İbn Nübâte El-Hatîb ve Hz. Hüseyin’in Şehâdeti ile İlgili Hutbesi

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 34, 191 - 210, 30.12.2018

Ahmet Gemi

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.505002

Öz

Arap edebiyat tarihinde adından sitayişle bahsedilen hatiplerden biri, İbn Nübâte’dir. 336/946 yılında Diyarbakır’ın Silvan (Meyyâfârikîn/Fârikîn) ilçesinde doğan İbn Nübâte, Hamdânîlerin Emîri Seyfüddevle b. Hamdân’ın (ö. 356/967) himayesinde bulunmuş ve sarayında hatiplik yapmıştır. Silvan ve Halep’te îrâd ettiği hutbelerle hak ettiği üne kavuşan İbn Nübâte’nin günümüze ulaşan hutbe mecmuası bulunmaktadır. İbn Nübâte, 374/984 yılında Silvan’da vefat etmiştir. Bazı kaynaklar Halep’te vefat ettiğini belirtmektedir. İbn Nübâte’nin muharrem ayının ikinci cuma gününe denk gelen hutbede îrâd ettiği Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi ile ilgili olan hutbesi önemlidir. İbn Nübâte, bu hutbesinde Hz. Hüseyin’in şehadetinden dolayı üzüntüsünü dile getirmekte ve aynı şekilde Müslümanların da bu olaya üzülmeleri gerektiği üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, İbn Nübâte, el-Hatîb, Hz. Hüseyin’in Şehadeti, Hamdâniler

Ibn Nubāta al-Khatīb and his Sermon Related To the Martyrdom of Hossain

Öz

One of the prolocutors that his name was eulogized in
the history of Arabic Literature is Ibn Nubāta. Ibn Nubāta who was born in
Silvan (Meyyāfāriqīn/Fāriqīn), which is now a district of Diyarbakir, in
336/946 was under the care of Hamdāni’s Amir Sayf al-Dawlā Ibn Hamdān  (d. 356/967), and he had a preaching duty in
the palace. Ibn Nubāta who took the reputation of rightful one with the sermons
that he negotiated in Silvan and Aleppo has a review of sermons which has come to today. Ibn Nubāta death in Silvan in
374/984. Some sources state that he death in Aleppo.  The sermon on Hossain’s
martyrdom that Ibn Nubāta negotiated in the second Friday of the month of
Muharrem is important. Ibn Nubāta expresses his sadness in that sermon, and
equally emphasizes the need for Muslims to feel sorry for it.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Ibn Nubāta, al-Khatīb, The Martyrdom of Hossain, Hamdāni’s, Sermon, Silvan

Kaynakça

• Alıcan, Mustafa. “Meyyâfârikîn İsmi Üzerine Bir Soruşturma”. Tarih İncelemeleri Dergisi 27/1 (Temmuz 2012): 1-21.
• Blachere, R. “Mütenebbî”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi. 8: 858-862. Eskişehir: ETAM A.Ş. Matbaa Tesisleri, 1997.
• Brockelmann, Carl. “İbn Nübate”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi. 5/2: 777. Eskişehir: ETAM A.Ş. Matbaa Tesisleri, 1997.
• Buḫârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra. el-Câmi‘u’l-Musnedu’s-Ṣahîhu’l-Muḥtaṣar. thk. Muhammed Zuheyr b. Nasr en-Nâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Burhân Fevrî, Alâuddin Ali b. Husâmiddîn el-Muttâkî el-Hindî. Kenzu’l-‘Ummâl fî Suneni’l- Aḳvâl ve’l-Ef‘âl. thk. Bekrî Hayyânî vd. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1985.
• Cezâirî, Tahir b. Salih. Şerḥu Ḫutab-i İbn Nübâte. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
• Demirayak, Kenan. Abbasi Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Şafak Yayınları, 1998.
• Durmuş, İsmail. “Mütenebbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 195-200. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2007.
• Goldziher, İgnace. Klasik Arap Literatürü Tarihi. trc. Rahmi Er, Azmi Yüksel. Ankara: Vadi Yayınları, 2012.
• Gümüş, Ercan. “İbnü’l-Ezrak ve Eseri “Meyyâfârikîn ve Âmîd Tarihi” Üzerine Türkiye’de Yapılan Çalışmalar Işığında Bir Değerlendirme”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 7, (Nisan 2012): 3-13.
• Ḥamevî, Taḳiyuddin Ebi Bekir Ali b. Abdillah. Ḫizânetu’l-Edeb ve Gāyetu’l-Ereb. thk. Usâm Şa‘yitu. Beyrut: Dâru ve Mektebetu Hilâl, 1987.
• Ḥevâmidî, Muhammed b. Ahmed Abdusselâm Ḫıḍır eş-Şuḳayrî. es-Sunen ve’l-Mubtede‘at el- Muta‘alliḳa bi’l-Ezkâr ve’s-Ṣalavât. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2000.
• Hizmetli, Sabri. “Karmatîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 510-514. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• İbn Bâz, Abdulaziz b. Abdillah b. Abdirrahman. Mecmû‘u Feṭavâ ve Maḳâlât Mutenevvi‘a. Riyâd: Dâru’l-Ḳâsım li’n-Neşr, 1999.
• İbn Ebi’l-Ḥadîd, Abdulhamid b. Hibetillah b. Muhammed b. Hüseyin. Şerḥu Nehci’l-Belâga. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye ts.
• İbn Ḫallikān, Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekir. Vefeyâtu’l-A‘yân. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdir, 1970.
• İbn ‘İmâd, Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed el-Akrî el-Hanbelî. Şezerâtu’z-Zeheb. thk. Mahmut Arnavut. Dimaşḳ: Dâru İbn Kesîr, 1989.
• İbn Nübâte, Abdurrahim b. Muhammed b. İsmail. Dîvânu Ḫutab-i Minberiyye (Arapça Hutbeler). İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, 1968.
• İbn Nübâte, Abdurrahim b. Muhammed. Divânu Ḫutab-i İbn Nübâte. thk/şrh. Yâsir Muhammed Hayr el-Mikdâd. Kuveyt: el-Va’yu’l-İslâmî, 2016.
• İbn’ül-Esîr, Ziyauddin Nasrullah b. Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim el-Mevsilî. el- Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâ‘ir, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1995.
• İbn Şahinşâh, Ebu’l-Fidâ İmâduddin İsmail b. Ali b. Mahmud b. Muhammed İbn Omar. el- Muḫtaṣar fî Aḫbâri’l-Beşer. Mısır: Matba‘atu’l-Huseyniyye el-Mısriyye, ts.
• İbnü’l-Ezrak, Ahmed bin Yusuf bin Ali. Meyyafarikin ve Amid Tarihi (Artuklular Kısmı). trc. Ahmet Savran. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1992.
• İpek, Muhammet Selim. “Hatip Olarak Ziyâd b. Ebîh”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/ 38 (Haziran 2015): 215-220.
• İpek, Muhammet Selim. “Vâsıl b. Atâ’nın “Râ”sız Hutbesi,” The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) 34 (spring-II 2015): 199-204.
• Karaarslan, Nasuhi Ünal. “Hamdâniler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 446-447. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Kaya, Mahmut, “Hitâbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18: 156-158. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Keḥḥâle, Omar Rıḍâ. Mu‘cemu’l-Muellifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1970.
• Kılıç, Hulûsi. “İbn Nübâte el-Hatîb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 233. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
• Kindî, Bahauddin Muhammed b. Yûsuf b. Ya‘kûb el-Cündî. es-Sülûk fî Ṭabâḳāt-i ‘Ulemâ ve’l- Mülûk. thk. Muhammed b. Ali b. el-Hüseyin el-Ekvâ el-Havâlî. San’a: Mektebetu İrşâd, 1995.
• Mekkî, Abdulmelik b. Hüseyin b. Abdulmelik el-‘Usâmî. Simṭu’n-Nucûmi’l-‘Avâlî fî Enbâi’l-Evâil ve’t-Tevâlî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Muallimoğlu, Nejat. Bütün Yönleri ile Hitabet. İstanbul: Avcıol Matbaası, 1991.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillah el-Hâkim. el-Mustedrek ‘alâ Ṣaḥîḥayn. Beyrut: Dâru’l-Marife tsz. Paşa, Omar Musa, Muhammed Abdulgānî Hasan. “Matlau’l fevâid ve Mecmau’l-Ferâid li
• Cemâliddin b. Nübâte el-Mısri”, Mecelletu Mecma‘i’l-Lugāti’l-Arabiyye 34 (1974): 145- 155.
• Safedî, Salâhuddin Ḫalîl Aybek. A‘yânu’l-‘Aṣr ve A‘vânu’n-Naṣr. thk. Nebîl Ebû ‘Uşme vd. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• Safedî, Salâhuddin Ḫalîl Aybek. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. thk. Ahmet Arnavut vd. Beyrut: Dâru İhyâ, 2000.
• Safvet, Ahmet Zeki. Cemheretu Ḫutabi’l-Arab I-III. Mısır: Matba‘atu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1923.
• Sönmez, Nesim. “Cahiliye Döneminde Hitabet”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/16 (2016): 820-840.
• Suyûtî, Celâluddin b. Ebî Bekir. el-Câmi‘u’s-Ṣağir fî Eḥâdîs’il-Beşîr’in-Nezîr. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
• Tağriberdî, Cemaluddin Ebi’l-Mehâsîn Yûsuf İbn el-Atâbegî. en-Nucûmu’z-Zahira fî Mulûki Mıṣr ve’l-Ḳâhira. Mısır: Vizâratu’s-Saḳāfe, 1963.
• Tural, Hüseyin. “İbn Nübâte el-Mıṣrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 233-234. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
• Yâfi‘î, Abdullah b. Esad b. Ali b. Suleyman. Mir’âtu’l-Cinân. thk. Ḫalîl Mansûr. Kahire: Dâru’l- Kitâbi’l-İslamî, 1993.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Ḳaymaz. el-‘İber fî Ḫaberi Men Gaber. thk. Ebû Hacir Muhammed es-Said b. Bisyunî Zaglûl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Ḳaymaz. Siyeru A‘lâmi’n-Nubelâ. thk. Şuayib Arnavut vd. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1984.
• Ziriklî, Hayruddin, el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• المكتبة الرقمية العربية“ ”. Erişim: 04.11.2017. http://www.kadl.sa/pdfviewer.aspx?filename=3bypvwqayeyk6kd8qedbl1icl90pkn7zjqmjtx2t0l9 cru2tlvvl1h8gweqqgu&memb=MpjkVwrxEbw.