Vicdan Gelişim Sürecinde Dini Referansların Kullanım Biçimleri: Nitel Bir Araştırma

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 33, 237 - 258, 30.06.2018

Mualla Yıldız

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.443473

Cited By: 1

Öz

Vicdan kavramına atfedilen pek çok farklı anlam olmasının yanında kaynağının ne olduğu konusundaki bilim insanlarının tartışmaları da sonlanmış değildir. Vicdan kavramın MÖ I. yüzyılda Erken Dönem Stoacılığı’nda ahlaki yargılarda bulunan bir içses olarak tanımlanmaya başlamıştır. Klasik Yunan Felsefesinde ve Eski Ahitte bu kavrama rastlanmıyor olsa da, Eski Ahit’te bu yetinin fenomen şeklinde bilinmekte ve kalp kavramını bunun karşılığı olarak kullanılmaktadır. VicdanVicdan kavramına atfedilen pek çok farklı anlam olmasının yanında kaynağının ne olduğu konusundaki bilim insanlarının tartışmaları da sonlanmış değildir. Vicdan kavramın MÖ I. yüzyılda Erken Dönem Stoacılığı’nda ahlaki yargılarda bulunan bir içses olarak tanımlanmaya başlamıştır. Klasik Yunan Felsefesinde ve Eski Ahitte bu kavrama rastlanmıyor olsa da, Eski Ahit’te bu yetinin fenomen şeklinde bilinmekte ve kalp kavramını bunun karşılığı olarak kullanılmaktadır. Vicdan kavram olarak doğrudan Kur’an’da yer almaz, fakat bu kavrama işaret eden ifadeler vardır. Alanda yapılmış çalışmalarda anne baba tutumundan dini eğilime kadar vicdan gelişimini ile ilişki çok sayıda değişken belirlenmiştir. Bu çalışmada ise Kur’a Kursu öğrencilerinin (N=9) vicdan gelişim sürecine ve bu süreçte dini metinlerin nasıl kullanıldığına odaklanılmıştır. Nitel bir çalışma olması nedeniyle mülakat yapılmış ve fenomenolojik yaklaşım benimsenmiştir. Elde edilen sonuçlarda doğru ve yanlışın ne olduğunun belirlenmesinde dini kuralların önemli bir kaynak olduğunu anlaşılmıştır. Fakat katılımcıların dinin belirlediği kurallara neden riayet etmelerinin nedeni kişisel yaşam hedefleri ve bireysel beklentileridir. Bu nedenle aynı dini metin farklı vicdani gelişim basamaklarına dayanak teşkil edecek şekilde kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Kohlberg, vicdan gelişimi, dini gelişim, Dini yaşam hedefleri

Religious Referent Transmission in The Process of Conscience Development: A Qualitative Study

Öz

The concept of conscience is attributed to many different meanings, but its origins remain a subject of debate among several scholars. In the first century BCE, early Stoics defined the conscience as an internal voice that made ethical judgments. While classical Greek philosophy and the Old Testament did not use the term itself, they did understand and employ the idea of such a faculty using the corresponding concept of the heart. Conscience is not found as an explicit term within the Qur’an, but there are a number of verses that speak of the concept. Numerous studies show correlations with different variables from parental attitude to religious tendency. In this study, the focus is on the process of conscience development in Qur’an course students (N=9) and how religious text is used. This is a qualitative study which employed the interview method and a phenomenological approach. The results demonstrated religion as a tool to help guide the individual in distinguishing what is right and what is wrong. However, the participants obeyed religious rules based on their personal life goals, individual expectations. Because of this, they used the same religious text for different stages of conscience.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Kohlberg, conscience development, religious development, religious life goals

Kaynakça

• Akbaba, Sırrı. Grupla Psikolojik Danışmanın Sosyal Psikolojik Bir Kavram Olan Özgecilik Üzerine Etkisi. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, 1994.
• Allport, Gordon. Becoming: Basic Considerations for a Psychology of Personality. New Haven: Yale University Press, 1955.
• Allport, Gordon. Individual and His Religion. New York: Macmillan Publishing Company, 1963.
• Aronfreed, Justin. Conduct and Conscience: The Socialization of Internalized Control over Behavior. New York: Academic Press, 1968.
• Ayten, Ali. “Affedicilik ve Din: Affetme Eğilimi ve Dindarlıkla İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 37/ 2 (2009): 111-128.
• Barnes, Collin D. – Brown, Ryan P. “A Value-Congruent Bias in the Forgiveness Forecasts of Religious People”. Psychology of Religion and Spirituality 11/2 (2010): 17–29.
• Bilgiz, Musa. Kur’an Açısından Vicdan ve Değeri. İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• Bowlby, John. “Forty-Four Juvenile Thieves: Their Characters and Home Lives”. International Journal of Psycho-Analysis 25/1 (1944): 19-52.
• Çam, Zekeriya – Çavdar, Duygu – Seydooğulları, Sedef – Çok, Figen. “Classical and Contemporary Approaches for Moral Development”. Educational Sciences: Theory and Practice 12/2 (2012): 1222-1225.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül – Güvenç, Gülden. “Shame Proneness, Guilt Proneness and Psychopathology”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/1 (2011): 248-268.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül – Ok, Üzeyir . “Who are More Religious: Women or Men?”. ZfWT 3/1 (2011): 121-142.
• Çok, Figen . “Gençlikte Arkadaşlık İlişkileri”. Eğitim ve Bilim 89/17 (1993): 27-35.
• Erlandson, David A - Harris, Edward L. - Skipper, Barbara L. – Allen, Steven D. Doing Naturalistic Inquiry- A Guide to Methods. Newbury: Park Sage Publication, 1993.
• Forman, David R. - Aksan, Nazan – Kochanska, Grazyna. “Toddlers’ Responsive Imitation Predicts Preschool-Age Conscience. Psychological Science” 15/10 (2004): 699.
• Freud, Sigmund. Civilization, and Its Discontents. Trans. J. Strachey. New York: Norton Publisher, 1961.
• Religious Referent Transmission in the Process Of Conscience Development: A Qualitative Study 271 Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, c. 17, sayı: 33.
• Froming, William J. – Allen, Leticia – Jensen, Richard. “Altruism, “Role-Taking, and Self-Awareness: The Acquisition of Norms Governing Altruistic Behavior”. Child Development 56/5 (1985): 1223-1228.
• Fromm, Erich. Man, for Himself: An Inquiry into the Psychology of Ethics. Rinehart and Winston: Holt Paperbacks, 1990.
• Gazzâlî. İhyau Ulumi‘d-Din. 4 Cilt. Istanbul: Bedir Yayınları, 2002.
• Green, Thomas F. “The Formation of Conscience in an Age of Technology”. American Journal of Education 94/1 (1985): 1- 32.
• Gruber, Hans G. “Vicdan”. İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü. Ed. Martin Thurner. 2: 823- 824, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2013.
• Günaydin, Buket – Yöndem, Zeynep Deniz. “Ergenlerin Akran Bağlılıgının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 7/1 (2007): 141-153.
• Gündüz, Özlem. Üniversite Öğrencilerinde Affetmeyi Yordayan Değişkenlerin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2014.
• Hazan, Cindy - Shaver, Phillip. “Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process”. Journal of Personality and Social Psychology 52/1 (1987): 511-524.
• İnandılar Topaç, Hicran. Shame-Proneness Vs Guilt-Proneness And Their Relationship to Attributional Styles, Coping Strategies and Depressive Symptom Levels of University Students, PhD Thesis, Middle East Technical University, 2010.
• Karaca, Faruk. “Violence and Religion from the Psycho-Social Perspective”. EKEV Akademi Dergisi 30/3 (2007): 13-24.
• Karaman, Fikret – Karagöz, İsmail. “Vicdan”. Dini Kavramlar Sözlüğü. Nşr. İsmail Karagöz-Mehmer Canbulat-Fikret Karaman-İbrahim Paçacı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Koç, Bozkurt. Okullarda Şiddet. 2. Baskı. İstanbul: E Yazı Yayınları, 2011.
• Kochanska, Grazyna – DeVet, Katherine – Goldman, Marguerita – Murray, Kathleen – Putnam, Samuel P. “Maternal Reports of Conscience Development and Temperament in Young Children” Child Development 65/1 (1994): 852-868.
• Kochanska, Grazyna – Barry, Robin A. – Aksan, Nazan – Boldt, Lea J. “A Developmental Model of Maternal and Child Contributions to Disruptive Conduct: The First Six Years”. Journal of Child Psychology and Psychiatry 49/11 (2008): 1220–1227.
• Kohlberg, Lawrence. Child Psychology and Childhood Education: A Cognitive- Developmental View. 2nd Edition. New York, London: Longman, 1987.
• Korkut, Şenol. “Vicdan”. İslamiyet- Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü. Ed. Martin Thurner. 2: 822, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2013.
• Kunin, Seth Daniel. Religion: The Modern Theories. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2003. Laible, Deborah J. “Mother-Child Discourse Surrounding A Child’s Past Behavior at 30 Months: Links To Emotional Understanding and Early Conscience Development at 36 Months”. Merrill-Palmer Quarterly 50/ 2 (2004): 159-180.
• Lincoln, Yvonna S – Guba, Egon G. Naturalistic Inquiry. London: Sage Publication 1985. McCord, William – McCord, Joan. “A Tentative Theory of the Structure of Conscience Decision”. 272 Mualla YILDIZ Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, c. 17, sayı: 33 Values and Groups, Ed. D. Willner. 108-165. New York: Pergamon Press, 1960.
• Müslim, “İmare”, 155 (Müslim’in Sahîh adlı eserinin İmare bölümünün 4927 nolu hadis). Özdoğan, Öznur. İsimsiz Hayatlar. 2. Baskı. Ankara: Özden Öze Yayınları, 2007.
• Özdoğan, Öznur. “İnsanı Anlamaya Yönelik Bir Yaklaşım: Pastoral Psikoloji”. AÜİFD 47/2 (2006): 127-141.
• Perry, Bruce D. – Szalavitz, Maia. Köpek Gibi Büyütülmüş Çocuk. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2014.
• Piaget, Jean. The Moral Judgement of the Child. New York: The Free Press, 1965.
• Rich, John M - De Vitis, Joseph l. Theories of Moral Development. Illinois: Charles Thomas Publisher, 1985.
• Riesman, David G. - Glazer, Nathan – Denney, Reuel. The Lonely Crowd. New York: Doubleday Anchor Books, 1950.
• Sandrock, John W. Adolescence. 11th Edition. Boston: McGraw Hill Pub., 2007.
• Snyder, Martha – Snyder, Ross – Snyder, Ross Jr. The Young Child as Person. New York: Human Sciences Press, 1985.
• Stephenson, Geoffrey M. Development of Conscience. New York Humanities Press, 1966.
• Ulu, Mustafa – İkis, Mehmet. “The Relationship between Religion and Aggression among the High School Students”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16/2 (2016): 95-96.
• Walter, E. Conn. Conscience: Development and Self-Transcendence. Birmingham, Alabama: Religious Education Press, 1981.
• Yapıcı, Asım. İslamda Tövbe ve Dini Yaşamdaki Rolü. Istanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Yapıcı, Asım. “Differentation of Religiousness According to Gender in Turkish Society: An Essay of Meta-Analysis”. F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2012): 131-161.
• Yılmaz, Macit. Gençlerde Şiddeti Önlemede Din Eğitimin Rolü. Doktora Tezi , Atatürk Üniversitesi, 2010.
• Zulliger, Hans. Cocuk Vicdanı ve Biz. Çev.: Kamuran Şipal. Istanbul: Cem Yayınevi, 2013.