstanbul 1316.
• Kemalpaşazâde, Risâle-i Tahkîk-i Şahs-ı İnsânî, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Atatürk Kitaplığı,OE_Yz_0699/11, vr.124a-126b.
• Kemalpaşazâde, Şahs-ı İnsân Tahkîki, Milli Kütüphane, Yz. A 2196/8, vr. 73b-77b.
• Koca, Ferhat, “el-Ferâizü’s-sirâciyye”, DİA, XII.
• Koçar, Musa, “İbn Kemal’in Risâle fî Beyâni’n-Nefs ve’r-Ruh ve’l-Beden Adlı Eseri”, Süleyman Demirel Üniversitesiİlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003/1, sayı: 10.
• Köksal, M. Fatih, “Metin Tenkidi Usûlü Açısından İbn-i Kemâl Dîvânı”, Berceste, sy. 39, ss. 14-9;
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed (ö. 1273/671), el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân (nşr. Abdullah b.
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed (ö. 1273/671), et-Tezkire fî ahvâli’l-mevtâ ve umûri’l-âhire (nşr.
• Külekçi, Cahit, “İbn-i Kemal’in ‘Galatu’l-Avam’ İsimli Risalesi”, Hikmet Yurdu, 2012, cilt: V, sayı: 10, ss. 273-261.
• el-Leknevî, Muhammed Abdülhay b. Muhammed, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, Beyrut1998/1418,Şirketü Dâri’l-Erkam.
• Molla Sadra, Mefâtîhu’l-gayb, I, 528 ,339 ,7 (http://ar.lib.eshia.ir/26.02.2016 ,7/1/71486).
• Mustafa Kılıç, “İbni Kemal Paşa (H. 940-873 / M. 1534-69-1468)”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VI.
• Öçal, Şamil, Kemal Paşazâde’nin Felsefî ve Kelâmî Görüşleri, Ankara 2000.
• Öçal, Şamil, Kışladan Medreseye: Osmanlı Bilgini Kemalpaşazade’nin Düşünce Dünyası, İstanbul 2013,
• Öge, Ali, “İbn Kemal’in Bilgi Anlayışı”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, sayı: 30,
• Öge, Ali, “Tokatlı Alim İbn Kemal’in Osmanlı İlim Dünyasındaki Yeri”, GaziosmanpaşaÜniversitesi Tokat Sempozyumu 03-01 Kasım 2012 Tokat Bildiriler, 2013, cilt: III, ss. 368-349.
• Özer, Hasan, “İbn-i Kemal ve ‘Riba’ Adlı Risalesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2010, sayı: 16
• Ömer Faruk Habergetiren, “Şeyhülislam İbn Kemal’in İçki Konusundaki Üç Risalesi”, Tokat
• Özer, Hasan, “İbn-i Kemâl ve Tabakâtü’l-Fukahâ Adlı Eseri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi,2009, sayı: 14,
• Özer, Salim, İbn Kemal’in İslâm Hukuku Alanındaki Arapça Yazma Risaleleri, Kayseri 1991
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Kemâl Paşa-zâde”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1977, Milli Eğitim Basımevi.
• R. C. Repp, The Müfti of Istanbul, Oxford 1986, ss. 239-224;
• er-Râzî, Fahreddin, Tefsîru’l-Fahri’r-Râzi (et-Tefsîru’l-Kebîr veya Mefâtîhu’l-gayb), Beyrut 1981/1401, Dâru’l-Fikr.
• Saraç, M. A. Yekta, Şeyhülislam Kemal Paşazade: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı Şiirleri, İstanbul 1995.
• Suppl., II, 673-668; III, 1306.
• Sühreverdî, Avârifü’l-maârif, s. V, 74 (Ebû Hâmid el-Gazzâlî, İhyâu ulûmi’d-dîn, Beyrut ts., Dâru’l-Ma’rife içerisinde).
• eş-Şîrâzî, Muhammed b. İbrahim Sadreddin, Şerhu Usûli’l-Kâfî.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafa, eş-Şekāiku’n-nu’mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye (nşr.Ahmed Subhi Fırat),İstanbul 1985/1405, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• et-Temîmî, Takıyyüddîn b. Abdilkâdir et-Temîmî, et-Tabakātü’s-seniyye fî terâcimi’l-Hanefiyye (nşr.
• Tevârih-i Âl-i Osman: I. Defter (nşr. Şerafettin Turan), Ankara 1970, Türk Tarih Kurumu.
• Tevârih-i Âl-i Osman: II. Defter (nşr. Şerafettin Turan), Ankara 1983, Türk Tarih Kurumu.
• Tevârih-i Âl-i Osman: III. Defter (nşr. Abdullah Satun), İstanbul 2014, Çamlıca Basım Yayın.
• Tevârih-i Âl-i Osman: VII. Defter (nşr. Şerafettin Turan), Ankara 1954, Türk Tarih Kurumu.
• Tevârih-i Âl-i Osman: VIII. Defter (Transkripsiyon) (nşr. Ahmet Uğur), Ankara 1997, Türk Tarih Kurumu.
• Tevârih-i Âl-i Osman: X. Defter (nşr. Şefaettin Severcan), Ankara 1996, Türk Tarih Kurumu.
• Turan, Şerafettin, “Kemalpaşazâde”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara 2002, XXV.
• Turgut, Kadir, “Kemalpaşazâde’nin Hâfız’a Ait Bir Beytin Şerhini İçeren Farsça Risalesi”, Doğu Araştırmaları, İstanbul 2014, sayı 1/2013 ,11, ss. 48-25.
• el-’Ubeydî, Reşîd Abdurrahmân, “İbn Kemâl Paşa’nın Arap Dilindeki Çalışmaları” (çev. Ahmet Yüksel), Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi [www.dinbilimleri.com], 2005, cilt: V, sayı:1, ss. 277-261.
• Uğur, Ahmet, “Dresden’de Kemal Paşa-zade’ye Atfedilen Yazma Eserler”, İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi [Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi], 1977
• Uğur, Ahmet, “Kemal Paşazâde’nin VIII. Defteri”, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi,sayı: 3, Kayseri 1986,
• Unat, Yavuz, “İslam’da ve Türklerde Zaman ve Takvim”, Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi, edit.:
• V. L. Ménage, “Kemāl Paѕhazāde”, EI² (İng.), IV, 881-879.
• Yıldırım, Ahmet, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, Ankara 2000, Türkiye Diyanet Vakfı
• Yüksel, Emrullah, “Risâle fî tahkîki’r-rûh li-Mevlânâ Kemal Paşazâde”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu (nşr. S.Hayri Bolay ve diğ.), Ankara 1989, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara ts., Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Baskı.
• V. L. Ménage, “An Autograph of Kemalpashazade’s Tevarikh-i Âl-i Othman, Book VII”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, XXIII (London 1960), ss. 264-250.