İmam Mâtürîdî’nin Yahudilerle Polemiği: Nübüvvet İnançlarına Yönelik Teolojik Eleştirileri

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 34, 109 - 142, 30.12.2018

Recep Önal

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.463783

Öz

Ehl-i Sünnet’in en önemli
temsilcisi olan İmam Mâtürîdî (ö. 333/944) çeşitli din, inanç ve kültürlere ev
sahipliği yapan Mâverâünnehir’de dünyaya gelmiş, dinî, felsefî ve siyasî birçok
görüşün ortaya çıktığı ve İslam inancına içeriden ve dışarıdan yıkıcı
düşüncelerin sokulmaya başlandığı bir dönemde yaşamıştır. Yaşadığı toplumun
inanç ve değerlerine karşı sorumluluk bilinciyle hareket eden Mâtürîdî, İslam
inanç esaslarını bu yıkıcı fikrî saldırılara karşı savunarak büyük bir mücadele
vermiştir. Bu mücadelesinde tevhid merkezli din anlayışını ön plana çıkarmış,
bu inanca aykırı görüş benimseyen dinleri eleştirmiştir. Mâtürîdî’nin
eleştirdiği dinlerden biri de Yahudilik’tir. Ona göre beşeriyetin ilk dini, tevhid dinidir. Bu anlamda Hz.
Muhammed de dahil bütün peygamberler aynı dini tebliğ etmiş; insanları sadece
Allah’ı birlemeye ve ibadeti O’na has kılmaya çağırmışlardır. Ancak bu dine inanan topluluklar çeşitli
sebeplerle tevhid inancını bozmuşlardır. Bu inancı bozanların arasında
Yahudiler de bulunmaktadır. Bu bakımdan Yahudilik, öz itibariyle ilahî bir din
iken zamanla tahrif edilerek bu özden uzaklaşmıştır. Bu çerçevede Yahudi
teolojisini çeşitli açılardan eleştiren Mâtürîdî, Yahudilerin bilhassa nübüvvet
inançları üzerinde durmuştur. Bütün peygamberlerin aynı dini tebliğ ettiği
prensibinden hareketle Yahudilerin nübüvvet konusunda benimsedikleri
inançlarını ve peygamberlere karşı sergiledikleri tutumlarını tevhid inancından
bir sapma olarak değerlendirmiştir. Bu makalede yukarıda teorik zemin dikkate
alınarak Mâtürîdî’nin nübüvvet bağlamında Yahudi teolojisine
yönelttiği temel eleştirilerinin tespiti amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Tevhid, Nübüvvet, Peygamber, Mâtûrîdî

The Argument of Imam Māturīdī With the Jews: His Theological Critiques of Prophetic Beliefs

Öz

Imam Māturīdī (d.
333/944), was born in in Transoxania where hosted to various religions, beliefs
and cultures, and lived in a period in which many religious, philosophical and
political views emerged and Islam was attacked by destructive thoughts coming from
inside and outside. Acting with a sense of responsibility towards the beliefs
and values of the community he lived, Māturīdī fought a great struggle by
defending the principles of Islamic belief against this devastating
intellectual assault. In this struggle, he highlighted the monotheist
perception in religion and criticized the religions which had contradicted with
this perception. Judaism was one of these religions that Māturīdī criticized.
According to him, the first religion of humanity is the religion of monotheism.
In this sense, all the prophets, including Prophet Muhammad, spread the same
religion; they called on people to merely believe Allah and make worship unique
to Him. However, some communities distorted the belief of monotheism for various
reasons. Among these communities are Jews. In this respect, Judaism, while
inherently a divine religion, was distorted over time and moved away from this
essence. In this respect, by criticizing Jewish theology in various contexts,
Māturīdī focused specifically on the prophetic beliefs of the Jews. Acting on
the principle that all the prophets have the same religion, he regarded that
the prophetic belief of the Jews ended up with a deviation from the belief of
monotheism.  In this article, it is aimed
to determine the criticisms of Māturīdī towards Jewish theology in the context
of prophetic beliefs by taking theoretical background above into consideration.

Anahtar Kelimeler

Māturīdī, monotheism, prophet, prophetic belief, Judaism

Kaynakça

• Adam, Baki. “Müslümanların Yahudilere Yönelttiği Teolojik Eleştiriler”. Dinler Tarihi Araştırmaları 4 (2004): 103-118.
• Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• Adam, Baki. Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Diğer Dinler. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• Adam, Baki. Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’ân’ın Tartışmalı Konuları. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Bayraktar, Mehmet. “Kur’ân ve Sünnet’in Dinlerarası Diyaloga Alet Edilmesi”. İslamî Araştırmalar 3/20 (2007): 301-308.
• Bayraktar, Mehmet. Bir Hıristiyan Dogması Teslis. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2007.
• Besalel, Yusuf. Yahudilik Ansiklopedisi. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Yayınları, 2001.
• Bozdağ, Bekir. İlahî Dinlerin Kutsal Kitaplarında Peygamberlik Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, 1991.
• Can, Mustafa. Mâtüridî’ye Kadar Nübüvvete Karşı Çıkanlar ve Mâtüridî’de Nübüvvet Anlayışı. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 1997.
• Çelebi, Ahmed. Mukayeseli Dinler Açısından Yahudilik. Trc. Ahmed Büyükçınar v.dğr. İstanbul: Kalem Yayınları, 1978.
• Deedat, A. H. Eski ve Yeni Âhid’de Hazret-i Muhammed. Trc. Şinasi Siber. Ankara: DİB Yay., 1972.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’ın Temel Konuları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2000.
• Erbaş, Ali. “Melek Düşüncesinin Farklı İnançlardaki Tezahürleri”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996): 113-116.
• Farukî, İsmail R. İbrahimî dinlerin Diyalogu. Trc. Mesut Karaşahan. İstanbul: Pınar Yay., 1993.
• Göregen, Mustafa. İslam-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 2002.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Konya: Vadi Yayınları, 1998.
• Güner, Osman. Resulullah’ın Ehl-i Kitap’la Münasebetleri. Ankara: Fecr Yayınları, 1997.
• Harman, Ö. Faruk. “Yahudilikte Peygamberlik ve Peygamberler”. İslam Tetkikleri Dergisi 9 (1995): 127-161.
• Hindî, Rahmetullah. Ehl-i Kitaba İlahi Çağrı. Nşr. A. Sıddık. İstanbul: Faran Yayınları, 2006.
• İbn Meymûn, Ebû İmrân Mûsâ b. Ubeydillâh el-Kurtubî el-İsrâîlî. Delâletü’l-Hâirîn. Nşr. Hüseyin Atay. Ankara: AÜİF Yayınları, 1974.
• İnci, Salih. Eski Ahid’de Peygamberlere isnad edilen Ahlakî Zaaflar/Günahlar ve Kur’ân’ın Peygamberlik Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, 2001.
• İslamoğlu, Mustafa. Yahudileşme Temayülü. İstanbul: Denge Yayınları, 1998.
• Kaufmann-Eisenberg, Francine-Josy. “Yahudi Kaynaklarına Göre Yahudilik”. Din Fenomeni. Haz. M. Aydın. 262-283. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2000.
• Kesler, Fatih. Kur’ân-ı Kerîm’de Yahudiler ve Hıristiyanlar. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Köksal, Asım. Peygamberler Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Kurt, A. Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi: Yahudiliğin Mimarı Ezrâ. İstanbul: IQ Yay., 2007.
• Kutluay, Yaşar. İslam ve Yahudi Mezhepleri. İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• Mağribî, Samuel b. Yahya. Yahudiliği Anlamak. Trc. Osman Cilacı. İstanbul: İnsan Yay., 1995.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü’t-Tevhîd. Trc. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2009.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Ed. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Dârü’l-Mizan, 2004-2010.
• Önal, Recep. Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’ye Göre İslam Dışı Dinler. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Sinanoğlu, Mustafa. Kur’ân-ı Kerîm ve Kitâb-ı Mukaddes’te Peygamberlerin İsmeti. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, 1989.
• Tarakçı, Muhammed. “Tanah’ta Vahiy Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (2002): 193-218.