The Formation Process of Fiqh Concerning the Shi’ite Imâmiyyah and the Imamate

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 13, 7 - 36, 01.06.2008

Cemil Hakyemez

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Şiî İmâmiyye Fıkhının Teşekkül Süreci ve İmamet

Öz

Şiî İmâmiyye Fıkhının Teşekkül Süreci ve İmamet “Şiî İmâmiyye Fıkhının Teşekkül Süreci ve İmamet” isimli makale çalışmamız giriş ve dört ana başlıktan oluşmaktadır. İlk olarak İslam fıkhının doğuşuyla ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır. Ardından erken dönem Şiî düşüncesinin yapısı üzerinde durulmuş ve bu çerçevede imamet anlayışı ele alınmıştır. Devamında ise Şiî fıkıh anlayışında imametin merkezi bir konum elde etmesi ve bununla ilgili argümanlar işlenmiştir. Son olarak da Şiî fıkhının kurumsallaşma aşaması ve bu sürecin oluşumunda etkili olan belli başlı konular üzerinde durulmuştur. Bunlardan birincisi On İkinci İmam’ın gaybeti iddiası, diğeri Şiî bilginlerden İbn Ebi Akîl el-Umanî ve İbn Cuneyd el-İskâfî’nin sunduğu yeni yaklaşımlar, bir başkası ise İbn Babaveyh ve Şiî Büveyhî Devletinin etkisi, son olarak da Şeyh Müfîd’in öncülüğünde kurumsallaşan Şiî fıkıh anlayışı olarak özetlenebilir

Anahtar Kelimeler

Şia, İmâmiyye, fıkıh, imâmet

Kaynakça

• Abd.Rahim, Rahimin Affandî, ‚The Historical Development of the Shi’i Doctrine of Ictihad‛, Hamdard Islamicus, vol. XVII, no. 4, 1994.
• Ahmed el-Kâtib, Şia’da Siyasal Düşüncenin Gelişimi, çev.: Mehmet Yolcu, Ankara 2005.
• Ahmet Hasan, İslâm Hukuk Biliminin Gelişimi, çev.: Haluk Songur, İstanbul 1999.
• Akhtar, Syed Waheed, Early Shi’iteI Imamiyyah Thinkers, New Delhi 1988.
• Apaydın, H. Yunus, ‚İctihad‛, DİA, c. 21.
• -----, ‚Kıyas‛, DİA, c. 25.
• Arjomand, Said Amir, ‚The Consolation of Theology: Absence of the Imam and Transition from Chiliasm to Law in Shi’ism‛, University of Chicago, 1996.
• Atalan, Mehmet, Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Ca’fer es-Sâdık’ın Yeri, Ankara 2005.
• Berkî, Ahmed b. Muhammed b. Halid el-Berkî (ö.274/887 veya 280/893), Kitabu’l-Mehasin, Tah- ran 1370/1950.
• Buckley, R. P., ‚The Early Shiite Ghulah‛ Journal of Semitic Studies, Oxford University Press, Autumn 2: XLII (1997).
• Büyükkara, M. Ali, ‚İmamiyye Şia’sının Hadis Usulünde ‚Mezhebi Bozuk‛ Raviler (II)‛, İslâmî Araştırmalar, 2004, c. 17, sayı: 4.
• -----, ‚İmâmiyye Şia’sının Hadis Usulünde ‚Mezhebi Bozuk‛ Raviler‛, İslâmî Araştırmalar, c. 17, 2004, sayı: 3.
• Coulsen, Noel J., A History of Islamic Law, Edinburgh 1964.
• -----, Conflicts and Tensions in Islamic Jurisprudence, The University of Chicago Press, Chicago- London.
• Ebû Hatim er-Razî, Ahmed b. Hamdan b. Ahmed er-Razî (ö.322/933 veya 324/936), Kitâbü'z- zîne fî kelimâti'l-İslamiyye, neşr.: Abdullah Selam es-Samerrâî, Bağdat 1988.
• Ebu’l-Hüseyin el-Basrî, Muhammed b. Ali b. Tayyib el-Basrî el-Mu’tezilî (ö.436-1044), Kitabu’l- Mu’temed fî usûli’l-fıkh, neşr.: Muhammed Hamidullah, Şam 1385/1960.
• Eliash, Joseph, ‚The Ithna’ashari-Shi’i Juristic Theory of Political and Legal Authority‛, Studia Islamica, xxıx, MCMLXIX, Paris 1969.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail el-Basri (ö.324/935), Makalâtü’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallîn, neşr.: M. Muhiddin Abdülhamid, Beyrut 1990.
• George Makdisi, ‚Şafiî’nin Hukuki Teoloji Anlayışı: Usûl-i Fıkhın Kökenleri ve Önemi‛, çev.: Sami Erdem, Sünnî Paradigmanın Oluşumunda Şâfi’î’nin Rolü, haz.: M. Hayri Kırbaşoğlu, Ankara 2000.
• Gleave, Robert, ‚Between Hadith and Fiqh: The ‘Canonical’ Imamî Collections of Akhbâr‛, Islamic Law and Society, c. 8, sayı: 3.
• Goldziher, Ignaz, The Zahiris: Their Doctrine and Their History, çev.: W. Behn, Leiden 1971.
• Hakyemez, Cemil, Gaybet İnancı ve Şiîlikteki Yeri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006.
• Hallaq, Wael B., ‚Şafi’î Hukuk İlminin Başmimarı mıydı?‛, Sünnî Paradigmanın Oluşumunda Şâfi’î’nin Rolü, haz.: M. Hayri Kırbaşoğlu, Ankara 2000.
• Halm, Heinz, Shiism, Edinburgh 1991.
• Hasanî, Haşim Maruf, Nazariyyetü’l-akd fî fıkhi’l-Caferî, Beyrut ts.
• Hillî, Necmeddin Cafer b. Hasan el-Hillî, Mearicu’l-usûl, neşr.: Muhammed el-Hüseyin er- Rızavî, Kum 1983.
• Hussain, Jassim M., The Occultation of the Twelfth İmam, London 1982.
• İbn Babaveyh el-Kummî (Şeyh Sadûk), Ebu Ca’fer Muhammed b. Ali (ö.381/991), Kemalu’d-dîn ve tamamu’n-ni’me, Kum 1395/1975, Darü’l-Kütübi’l-İslâmiyye.
• İbn Nedim, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshak b. Ebi Ya’kub (ö.385/955), Fihrist, neşr.: Rıza Teceddüd, Beyrut 1988, Daru’l-Mesîre.
• İşcan, M. Zeki, Selefilik (İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri), İstanbul 2006.
• Kadî Abdulcebbar, Kadîu’l-Kudat Abdulcebbar b. Ahmed (ö.415/1020), el-Muğni fî Ebvabi’t- Tevhid, neşr.: Tevfik et-Tavi ve Said Zayid, ts,.
• Kazı, A.K., Notes on the Devolopment of Zaidi Law, Abr-nahrain, c. 11, Leiden 1961, sayı: 36.
• Keracekî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Osman (ö.449/1057), Kenzu’l-fevaid, (I-III), İntişarâtu Daru’z- Zehâir, Kum 1410.
• Koca, Ferhat, İslam Hukuk Tarihinde Selefî Söylem : Hanbelî Mezhebi, Ankara 2002.
• Kohlberg, Etan, ‚Imam and Community in the Pre-Ghayba Period‛ Belief and Law in Imami Shı’ism, 1991.
• -----, ‚Şiî Hadis‛, çev.: M. Ali Büyükkara, Ekev Akademi Dergisi, Mayıs 2000, c. 2, sayı: 2.
• Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara 2000.
• Mes’udî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin el-Hudhali el-Bağdadi (346/957-958), İsbatü’l-vasıyyeti li’l- İmam Ali b. Ebi Talib, Beyrut 1409/1988.
• Modarresi, Hossein, An Introduction to Shi’i Law: A Biographical Study, London 1984.
• -----, Crisis and Consolidatio in The Formative Period of Shi’ite Islam (Abû Ja’far ibn Qiba al- Râzî and His Contribution to Imâmite Shî’ite Thought), The Darwin Press, New Jersey.
• Moussavi, Ahmad Kazemi, Religious Authority in Shi’ite Islam: From the Office of Mufti to the Institution of Marca’, Kuala Lumpur 1996.
• Mutahharî, Murtaza, ‚İslâm’da İctihad‛, Ulema ve Dinî Otorite içerisinden, çev.: Kutlukhan Eren, İstanbul 1995.
• Naşî el-Ekber, Abdullah b. Muhammed (ö.293/906), Mesailü’l-İmame, Beyrut 1971.
• Necaşî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ali b. Ahmed (ö.450/1058-9), Ricalü’n-Necaşî, İntişarât-i Camii’l- Müderrisîn, Kum 1407.
• Nevbahtî, Ebu Muhammed el-Hasan b. Musa (ö.310/922), Fıraku’ş-Şia, Matbaatü’d-Devle, İstan- bul 1931.
• Nu’manî, el-Katip Ebu Abdullah Muhammed b. İbrahim (ö.360/971), Kitabu’l-Gaybe, neşr.: Ali Ekber el-Ğufari , Tahran 1397.
• Onat, Hasan, Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, Ankara 1993.
• Pellat, Charles, Encyclopedia of Islam, (New Edition), Leiden 1971.
• Ressî, Kasım b. İbrahim b. İsmail (ö.246/860), er-Red ale’r-Rafıza, neşr.: İmam Hanefî Abdullah, Kahire 1420/2000, Dâru’l-Âfâku’l-Arabiyye.
• Sachedina, Abdulhussein, İslamic Messianism: The Idea of Mahdi in Twelver Shí'ism, Albany: State University of New York, 1981.
• -----, The Just Ruler (al-Sultan al-Adil) in The Shi’ite Islam, New York 1988, Oxford University Press, s. 63.
• Şafak, Ali, İslâm Hukukunun Tedvîni, Erzurum 1977.
• Schact, Joseph, İslâm Hukukuna Giriş, çev.: Mehmet Dağ ve Abdulkadir Şener, Ankara 1977. Abduzzehra el-Hüseynî, Tahran 1407/1986.
• -----, Ali b. el-Hüseyin el-Musevî (ö.436/1044), ez-Zerî’a ilâ usûli’ş-şerî’a, (I-II), neşr.: Ebu’l-Kasım Gürci, Tahran 1984.
• Şeyh Müfîd, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. En-Numanî el-Ukberî el-Bağdadî (ö.413/1022), el-İhtisâs, Kongretu Şeyh Müfîd, Kum 1413.
• -----, el-Mesailü’s-sâğâniyye, Kongretü Şeyh Müfîd, Kum 1413.
• -----, el-Mukni’a, Kongretü Şeyh Müfîd, Kum 1413.
• Şeyh Tûsî, Ebu Cafer Muhammed b. Hasan (ö.460/1067), el-Fihrist, el-Mektebetü’l- Murtazaviyye, Necef ts.
• -----, el-Mebsut fî fıkhı’l-İmamiyye, (I-VIII), neşr.: Seyyid Muhammed Taki el-Keşfi, el- Mektebetü’l-Murtazaviyye, Tahran 1387.
• -----, Ricâlu’t-Tûsî, neşr.: Cevad el-Kayyumî el-Isfahanî, Kum 1415, s. 368.
• -----, Tehzîbu’l-ahkâm, (I-X), Daru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran 1365.
• Stewart, Devin J., Islamic Legal Orthodoxy: Twelver Shiite Responses to the Suni Legal System, The University of Utah Press 1998.
• Subkî, Taceddin Ebu Nasr Abdulvehhab b. Ali (ö.771/1369), Tabakatü’ş-Şafiiyyeti’l-Kübrâ, neşr.: Abdulfettah Muhammed, Mahmud Muhammed, Cîze 1413/1992.
• Toprak, Mehmet, ‚Batıda İmamiyye Fıkhı ile İlgili Çalışmalar (Bibliyografya)‛, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2004, sayı 4.
• Türcan, Talip, ‚Klasik İslam Kamu Hukukunun Kaynağı Olarak İcmâ‛, İslâmiyât, c : 5, Nisan- Haziran 2002.
• Uyar, Mazlum, ‚Gaybet Sonrası Şiî Kelamının Teşekkülü ve Mu’tezile‛, İslamiyat, c. 2, Ankara 1999, sayı: 3.
• -----, ‚Şiî Siyasî Düşüncesinin Şekillenmesi‛, Dinî Araştırmalar Dergisi, Eylül-Aralık1999, c. 2, sayı: 5,.
• Watt, Montgomery, Islamic Political Thought, Edinburgh, ts.
• Yaman, Ahmet, ‚Abdullah b. Mesud’un Hanefi Mezhebinin Oluşumundaki Rolü‛, Marife, güz 2004, sayı: 2.