The Methodological Value and the Function of “Ma'ruf/ Mashur Sunnah” in Determination and Critique of Hadith

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 20, 139 - 170, 01.12.2011

Nevzat Aydın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Hadisin Tespit ve Tenkidinde “Ma’rûf/Meşhur Sünnet”in Metodolojik Değeri ve İşlevi

Öz

İslam düşüncesinde “Sünnet”, Kur’an’la birlikte hadislerin Hz. Peygamber’e aidiyetinin tespiti ve tenkidinde temel bir kriterdir. Ancak, tarihi süreçte bu ilkenin kullanım alanını ve işlevselliğini belirleyen temel unsur, “sünnet”in tespiti ve muhtevası konusundaki yaklaşım farklılıkları olmuştur. İşte bu çalışma, özellikle hicri ilk iki asırda hâkim olan “ma’rûf/meşhur sünnet”in hadis tespit ve tenkit sistemindeki yerini, tarihî arka planını ve işlevini ortaya koymak adına atılmış bir adımdır. Aktif kullanımı önünde özellikle sünnetin algılanmasındaki farklılıklardan kaynaklanan birtakım sınırlılıklar mevcut olsa da “ma’rûf/meşhur sünnet”, hadis tespit ve tenkidinin metodolojik yapısından hareketle ortaya konulmuş, değeri iç tutarlılığında, uygulanabilirliği ve işlevselliğinde olan önemli ve öncelikli bir kriterdir

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sünnet, Ma’rûf, Meşhur, Tespit, Tenkit

Kaynakça

• Abdurrezzak, Ebu Bekir b. Hemmam es-San’ânî, el-Musannef, tahk.: Habiburrahman el-A’zamî, el- Meclisü’l-İlmî, I-XI, Beyrut 1970.
• Accâc, Muhammed el-Hatib, Usulü’l-hadis ulûmuhû ve mustalahuhû, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1989.
• ------, es-Sünne kable’t-tedvin, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire 1988.
• Aktepe, İshak Emin, Şafiî Öncesinde ve İmam Şafiî’de Sünnet, Yayımlanmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 2005.
• Assam, Ahmed Beşir, Usûlü menhecu’n - nakd inde ehli’l-hadîs, Müessesetür-Reyyân, Beyrut 1992.
• Aşkar, Muhammed Süleyman, Ef’âlu’r-resûl ve delâletuhâ alâ’l-ahkâmiş-şerîa, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1988.
• Aydın, Nevzat, Hadis Metodolojisi Üzerine Düşünmek-İmam Evzâî’nin Hadis Metodu Özelinde-, Kalem Yay., Trabzon 2011.
• ------, Hadisin Kontrol Mekanizması: Sünnet, Kalem Yay., Trabzon 2011.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1988.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahih, Çağrı Yay., I-VIII, İstanbul 1992.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed er-Râzî, el-Füsul fi’l-Usul, tahk.: Uceyl Câsim en-Neşemi, I-II, Kuveyt 1988.
• Çakın, Kamil , “Hadisin Kur’an’a Arzı Meselesi”, A.Ü.İ.F.D., Ankara 1993, c. 34, ss. 237-263.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, es-Sünen, Çağrı Yay., I-II, İstanbul 1992.
• Dehlevî, Şah Veliyyullah b. Abdirrahman, Huccetu’llâh el-bâliğâ, Beyrut 1990.
• Dumeynî, Müsfir Gurmullah, Mekâyîsü nakdi mütûni’s-sünne, Dersaadet, İstanbul 1996.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistâni, es-Sünen, Çağrı Yay., I-V, İstanbul 1992
• Ebû Yusuf, Ya’kûb b. İbrahim el-Ensâri, er-Redd alâ Siyeri’l-Evzâî, tahk.: Ebu’l-Vefâ el-Afgâni, Lecne- tü İhyâil-Maârifi’n-Numâniyye, Kahire 1938.
• ------, Kitâbu’l-Harac, nşr. Kusâ Muhibbiddin el-Hatîb, el-Matbaatü’l-Selefiyye, Kahire 1977.
• Ertürk, Mustafa, “Nebevî Sünnetin Tarihî Gerçeklikteki Konumu Açısından “Kur’ân İslâmı” Söy- leminin İlmi Değeri”, Hadis Tetkikleri Dergisi, İstanbul 2003, c.1, sayı:1, ss. 7-29.
• ------, Sünnetin Güncelleştirilmesine Doğru, İlahiyat Yay., Ankara 2005.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, T.D.V.Yay., Ankara 1999.
• Fazlur Rahman, İslâm, çev.: Mehmet Dağ- Mehmet Aydın, Selçuk Yay., Ankara 1996.
• ------, Tarih Boyunca İslâmî Metodoloji Sorunu, çev.: Salih Akdemir, Ankara Okulu Yay., Ankara 1997.
• Görgün, Tahsin, İslam Kültür Birliği ve Sünnet, İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri (Kutlu Doğum Sempozyumu), T.D.V.Yay., Ankara 2003.
• Görmez, Mehmet, Hadislerin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, Ankara 1997.
• Guraya, Muhammed Yusuf, Sünnetin Neliği Sorununa Metodik Bir Yaklaşım (Malik’in Muvattâ’ı Öze- linde), çev.: Mehmet Emin Özafşar, Ankara Okulu Yay., Ankara 1999.
• Gürler, Kadir, Ehl-i Hadisin Düşünce Yapısı, İlk Dönem Ehl-i Hadis Örneği, Emin Yay., Bursa 2007.
• Hassan, Ahmet, İlk Dönem İslâm Hukuk Biliminin Gelişimi, çev.: Haluk Songur, Rağbet Yay., İstanbul 1999.
• Itr, Nureddin, Menhecü’n-Nakd fî Ulûmi’l-Hadîs, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1992.
• İbn Hacer, Şihâbuddin Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b.el-Askalâni, Fethu’l-Bâri bi Şerhi Sahihi’l-Buhâri, tahk.: M. Fuad Abdulbâki, Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs, I-XIII, Kahire 1986.
• İbn Hanbel, Ahmed, Müsned, Çağrı Yay., I-VI, İstanbul 1992.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddin Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebevîyye, tahk.: Mustafa es-Sekâ. Halep 1955.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, es-Sünen, I-II, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, tahk.: Abdullah Ali el Kebir, Dâru’l-Meârif, I-III, Kahire, ts.
• ------, Muhtasar Tarihu Dımeşk li-İbn Asâkir, tahk.: Hafız Muhammed el-Mûti, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1989.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed, Tabakât’ül-kübrâ, Dâru’s-Sâdır, I-VIII, Beyrut 1968.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin Ebû’s-Saadat el-Cezerî, en-Nihaye fî ğarîbi’l–hadîs ve’l eser, el-Mektebetü’l İlmiyye, I-V, Beyrut 1970.
• İdlibî, Salahaddin b. Ahmed, Menhecu’n-Nakdi’l- Metni inde Ulemâi’l-Hadîsi’n–Nebevî, Daru’l-Afâkı’l- Cedîdeti, Beyrut 1983.
• Kâsimî, Muhammed Cemâluddin, Kavâidü’t-Tahdîs min Funûni Mustalahi’l-Hadîs, tahk.: M. Behcet el-Baytar, M. Reşid Rıza, Dâru’n-Nefâis, Beyrut 1987.
• Keleş, Ahmet, Hadislerin Kur’ân’a Arzı, İnsan Yay, İstanbul 1998.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yay., Ankara 1999,
• ------, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitabiyat Yay., Ankara 2002.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, A.Ü.İ.F.Y., Ankara 1985.
• Malik b. Enes, el-Muvatta, tahk.: M. Fuad Abdülbâki, Çağrı Yay., I-II, İstanbul 1992.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahih, tahk.: Muammed Fuad Abdülbâki Çağrı Yay., I-III, İstanbul 1992.
• Nedvî, Seyyid Süleyman, Tahkîku Ma’na’s-Sünne ve Beyânu’l-Hâceti İleynâ, Matbaatu’s-Selefiyye, Kahire 1979.
• Özafşar, Mehmet Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme, Ankara Okulu Yay., Ankara 1998.
• -----, “Hadisin Neliği Sorunu ve Akademik Hadisçilik”. İslâmiyât, Ankara 2000, c.3, sayı:1, ss.33-55.
• Özşenel, Mehmet, Sünneti ve Hadisi Değerlendirme ve Anlamada Ehl-i Rey-Ehl-i Hadis Yaklaşımları ve İmam Şeybâni, Yayınlanmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 1999.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed, Usul, tahk.: Ebu’l-Vefâ Afgânî, Dâru Kahraman, I-II, İstanbul 1984.
• Sıbâî, Mustaf, es-Sünnetu ve mekânetuhâ fi’t-teşrî’i’l-İslâmî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1985.
• Silefi,. Muhammed Lokman, İhtimâmü’l-Muhaddisîn bi-Nakdi’l-Hadîs Seneden ve Nakden, Riyad 1987.
• Suyutî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekir, Miftâhu’l-Cenne fi’l-İhticâc bi’s-Sünne, tahk.: es-Seyyid el-Cemilî, Mektebetü’s-Sekafe ed-Dinîyye, Kahire 1985.
• -----, Tahzîru’l-Havâs min Ekâzîbi’l-Kussâs, tahk.: Muhammed İbn Lütfi es-Sabbağ, el-Kütübü’l- İslamî, Beyrut 1984
• Şâfiî, Muhammed b. İdris, Kitâbu’l-Ümm, Dâru’l-Mâ’rife, I-VII, Beyrut 1973.
• Şârâni, Ebû Abdurrahman Abdulvehhâb, el-Mîzân, Dâru’t-Takaddumu’l-İlmiyye, I-II, Kahire 1945.
• Şeybâni, Muhammed b. Hassan, Kitâbu’l-Hucce alâ Ehli’l-Medîne, tahk.: Mehdî Hassan Keylânî, Âlemü’l-Kütüb, I-IV, Beyrut 1983.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’r-Rus’ul ve’l-Mülûk, el-Matbaatu’l-Hüseyniyye el- Mısrıyye, Mısır, ts.
• Tatar, Burhanettin, İslam Geleneğinde Metin-Yorum İlişkisi, Etüt Yay., Samsun 2001.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsâ, es-Sünen, Çağrı Yay., I-V, İstanbul 1992.
• Ulu, Arif, Tabiûnun Sünnet Anlayışı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, A.Ü.S.B.E., Ankara 2006.
• Ünal, İsmail Hakkı, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, D.İ.B.Yay., Ankara. 1994.
• -----, İsmail Hakkı, “Fazlur Rahman’ın Sünnet Anlayışı ve Yaşayan Sünnet Kavramı Üzerine”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, c.4, sayı:4, Ankara 1990.
• Ünal, Yavuz, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Etüt Yay., Samsun 2001.
• -----, “Hadislerin Anlaşılmasında Metni Yeniden İnşa Sorunu”, İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Sempozyumu, Ankara 2001.
• -----, “Gelenek-Sünnet İlişkisi”, Ondokuz Mayıs Ü. İ.F.D., Samsun 1999, sayı:11, ss.77-97.
• Yargı, Mehmet Ali, Hanefî Fıkıh Doktrininde Meşhur Sünnetin Yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, M.Ü.S.B.E., İstanbul 2003.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, tahk.: Şuayb el-Arnavud-Ali Ebû Zeyd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-XXV, Beyrut 1992.
• Zerkeşî, Bedruddîn, el-İcâbe li irâdi mâ’stedrakethu Â’işe alâ’s-sahâbe, tahk.: Rıfat Fevzî Abdülmuttalib, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 2001.