Evaluation of Accounts Contrary to Historical Facts in the Hadith Sources

Yıl 2009, Cilt: 8 Sayı: 16, 135 - 158, 01.12.2009

Ali Arslan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Hadis Kaynaklarındaki Tarihe/Vâkıaya Aykırı Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Öz

Hadis Kaynaklarındaki Tarihe/Vâkıaya Aykırı Rivayetlerin Değerlendirilmesi Hadislerin metin tenkidinde esas alınması gereken kriterler arasında hadis metinlerinin “tarihî bilgi ve vâkıaya arzı” özel bir öneme sahiptir. Bu makalede öncelikle hadis eserlerindeki tarihi bilgi hatalarına örnekler verilmiş, daha sonra da mevzuât eserlerinde tarihe aykırı rivayetlerin nasıl tenkit edildiği, iki örnek eser üzerinden gösterilmiştir. Bu tip rivayetler değerlendirilirken hadisteki genel tenkit metotlarına ilave olarak başka hususlar üzerinde de durulması gerekmektedir. En başta insanların tarihlendirmeye bakış açısı tarihin her devrinde farklı olmuş, çok çeşitli takvimler kullanılmıştır. İslâm Tarihi açısından ise Veda Haccına kadar nesi‟ uygulamasının bir şekilde devam etmesi, İslâm Takviminin Hz. Ömer devrinde kabul edilmesi ve bundan önceki olayların sonradan tarihlendirilmesi sayılabilir. Bu durum farklı tarihlendirmelerde önemli bir etken olmuştur

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tarih, Metin Tenkidi, Tarih Tenkidi, Tarihlendirme, Arz

Kaynakça

• Abdurrahman b. Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ömer, Ebu’l-Ferec İbnu’l-Cevzî, Kitâbu’l- Mevzûât, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1995. (c. 1-2)
• Ahmet Bedir; Arif Sarsılmaz, “Hz.Adem’in Boyu”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 4, Şanlıurfa 1998.
• Ahmet Cemal el-Imerî, el-Hadisu’n-Nebeviyyi ve’t-Tarih, Daru’l-Mearif, Kahire 1990.
• Ahmed Nâim, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, 6.baskı, Başbakanlık Bası- mevi, Ankara 1982, (c. 1-12)
• Ali Osman Ateş, “Hz. Peygamber’in Zeynep bint Cahş ile Evlenmesi Hakkındaki Bazı Rivayet ve Görüşlerin Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir, 1992, sayı: 7.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim, el-Câmiu’s-Sahîh, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul, ts.
• -------, et-Tarihu’l-Kebir, Diyarbakır, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak el-Ezdî, es-Sünen, 1. bs., Humus 1969.
• Ebu Muhammed Cemâleddin Abdulmelik İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Mısır, 1963.
• E. Cavaignac, Tarihi Kronolojinin Esasları, (E.Cavaignac’dan tercüme eden ve Türk takvimi kısmını hazırlayan Osman Turan), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1954.
• Elmalı’lı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1960. (c. 1-9)
• H.A.R. Gıbb, “Tarih”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yay., İstanbul 1971.
• İbnu’l-Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut 1960.
• İhsan Süreyya Sırma, İslâm ve Tarih, Beyan Yayınları, İstanbul 1991.
• İsmail Lütfi Çakan, Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları Muhtelifu’l-Hadis İlmi, İstanbul 1982.
• Mehmet Apaydın, Resulullah’ın Günlüğü (Medine Dönemi Yeni Kronolojisi), İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
• Mehmet Azimli, “Hz. Ömer’in Müslüman Oluşuyla İlgili Rivayete Farklı Bir Yaklaşım”, İslamiyat, Ankara 2003, c. 6, sayı: 1, ss.173-183.
• M. Hayri Kırbaşoğlu, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitabiyat, Ankara 2002.
• Misfir b. Gurmullah ed-Dümeynî, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, çev.: İlyas Çelebi, Adil Bebek, Ahmet Yücel, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1997.
• Muhammed b. Amr b. Vâkıdî, Kitâbu’l-Megâzî, 3. baskı, Beyrut 1984 (c. 1-3)
• Muhammet Hamidullah, “Hicri Takvim ve Tarihi Arkaplanı”, çev.: Kasım Şulul, Uludağ Üniversite- si İlahiyat Fak. Dergisi, Bursa, 2000, c. 9, sayı: 9.
• Muhammed Mustafa el-A’zamî, Hadis Metodolojisi ve Edebiyatı, çev.: Recep Çetintaş, Usul Yayınları, İstanbul, ts.
• -------, Menhecü’n-Nakd ınde’l-Muhaddisîn, Mektebetü’l-Kevser, Riyâd 1982.
• Muhammed Tâhir el-Cevâbî, Cuhûdü’l-Muhaddisîn fî Nakdi Metni’l-Hadisi’n-Nebeviyyi’ş-Şerîf, Tunus 1986.
• Musa Bağcı, Hadis Rivayetinde Sahabenin Kavrama ve Nakletme Sorunu Hadis Metodolojisinde Sahabenin Zabtı, Ankara 2004.
• Mustafa Ertürk, Metin Tenkidi Açısından Buhârideki Bazı Fiten Hadislerinin Değerlendirilmesi, Basılmamaış Doktora Tezi, Marmara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995.
• M. Yaşar Kandemir, Mevzu Hadisler, Menşei, Tanıma Yolları, Tenkidi, Ankara, 1991, 5.baskı.
• Sadık Cihan, Uydurma Hadislerin Doğuşu Siyasi ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi, Samsun, 1996.
• Salih Karacabey, Hadis Tenkidi Hadislerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Belirleme Yolları, Sır Yayıncılık, İstanbul 2001.
• Selçuk Coşkun, “Hadislerin Tarihe Arzı’nın Uygulamadaki Bazı Problemleri (Hz. Aişe’nin Evlilik Yaşı Örnekleminde Bir İnceleme)”, Ekev Akademi Dergisi, yıl 8, sayı: 20 (Yaz 2004).
• Selahaddin b. Ahmed el-Idlebî , Menhecü Nakdi’l-Metn İnde Ulemâi’l-Hadisi’n-Nebevî, Beyrut 1983.
• Şemseddin b. Abdurrahman es-Sehâvî, el-İ’lân bi’t-Tevbîh li-men Zemme’t-Tarîh, Beyrut-Lübnan, ts.
• Taberi, Tarihu’l-Umem ve’l-Muluk, Beyrut, ts.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre, Sünenu’t-Tirmizî, tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir, el
• Mektebetü’l-İslâmiyye, Kâhire, 1938, (c. 1-5).
• Yavuz Ünal, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Etüt Yayınları, Samsun 2001.