An Analysis on al-Farabi’s Conception of Some Divine Attributes from the Viewpoint of Human Freedom Problem

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 19, 115 - 145, 01.06.2011

Hasan Ocak

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Farabi Felsefesinde Bazı İlahi Sıfatların Hürriyet Problemi Açısından Analizi

Öz

İslam düşünce tarihinde ortaya çıkan önemli konulardan biri de Tanrı’nın sıfatları problemidir. Sıfatlar meselesi, insanın Tanrı tasavvurunu ortaya koyduğu gibi, Tanrı ile gireceği ilişkinin mahiyetini belirlemede de önemli rol oynamaktadır. İslami gelenekte, özellikle kelamcılar elinde söz konusu problem daha ziyade metafizik anlamda ele alınmış, ilahi sıfatların insan ile olan ilişkisel boyutu göz ardı edilmiştir. Tanrı’nın tenzihi bağlamında ortaya atılan böylesi bir yaklaşımın, ahlaki anlamda ortaya çıkaracağı sorunlar adeta görmezden gelinmiştir. Bu makalede, İslam düşünce tarihinin önemli isimlerinden Farabi’nin görüşleri çerçevesinde, bazı sıfatları merkeze alarak ahlaki bir bakış açısıyla konuyu ele almaya çalışılacak ve bunu yaparken de Tanrı-İnsan ilişkileri çerçevesinde özgürlük kavramı anahtar olarak kullanılmaya özen gösterilecektir

Anahtar Kelimeler

Tanrı, Özgürlük, Farabi, İslam Felsefesi, İlahi Sıfatlar

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet, Sahabe Devri Siyasi Hareketlerinin Kelami Problemlere Etkileri, İletişim Yay., İstanbul 1992.
• Arslan Ahmet, İslam Felsefesi Üzerine, Vadi Yay., Ankara 1999.
• Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Yay., Ankara 1994.
• -------, Alemden Allah’a, Ufuk Kit., İstanbul 2001.
• Coşkun, İbrahim, “İnsanın Eylem Yapma Gücü ve Hürriyeti”, Dicle Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır 2001, c. 3, sayı: 2.
• Cürcani, Seyyid Şerif, Ta’rifat, İstanbul 1253 H.
• Düzgün, Şaban Ali, Seyyid Ahmed Han ve Entelektüel Modernizmi, Akçağ Yay., Ankara 1997.
• Fahrettin er-Razi, el Muhassal (Kelam’a Giriş), çev.: H. Atay, Kültür bBakanlığı Yay., Ankara 1996.
• el-Farabi, Tarhan b. Uzluğ, Fusulü’l-Münteza’a, D. M. Dunlop, Cambridge 1961.
• -------, Aristo Felsefesi, çev.: H. Atay, AÜİF Yay., Ankara 1974.
• -------, el-Medinetü’l-Fadıla, neşr.: Ali Ebu Muhlim, Daru’l-Mektebeti’l-Hilal, Beyrut 1995.
• -------, el-Mesailü’l-felsefiyye, çev.: K. Burslan, (Uzlukoğlu Farabi’nin Eserlerinden Seçme Parçalar içinde) Devlet Basımevi, İstanbul 1935.
• -------, et-Tenbih ala sebili’s-saade, Haydarabat 1377 H.
• -------, Tenbih ala sebili’s-saade, çev.: Hanifi Özcan, İFAV Yay., İstanbul 2005.
• -------, Fusulu’l-münteze’a fi ilmi’l-ahlak, neşr.: Fevzi en-Neccar, Beyrut 1986.
• -------, Fususu’l-hikem, neşr.: M. Hasan el Yasin, Matbaatu Emir, Bağdat 1399 H.
• -------, İhsau’l-ulum, neşr.: Osman Emin, Daru’l-Fikri’l-Arabi, Kahire 1949.
• -------, İlimlerin Sayımı, çev.: A. Arslan, Vadi Yay., Ankara, 1999.
• -------, Mutluluğun Kazanılması, çev.: A. Arslan, Vadi Yay. Ankara, 1999.
• -------, Tahsilü’s-saade, neşr.: Ali Ebu Muhlim, Darı’l-Mektebeti’l-Hilal, Beyrut 1995.
• -------, Ta’likât, Matba’atü Meclîs-i Dâireti’l-Me’arifi’l- Osmâniyye, Haydârâbâd 1346.
• -------, Kitabu’s-siyasetü’l-medeniyye, neşr.: Ali Ebu Muhlim, Darı’l-Mektebeti’l-Hilal, Beyrut 1994.
• -------, es-Siyasetü’l-Medeniyye, çev.: Komisyon, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1980.
• -------, Maaniü’l-akl, çev.: H.Ziya Ülken-Kıvamettin Burslan, Kanaat Kitabevi, İstanbul, ts.
• Fazl Rahman, Ana Konularıyla Kur’an, çev.: A. Açıkgenç, Ankara Okulu Yay., Ankara 1994.
• Güler, İlhami, Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Ankara Okulu Yay., Ankara 1997.
• Güler, İlhami, Sabit Din Dinamik Şeriat, Ankara Okulu Yay., Ankara 1997.
• Güngör, Erol, İslam’ın Bugünkü Meseleleri, Ötüken Yay., İstanbul 1990.
• Deniz, Gürbüz, İnsan Hürriyetinin Metafizik Temelleri, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Izutsu, Toshihiko, İbn Arabi’nin Fusus’undaki Anahtar- Kavramlar, çev.: Ahmet Yüksel Özemre, Kaknüs Yay., İstanbul 1999.
• Ibn Rüşd, Ebu’l- Velid Muhammed b. Muhammed, Tehafüt et-Tehafüt, çev.: K. Işık, M. Dağ, Kır- kambar Yay., İstanbul 1998.
• Ibn Sina, Ebu Ali el-Hüseyin b. Abdullah b. Hasan b. Ali, el-İlahiyyat min Kitabiş-Şifa, neşr.: Ha- sanzade Amuli, Kum 1997.
• -------, en-Necat, neşr.: Hamid Naci İsfahani, Tahran, ts.
• İkbal, Muhammed, İslam Felsefesine Bir Katkı, çev.: C. Nazlı, İnsan Yay., İstanbul 1997.
• Keskin, Halife, Kader ve Kaza, Beyan Yay., İstanbul 1997.
• Koç, Turan, Din Dili, İz Yay. İstanbul, 1996.
• Leaman, Oliver, İslam Felsefesine Giriş, çev.: T. Koç, Rey Yay., Kayseri, 1992.
• Öçal, Şamil, Kemalpaşazade’nin Felsefi ve Kelam Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2000.
• Özcan, Hanifi, “Bilgi-Obje İlişkisi Açısından İnsan Hürriyeti”, Dokuz Eylül Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir 1989, sayı: V.
• Özcan, Zeki, Teolojik Hermenötik, Alfa Yay., İstanbul 2000.
• Özdemir, Metin, Allah’ın Bilgisinin Ezeliliği ve İnsanın Hürriyeti, İz Yay., İstanbul 2003.
• Taylan, Necip, İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, İFAV Yay., İstanbul 1994.
• Taylan, Necip, İslam Felsefesi, Ensar Neşriyat, İstanbul 1991.
• Topaloğlu, Bekir, İslam’da İnanç Esasları, Çamlıca Yay., İstanbul 2004.
• Tunçbilek, H. Hüseyin, “Allah’ın Sıfatlarının Mahiyeti Problemi”, Dokuz Eylül Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, sayı: 16.
• Urhan, Veli, İnsan ve Tanrı’nın Kişiliği, Ankara Okulu Yay., Ankara 2002.