Farklı İ’râb Değerlendirmelerinin Tefsire Etkisi

Yıl 2014, Cilt: 13 Sayı: 25, 175 - 205, 30.06.2014

Mehmet Kaya

https://doi.org/10.14395/jdiv94

Cited By: 1

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, Hz. Peygamber döneminden itibaren çeşitli yöntemlerle tefsir edilmiştir. Bu tefsir yöntemlerinin temelini de Arap dili oluşturmaktadır. Bu sebeple tefsir ilmiyle uğraşanların bu dili iyi bilmeleri gerektiği ifade edilmiştir. Arap dilinin alt dallarından biri olan ve kelimelerin cümle içerisindeki konumu ile ilgilenen i’râb ilmi de doğru bir tefsir için önemlidir. Kur’ân açısından bakıldığında bu ilmi önemli kılan bir diğer husus da kelimenin i’râbının birkaç veçhe muhtemel olmasıdır. Arapça’da bir alametin birden fazla öğeyi göstermede ortak kullanılması kelimenin konumunu, dolayısıyla da cümlenin anlamını etkileyebilmektedir. Bu durum âyetler için de söz konusudur. Yani âyetteki bir kelimenin farklı i’râb veçhine sahip olması da anlamı etkileyen unsurlardan biridir. Müfessir de sahip olduğu dil ve kültür birikimine binaen bu ihtimalleri değerlendirerek tercihte bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Müfessir, Arap Dili, İ’râb, Taddüdü’l-İ’râb

The Influence of Various I’rab Evaluations to Tafseer

Öz

The Influence of Various I’rab Evaluations to Tafseer Quran has been interpreted by different techniques since the period of Prophet Mohammad. Arabic language constitutes the base of these techniques. For this reason it is said that those who work on glossary science must learn this language in a god level. Irab science which is a sub-branch of Arabic language and deals with the place of words in sentences is important for a correct interpretation. From the point of the Quran, another issue which makes this science important is that words may have different possible aspects of irabs. In Arabic, the common use of a sign for showing a few elements may affect the place of the word, this may accordingly affect the meaning of the sentence. This situation is possible for verses of Quran. Namely, being have a different irab aspect of a word of verse is one of the factors that affect the meaning. Interpreters make their decision according to their language and culture background by evaluating these possibilities.

Anahtar Kelimeler

Tafseer (Glossary), Interpreter, Arabic Language, I’râb, Taddudul Irab

Kaynakça

• Abdullah Süleyman Muhammed Edîb, et-Tevcîhu’l-lüğaviyyi ve’n-nahviyyi li’l-kırââti’l- Kur’âniyyeti fî tefsîri’z-ez-Zemahşerî, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Külliyyetü’l-Âdâb fî Câmiati Mûsul, Musul 2002.
• Ahmed Emin, Duha’l-İslam, Kahire 2003.
• Ahmed Süleyman Yakut, Zâhiratü’l-i’râb fî’n-nahvi’l-arabiyyi, İskenderiye 1994.
• el-Akk, Halid Abdurrahman, Usûlü’t-tefsir ve kavâiduhû, Dâru’n-Nefâis, Dımeşk 2003.
• Arslan, Şükrü “Me’âni’l-Kur’ân”, DİA, c. 28, ss. 208-209.
• Aydın, Muhammed, “Kur’an Meallerinde İ’rab Bağlamındaki Tercüme Problemleri”, Sakarya Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 4, ss. 285-308.
• el-Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t- Te’vîl, tahk.: Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk, Beyrut 2000.
• Birışık, Abdülhamit, “İ’râbü’l-Kur’ân”, DİA, c. 22, ss. 376-379.
• -------, “Tefsir”, DİA, c. 40, ss. 281-290.
• Câbirî, Muhammed Âbid, Binyetü Akli’l-Arabî, Lübnan 2009.
• el-Câsim, Mahmûd Hasan “Esbabü’t-Taaddüd fi’t-Tahlîl-i’n-Nahviyyi”, Mecelletü’l-Lüğatü’l- Arabi’l-Ürdünî, 1424, sayı: 66, ss. 93-157.
• Civelek, Yakup, Arap Dilinde İ’râb Olgusu, Araştırma Yay. Ankara 2003.
• Corci Zeydân, Târîhu âdâbi’l-lüğati’l-arabiyye, tahk.: Şevki Dayf, Daru’l-Hilâl, ts.
• ed-Dakr, Abdülganiyy, Mu’cemu’n-nahv, Beyrut 1986.
• ed-Dervîş, Muhyiddin, İ’râbu’l-Kur’âni’l-kerîm ve beyânuhû, Dâru’l-Yemâme-Dâru İbn Kesîr, Beyrut 2009.
• ed-Dihlevî, Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahîm, el-Fevzü’l-kebîr fî usûli’t-tefsîr, tahk.: ve çev.: Selmân el-Hüseynî en-Nedvî, Beyrut 2005.
• Duman, M. Zeki, “Müteşâbihâtın Te’vîli”, Bilimname, 2005, sayı: 9, ss. 39-54.
• ed-Düleymî, Abdülaziz Ali Mutlik, ed-Dirâsâtü’n-nahviyyetü ve’l-lüğaviyyetü fi’l-Bahri’l-Muhît, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bağdat 1992.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Musa el-Hüseynî, el-Külliyyât, tahk:. Adnan Derviş, Muhammed Mısrî, Beyrut 1998.
• Ebûbekr Muhammed b. Abdilmelik Şenterînî, Kitâbu tenbîhi’l-elbâb alâ fedâili’l-i’râb, tahk.: Abdül- fettâh Hamûz, Daru Ammâr, 1995.
• Erkol, Ahmet, “Nassın Anlaşılmasında Te’vîl ve Müteşâbih Sorunu”, Dicle Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır 2006, c. 8, sayı: 2, ss. 293-321.
• Fahreddin el-Kabâve, “el-Menheciyye fî İ’râbi’l-Kur’âni’l-Kerîm”, Mecelletü Buhûsi’d-Dirâsâti’l- Kur’âniyye, yıl: 5-6, sayı: 9, ss. 95-154.
• Fâtıma Muhammed, Tâhir Hâmid, Üsüsü’t-tercîh fî kütüb-i’l-hilâfi’n-nahvî, Yayınlanmamış Dok- tora Tezi, Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Mekketü’l-Mükerreme, 1430.
• el-Ferâye, Nidâl Mahmûd, el-Kırââtü’l-kur’âniyye fî kitâbi’l-Keşşâf li’z-Zemahşerî, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Câmiatü Mü’te, Mute 2006.
• el-Ferrâ Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me’âni’l-Kur’ân, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1983.
• Güler, Hatice, Âl-i İmrân Sûresi 7. Âyeti Bağlamında Müteşâbihâtın Kapsamı ve Yorumu Sorumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008.
• Gündüzöz, Soner, “Kur’ân’da Yerleşik Gramer Kurallarına Aykırı Dil Yapıları ve Kur’ân’ın Lehçe Haritası Üzerine Bir İnceleme I”, Ondokuzmayıs Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 2002, sayı: 6, ss. 77-94.
• --------, “Kur’ân’da Yerleşik Gramer Kurallarına Aykırı Dil Yapıları ve Kur’ân’ın Lehçe Haritası Üzerine Bir İnceleme II”, Ondokuzmayıs Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 2002, sayı: 7, ss. 121-140.
• Güven, Mustafa, “Kur’ân’ın Anlaşılmasında Müteşâbihât Problemi ve Te’vîl”, Hikmet Yurdu, 2010, sayı: 5, ss. 293-321.
• --------, “Kur’ân’ın Dili ve Anlatım Üslûbu Üzerine Bir Deneme”, Hikmet Yurdu, Temmuz-Aralık, c. 4, sayı: 7, ss. 135-151.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah, el-Müstedrek ale’s-sahîhayn, Dâru’l-Harameyn, 1997.
• Hatice el-Hudeysî, el-Medârisü’n-nahviyye, Bağdat 2001.
• Hattâf Abdülkerîm Süheyle, “Esbâbu’l-Cevâz fî’n-Nahvi’l-Arabiyyi”, Mecelletü Câmiati Kerbelâ el-İlmiyye, 2012. c. 10, sayı: 3, ss. 9-24.
• Hedîl Muhammed Atiyye, Eserü ihtilâfi’l-i’râb fî tefsîri’l-Kur’ân, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, el-Câmiatü’l-İslâmiyye, Gazze 2009.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdilhak b. Ğâlib, el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, tahk.: Abdüsselâm Abdü’ş Şâfî Muhammed, Beyrut 2001.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman, el-Hasâis, tahk.: Muhammed Ali en-Neccâr, Dâru’l-Kütübi’l- Mısriyye, ts.
• İbn Fâris, Ebû Hüseyn b. Ahmed, Mu’cemu mekâyisi’l-luğa, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârun, Dâru’l-Fikr, ts.
• --------, es-Sâhibî fî fıkhi’l-lüğati’l-arabiyyeti ve mesâiliha ve sünen-i’l-Arab fî kelâmihâ, tahk.: Ahmed Hüsyn Besc, Beyrut 1997.
• İbn Hâluveyh, Ebû Abdillâh el-Hüseyn Ahmed, İ’râbu’l-kırââti’s-seb’ ve ılelihâ, tahk.: Abdurrah- man b. Süleyman el-Useymîn, Kâhire 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisân’ü’l-Arab, Dâr-ı Sâdır, Beyrut, ts.
• İbn Serrâc en-Nahvî, Ebûbekr Muhammed b. Abdilmelik, Kitâbu tebyîni’l-elbâb alâ fedâili’l-i’râb, tahk.: Abdülfettâh el-Hamûz, Dâru Ammâr, 1995.
• İbrâhîm b. Osman Ebîbekr b. Ebî Şeybe, el-Kitâbu’l-musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr, tahk.: Muhtâr Ahmed en-Nedvî, Bombay, 1981.
• İbrahim Sâmerrâî, el-Medârisü’n-Nahviyye, Daru’l-Fikr, Amman 2002.
• Karagöz, Mustafa, Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı, Ankara Okulu Yay. Ankara 2010.
• Kayapınar, Durmuş Ali, “İ’râbu’l-Kur’ân -Kur’ân-ı Kerîm’in Gramerine Giriş-”, Selçuk Ü. İlahi- yat Fakültesi Dergisi, 1990, sayı: 3, ss. 331-371.
• Keskiner, Osman, Arapça’da Hâl ve Kur’ân Tercümelerindeki Yansımaları, İstanbul, 2011.
• Kırca, Celal, İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’an’a Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul, 1993.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, tahk.: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Beyrut 2006.
• Mecdî Vehbe, Kâmil Mühendis, Mu’cemu’l-mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-lüğa ve’l-edeb, Mektebet-ü Lübnân, Beyrut 1984.
• Mekkî b. Talib İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Kitâbu müşkil-i i’râbi’l-Kur’ân, tahk.: Yasin Muhammed Sevvâd, Matbûâtu Mecme-i’l-Lüğati’l-Arabiyye, Dımeşk 1974.
• Muhammed Abdülhâlık Adîme, Dirâsât li-uslûbi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Kahire, ts.
• Muhammed Hamâse Abdillatîf, “Taaddüd-ü evcühi’l-i’râb fi’l-cümleti’l-Kur’âniyye–esbâbuhû ve delâletühû”, Journal of Qur’anic Studies, c. 5, sayı: 2, ss. 166-174
• Müsâid Müslim Abdullah, Gelişme Döneminde Tefsir, çev.: Muhammed Çelik, İstanbul 2006.
• en-Nahhâs, Ebu’l-Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil, İ’râbu’l-Kur’ân, tahk.: Şeyh Hâlid Ali, Beyrut 2008. en-Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medârikü’t-Tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, tahk.: Şeyh Zekriyyâ Umeyrât, Beyrut 2008.
• Nâsır, Betül Nasır, Delâletü’l-i’râb lede’n-nuhâti’l-kudemâ, Bağdat 1999.
• Nihat M. Çetin, “Arap”, DİA, c. 3, ss. 276-309.
• Özek, Ali, “el-Keşşâf”, DİA, c. 25, ss. 329-330.
• er-Râcihî, Abduh, et-Tatbîku’n-Nahvî, Dâru’l-Ma’rife el-Câmiiyye, 2000.
• es-Sa’dî, Esad Abdülhalim “Eseru taaddüdi’l-i’râb fî tevessü’il-ma’na ınde’z-Zemahşerî fi’l- Keşşâf”, Mecelletü Câmiati’l-Enbâr li’l-Lüğât ve’l-Âdâb, 2001, sayı: 4, s. 1, ss. 184-229.
• es-Sâidî, Racâ Ahmed Âtî, Taaddüdü’l-evcühi’l-i’râbiyye ve eseruhû fi’l-ma’nâ min hilâl-i i’râbi’l- Kur’ân li’n-Nehhâs, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1423.
• Sâmî Avd, “Eseru taaddüdi’l-ârâ’i’n-nahviyye fî tefsîri’-âyâti’l-kur’âniyye”, Mecelle Câmi’at-i Teşrîn li’d-Dirâsât ve’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 2007, c. 29, sayı: 1, ss. 63-85.
• es-Seyyid, Abdülhamîd Mustafa, “Nazariyyetü’l-Âmil fi’n-Nahvi’l-Arabîve Dirâsetü’t-Terkîb”, Mecelletü Câmiʽati Dımeşk, c. 18, sayı: 4+3, ss. 41-68
• --------, Dirâsât fî lisâniyyâti’l-Arabiyye, Umman 2004.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kamber, Kitâbu Sîbeveyh, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Kâhire,1988.
• Subhi Sâlih, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2007.
• Suyûtî, Abdurrahman Celâleddin b. Ebîbekr, el-İtkân fî Ulumi’l-Kur’ân, Merkez-i Dirâsâti’l- Kur’âniyye, ts.
• Syamsuddin Sahiron, “Âl-i İmrân Sûresinin 7. Âyetindeki Muhkemât ve Müteşâbihâta İlişkin Taberî ve Zemahşerî’nin Görüşlerinin Analitik Bir İncelemesi”, çev.: Zülfikar Durmuş, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2002. ss. 265-281.
• Şerif Abdülkerim Muhammed en-Neccâr, “Eseru’l-Hilâfi’n-Nahvî fî Tevcîhi Âyâti’l-Kur’âni’l- Kerîm ale’l-Hükmi’l-Fıkhî”, Mecelletü Câmiʽati Ümmi’l-Kurâ liʽUlûmi’ş-Şerʽiyye ve’l-Lüğati’l- Arabiyye ve Âdâbihâ, 1427, c. 18, sayı: 38, ss. 449-514.
• Tantâvî, Muhammed, Neş’etü’n-Nahv, Kahire, ts.
• et-Tayyâr, Musâid b. Süleymân, et-Tefsîru’l-lüğavîyyu li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Riyad 1422.
• el-Ukberî, Ebu’l-Bekâ Abdullah b. Hüseyn et-Tebyîn fî i’rabi’l-Kur’an, tahk.: Ali Muhammed Becavi, yy., ts.
• Velîd Hüseyn, Nazariyyetü’n-nahvi’l-arabiyyi fî tav-i taaddüd-i evcüh-i’t-tahlîli’n-nahviyyi, Amman 2009.
• Ya’kûb Emel Berî’, Mevsûatu ulûmi’l-lüğati’l-arabiyye, Beyrut 1971.
• Yâsir Muhammed Matrakçı, Eser-ü ihtilâf fî evcühi’i-i’râb fî tefsîri’l-Âyâti’l-Kur’âniyye, Dâru’l- Beşâir, Sûriye 2011.
• Yıldırım, Suat, “el-Bahrü’l-Muhît”, DİA, c. 4, ss. 516-517.
• ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrahim b. Seriyy b. Sehl, Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbuhû, tahk:. Abdulcelîl Abduh Çelebi, Beyrut 1988.
• ez-Zemahşerî ,Ebu’l-Kâsım Cârullah Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf an hakâikı’t-Tenzîl ve uyûni’l- ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, tahk.: Yûsuf el-Hammâdî, Mektebet-ü Mısr, Mısır, ts.
• --------, el-Mufassal fî ilmi’l-arabiyye, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, ts.
• ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhan fî ulûmi’l-Kur’ân, tahk.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kâhire, ts.