Mekkî Ayet ve Surelerin Kronolojisini Tespit Problemi: Kur’an’da Er-Rahmân İsminin Kullanımına İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 29, 65 - 84, 30.06.2016

Selim Türcan

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.268865

Cited By: 1

Öz

Mekkî Kur’an bölümlerinin kronolojisini tespit ederken sahip olduğumuz araçlar sınırlıdır. Bu bağlamda öne çıkan araştırma konularından biri de Kur’an vahyi tarafından er-Rahmân isminin kullanıldığı tarih aralığının belirleyici rolüdür. Bazı batılı araştırmacılar kronoloji çalışmalarında bu konuyu ele alırken Hz. Muhammed’in kendi tanrısını adlandırmada takip ettiği bir politika olduğu ve bu politikayı ortaya çıkarmak gerektiği gibi bir ön yargı ile hareket etmişlerdir. Netice olarak onlar, er-Rahmân isminin orta Mekke döneminde kullanıldığı ve bu ismin rahmet kökünden gelmediği, komşu kültürlerden alıntılamış olabileceği şeklinde iki sonuca ulaşmışlardır. Öte yandan bu ön yargılı yaklaşımı eleştiren Müslüman araştırmacıların ise ideolojik amacın tespiti ile ulaşılan sonucun doğruluğunu test etme meselelerini birbirine karıştırdıklarını ve kaba bir savunma refleksi ile hareket ettiklerini söyleyebiliriz. 

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Mekkî, nüzul kronolojisi

The Problem of Determining the Chronology of the Meccan Verses and Surahs: A Review about the Use of the al-Rahmân name in the Qur’ân

Öz

The tools we have are limited when determining the chronology of the Meccan Qur’ân passages. In this context, one of the outstanding research issues is the decisive role of the time priod that al-Rahmân name is used by the Qur’ân revelation.While working, some Western scholars have acted with prejudice that the Muhammad had a reveal policy to follow by the naming his god and we need to make it clear. Consequently, they have reached two conclusions that the name al-Rahmân used during the middle of Meccan period and this name not derived from root of rahmah because it must be cited from nighboring cultures by the Prophet. On the other hand, we can say that the Muslim researchers who critics this biased approacah confused determining the ideological goal with testing the accuracy of the reached conclusion and they acted with a rough defensive reflect. 

Anahtar Kelimeler

The Qur’ân, Meccan, the descent chronology

Kaynakça

• Ayhan, Bayram, Kur’an’ın Nüzul Sürecinde Vahyin İlk Yılının Tahlili, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2015.
• el-Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesûd, Me’âlimu’t-tenzîl, tahk.: Muhammed Abdullah en-Nemr, Dâru Taybe, Riyad 1414/1993. Bell, Richard, Introduction to the Qur’an, Edinburgh University Press, Edinburgh 1953.
• Ebu Dâvûd Süleyman b. Eşas b. İshâk, Sünenü Ebî Dâvûd, tahk.: Yûsuf el-Hâc Ahmed, Mektebetü İbn Hacer, Dımeşk 2004.
• Ebu’s-Su’ûd Muhammed b. Muhammed b. Mustafa el-‘Imâdî el-Hanefî, Tefsîru Ebi’s-Su’ûd ev İrşâdu akli’s-selîm ilâmezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm, tahk.: Hâlid Abdulğani Mahfûz, Daru’lKütübi’l-‘İlmiyye, Beyrût 2010.
• el-Endelusî, Muhammed b. Yûsuf Ebû Hayyân, el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr, Daru’l-Fikr, Beyrût 1412/1992.
• el-Beydâvî, Nasıruddîn Ebû Sa’îd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî, Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, Dâru Sâdır, Beyrût 2001.
• Çalışkan, İsmail, “Kur’an Vahyinin Mekke Yıllarında Kelimelerle ve Kavramlarla Zihniyet İnşası”, Sempozyum Kur’an Nüzûlünün Mekke Dönemi, 29 Haziran-1 Temmuz 2012 Çorum, ss. 257-274.
• İbn ‘Atiyye, Ebu Muhammed Abdulhak b. Gâlib, el-Muharraru’l-vecîz fî Tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, tahk.: Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 2001.
• İbn Cüzey, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed, et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl, tahk.: Muhhamed Sâlim Hâşim, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1995.
• İbn Dureys, Ebû Abdullah Muhammed b. Eyyub el-Becelî, Fedâilu’l-Kur’ân, tahk.: Urve Bedîr, Dâru’l-Fikr, Dimeşk 1987.
• İbn Ebi Şeybe, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed el-Musannef, tahk.: Muhammed Abdullah elCumu‘a, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd 2004.
• İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, tahk.: Süheyl Zükâr, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1412/1992.
• İbn İshâk, Muhammed, Sîretu ‘bni İshâk, tahk.: Muhammed Hamîdullah, by., 1401/1981.
• İbn Kesîr, el-Hâfız ‘Imâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmâîl, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût 1388/1969.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim el-Efrikî el-Mısrî, Lisânu’l-‘Arab, Dâru Sadr, Beyrût 1410/1990.
• İbn Nedim, el-Fihrist, Dâru’l-Marife, Beyrût 1994.
• el-Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, , tahk.: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 2006.
• Maden, Mustafa, Kur’an’da er-Rahman İsmi ve Bu İsme Yönelik İddialara Muhatap Olan Ayetlerin Yorumu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2009.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî, Te’vîlâtu’l-Kur’ân, tahk.: Murat Sülün, Dâru’l-Mîzân, İstanbul 2007.
• Macdonald, D. B., “Allah”, İslam Ansiklopedisi, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1978, ss. 360-374.
• Mevlana Muhammed Ali, “Giriş”, Kur’an-ı Kerîm (Arapça Metinli Türkçe Tercüme ve Tefsiri), çev.: Ender Gürol, Ahmadiyya Anjuman Isha’at Islam Lahore Inc., Ohio 2008.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, tahk.: Ahmed Ferid, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrût 1434/2003.
• en-Nahhâs, Ebû Cafer Muhammed b. Ahmed b. İsmail, Kitâbu’n-nâsih ve’l-mensûh, by., ts.
• en-Nesefî, Abdullâh b. Ahmed, Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, tahk.: Mervân Muhammed eşŞa’âr, Dâru’n-Nefâis, Beyrût 1430/2009.
• Öztürk, Mustafa, Ünsal, Hadiye, “Evvelu Mâ Nezel Meselesi Bağlamında Erken Dönem Mekkî Surelerin Kavram ve Anlam Dünyası”, Sempozyum Kur’an Nüzûlünün Mekke Dönemi, 29 Haziran-1 Temmuz 2012 Çorum, ss. 93-143.
• es-San’anî, Abdurrazzâk b. Hemmâm, Tefsîru’l-Kur’an, tahk.: Mustafa Muslim Muhammed, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1410/1989.
• es-Suyûtî, Celâleddin, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 2007.
• Şahin, Davut, “Hartwig Hirschfeld’in Mekkî Ayetleri Konu Eksenli Tarihlendirme Çabaları”, Sempozyum Kur’an Nüzûlünün Mekke Dönemi, 29 Haziran-1 Temmuz 2012 Çorum, ss. 233252.
• er-Râzî, Fahruddîn et-Tefsîru’l-kebîr Mefâtihu’l-ğayb, tahk.: Seyyid ‘İmrân, Dâru’l-Hadîs, Kâhire 1433/2012.
• Robinson, Neal, Discovering The Qur’an A Contemporary Approach To A Veiled Text, SCM Press, London 2003.
• es-Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim, Tefsîru’s-Semerkandî Bahru’lulûm, tahk.: Muhammed Muavvez, Adil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1993.
• Süfyân es-Sevrî, Ebû Abdillah b. Sa’îd b. Mesrûk el-Kûfî, Tefsîru Süfyân es-Sevrî, Dâru’l-Kütübi’l‘İlmiyye, Beyrût 1403/1983.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, tahk.: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Merkezu Hicr li’l-Buhûs ve’d-Dırâsâti’l-‘Arabiyye ve’l-İslâmiyye, Kâhire 2001.
• Türcan, Selim, Dinç, Ömer, “Kur’an’ın İfade Kalıpları Nüzul Kronolojisini Aydınlatabilir mi? Fâtiha suresinin Nüzul Zamanına İlişkin Bir Değerlendirme” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015/2, C. 14, sayı: 28, ss. 5-34.
• el-Üdfüvî, Ebu Bekir Muhammed b. Ali, “Mukaddimetü Kitâbi’l-istiğna fî ulûmi’l-Kur’ân ve tefsîru sûreti’l-Fâtiha minhu”, neşr.: M. Suad Mertoğlu, İslam Araştırmaları Dergisi, 2011, sayı: 25, ss. 51-112.
• Ünsal, Hadiye, Erken Dönem Mekkî Surelerin Tahlili, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2015.
• Watt, W. Montgomery, Kur’an’a Giriş, çev.: Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
• Yahyâ b. Sellâm, Tefsîru Yahyâ b. Sellâm, tahk.: Hind Çelebi, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrût 1424/2004.
• el-Yakubî, Ahmed b. Ebu Yakub b. Vehb b. Vâdıh el-Kâtib el-Abbasî, Târîhu Yakûbî, Dâru Sâdır, Beyrût 1992.
• Yıldırım, Suat, “er-Rahmân Vasfının Kur’ân-ı Kerîmde Kullanılışı”, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, 1980, sayı: 4, ss. 20-44.
• --------, Oryantalistlerin Yanılgıları, Ufuk Kitap, İstanbul 2002. Yılmaz, Sabri, “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Allah’ın Rahman ve Rahim Sıfatlarını Tahlili”, Kelam Araştırmaları, 2006, sayı: 4/2, ss. 105-114.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Muhammed b. Ömer, Tefsîru’l-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmidı’ttenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Lübnan 2009.
• ez-Zehebi, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, Dâru’l-Hadîs, Kâhire 1426/2005.
• ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, el-Mektebetü’lAsriyye, Beyrût 2011.