Osmanlı Bürokrasisinde Yüksek Siyaset-Ulemâ İlişkileri:Molla Lütfi Örneğinde Bir Değerlendirme

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 13, 37 - 60, 01.06.2008

Mehmet Evkuran

Öz

Anahtar Kelimeler

Siyaset, devlet, din, siyasî düzen, Osmanlı İmparatorluğu, Mola Lütfi, politik kültür

High Politics-Oulama (Religious Functionary) Relations in Ottoman Bureaucracy

Öz

High Politics-Oulama (Religious Functionary) Relations in Ottoman Bureaucracy In Ottoman society, religious formative substantially was based on the political initiativies and requirements. The lack of priesthood in Islam (Especially in Sünnite Islam) confirmed this fact. On the other hand, competition and jealousy among Sünnite oulama was the thinest ring and breaking point of religious-state relations. Thus, authentic and independent religious and entelectual thinking couldn’t came into existence beyond state politics. This problem also has reflected to following periods after Ottoman state. Mulla Lutfi was one of the blazing and tragic examples in Ottoman-Turkish political culture. In this study, religion-state relations and position of ulama in Ottoman society will be analysed in the case of Mulla Lutfi

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Adıvar, Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Yayınevi, 2. baskı, İstanbul 1970.
• Atay, Hüseyin, Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Dergah Yayınları, İstanbul 1983.
• Cabirî, Muhammed Âbid, İslam’da Siyasal Akıl, çev.: Vecdi Akyüz, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1997.
• Evkuran, Mehmet, Sünnî Paradigmayı Anlamak-Bir Ekolün Politik ve Teolojik Yapılanması-, Ankara 2003.
• Gazâlî, Ebu Hâmid, el-İktisâd fi’l-İ’tikâd, Beyrut 1988.
• Gökyay, Orhan Şaik, Molla Lütfi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Gökyay, Orhan Şaik; Şükrü Özen, ‚Molla Lütfi‛ md., Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt XXX.
• Hasan İbrahim Hasan, İslam Tarihi-Siyasî, Dinî, Kültürel, Sosyal, I-VI, çev.: İsmail Yiğit, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1985.
• Heper, Metin, Türkiye’de Devlet Geleneği, Özgün adı: The State Tradition in Turkey, İngilizceden çeviren: Nalân Soyarık, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2006.
• Hoca Sadedin, Tâcu’t-Tevârih, I-II., İstanbul 1279.
• --------, Tâcu’t-Tevârih, çev.: İsmet Parmaksızoğlu, I-V, Ankara 1992.
• Hoca Sadedin Efendi, Selimnâme, I-II. Cilt, İstanbul 1280.
• Hodgson, Marshall G. S., İslam’ın Serüveni-Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih, I-III, çev.: İzzet Akyol, İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
• Isfahani, Ebu’l-Ferec, el-Egani, I-XIII, Mısır 1927.
• İbn Cevzi, Ebu’l-Ferec Abdurahhman bin Ali, el-Muntazam fî Tarihi Umem ve’l-Mulûk, I-XVIII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1992.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, ‚II. Osmanlı Bilimi Literatürü‛, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, cilt II, İstanbul 1998.
• Kâdihân, Fahreddin Hasan bin Mansûr, el-Fetâvâ, I-III, Bulak 1310.
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-Zunûn, I-II, İstanbul 1972.
• el-Kâtip, Ahmet, Şia’da Siyasal Düşüncenin Gelişimi, çev.: Mehmet Yolcu, Kitabiyat Yayınları, Ankara 2005.
• Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretu’ş-Şuarâ, nşr. İbrahim Kutluk, I-II, Ankara 1978-1981.
• Laoust, Henry, İslam’da Ayrılıkçı Görüşler, çev.: Ethem Ruhi Fığlalı, Pınar Yayınları, İstanbul 1999.
• Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 1986.
• Mesudî, Ebu’l-Hasan Ali bin Hüseyin, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, I-IV, tahk.: Abdül- hamit Muhyittin, Dâru’s-Saâde, Mısır 1964.
• Molla Ahaveyn, es-Seyfu’l-Meşhûr ve sâbbi’r-Rasûl, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 1279.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklık ve Mülhidler (15. ve 17. Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1998.
• Özen, Şükrü, ‚Molla Lütfi’nin İdamına Karşı Çıkan Hamîduddin Efendi’nin Ahkâmu’z-Zındık Risâlesi‛, İslam Araştırmaları Dergisi, sayı IV, İstanbul 2000, ss. 7-16.
• Özen, Şükrü, ‚İslâm Hukukunda Zındıklık Suçu ve Mola Lütfi’nin İdamının Fıkhîliği‛, İslam Araştırmaları Dergisi, sayı VI, İstanbul 2001.
• Roux, Jean-Paul, Türklerin Tarihi-Pasifikten Akdeniz’e 2000 Yıl, çev.: Aykut Kazancıgil, Lale Arslan Özcan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2004.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara 1965.
• Unan, Fahri, Kuruluşundan Günümüze Fatih Külliyesi, Ankara 1993.
• Suyûtî, Abdurrahman bin Ebu Bekr Celaleddin, Tarihu’l-Hulefâ, tahk.: Muhammed Muhyiddin Abdu’l-Hamî, Kahire 1969.
• Taşköprîzâde, Ebu’l-Hayr İsamüddin, eş-Şakâik el-Nu’mâniyye (fî Ulemâi Devlet’l-Osmânî), çev.: Mecdi M. Efendi (Edirneli), Mısır 1296.