The Emerging of Lahn in Arabic Language and Its First Aspects

Yıl 2007, Cilt: 6 Sayı: 11, 155 - 183, 01.06.2007

Şahabettin Ergüven

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Arap Dilinde Lahn'ın Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri

Öz

Arap Dilinde Lahn'ın Ortaya Çıkışı ve İlk Görüntüleri Bu makalede, teknik anlamda İslâmi fetih hareketleri sonucu Araplarla Arap olmayan ulusların fethedilen bölgelerde birlikte yaşamaları sonucu, Arapçanın bu ulusların dilleriyle etkileşimi sonucu Arapçada meydana gelen dil bozukluklarını ifade etmek için kullanılan lahn olgusuna ışık tutmaya çalıştık. Lahn kelimesinin lugat ve ıstılah anlamlarını, ilk ne zaman ortaya çıktığını, tarihi sürecini, Arapçanın diğer dillerden ne boyutta etkilendiğini ve bu dilleri ne ölçüde etkilediğini, Kur'ân'ın bu etkileşim karşısında oynadığı rolü, Arap dilinde baş gösteren dil hatalarının çeşitlerini, Basra ve Kûfe dil ekollerine mensup dilcilerin lahn tehlikesi karşısında nasıl bir yol izlediklerini ve dilde doğru kullanımı hatalı kullanımdan ayırt etmek için, diğer bir deyişle kelimelere doğru veya yanlış hükmünü vermede ne gibi bir ölçütü esas alındıklarını, yöneticilerin ve alimlerin Arapçayı istila etmeye başlayan bu tehlike karşısında hangi tedbirleri aldıklarını örnek açıklamalarla ele aldık

Anahtar Kelimeler

Lahn, fasih, kelime, dil, şiir, şair, nahiv, dilbilimci, avâm

Kaynakça

• Abdülkâdir el-Bağdâdî, Abdulkâdir b. Ömer, Hizânetüʹl-edeb ve Lübbü lübâbi lisâniʹl-‘Arab, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Mektebetüʹl-hâncî, Kâhire 1989.
• Ahmed Emîn, Duhaʹl-İslâm, Dârüʹl-kitâbiʹl-‘Arabî, Beyrut 1935.
• Âli Yâsîn, Muhammed Hüseyn, ed-Dirâsâtüʹl-luğaviyye ‘indeʹl-‘Arab, Dâru mektebetiʹl-hayât, Beyrut 1980.
• el-Askerî, Ebû Hilâl, Cemheretüʹl-emsâl, tahk.: Ebüʹl-Fazl İbrâhîm, Dârüʹl-cîl, Beyrut 1988.
• el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed, el-İktidâb fî şerhi edebiʹl-küttâb, tahk.: Hâmid ‘Abdülmecid, yy., ts.
• el-Câhız, Ebû Osmân ‘Amr b. Bahr, el-Beyân veʹt-tebyîn, Mektebetüʹl-hâncî, Kâhire 1985.
• -------, Kitâbü’l-hayevân, tahk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Dârüʹl-cîl, Beyrut, ts.
• Ebu’t-Tayyib el-Lugavî, Abdulvâhid b. Ali, Merâtibuʹn-nahviyyîn, tahk.: Muhammed Ebüʹl-Fazl İbrâhîm, Mektebetü nehdati Mısr ve matba‘atihâ, Kâhire 1955.
• Gümüş, Sadreddin, Seyyid Şerîf Cürcânî, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, İstanbul 1984.
• el-Harîrî, Kâsım b. Ali b. Muhammed, Dürretüʹl-ğavvâs, tahk.: Abdulhafîz Ferğalî Alî el-Karnî, Dârüʹl-cîl, Beyrut 1996.
• el-Herevî, Ebû ‘Ubeyd Kâsım b. Sellâm, Garîbüʹl-Hadîs, Dârüʹl-kütübiʹl-‘ilmiyye, Beyrut 1986.
• İbn ‘Abdi Rabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed, el-‘Ikdüʹl-ferîd, tahk.: Ahmed Emîn; Abdüsselâm Hârûn, Dârüʹl-kitâbiʹl-‘Arabî, Beyrut, ts.
• İbn Cinnî, Ebüʹl-Feth Osmân, el-Hasâis, tahk.: Muhammed Ali en-Neccâr, Dârüʹl-kütübiʹl-‘Arabî, Beyrut 1952.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen, Kitâbüʹl-melâhîn, tahk.: Abdulilâh Nebhân, Mektebetü Lübnân nâşirûn, Beyrut 1996.
• İbn Fâris, Ebüʹl-Hasen Ahmed b. Zekeriyyâ, Mu‘cemü mekâyîsüʹl-luga, tahk.: Abdüsselâm Muham- med Hârûn, Dârüʹl-cîl, Beyrut 1991.
• İbn Hallikân, Ebüʹl-‘Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekr, Vefeyâtüʹl-a‘yân ve enbâü ebnâiʹz-zemân, tahk.: İhsân Abbâs, Dâru sâdır, Beyrut 1978.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddîn Abdullah b. Yûsuf, Muğniʹl-lebîb ‘an kütübiʹl-e‘ârîb, tahk.: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Mektebetüʹl‘asriyye, Beyrut 1996.
• İbn Manzûr, Ebüʹl-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mekram, Lisânüʹl-‘Arab, Dârüʹl-fikr, Beyrut 1990.
• İbn Mekkî es-Sıkıllî, Ebû Hafs Ömer b. Halef, Teskîfüʹl-lisân ve telkîhuʹl-cinân, tahk.: Mustafâ Abdulkâdir ‘Atâ, Dârüʹl-kütübiʹl-‘ilmiyye, Beyrut 1990.
• İbnüʹl-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. Kâsım el-Bağdâdî, Kitâbül-ezdâd, tahk.: Muhammed Ebüʹl- Fazl İbrâhîm, Mektebetüʹl-‘asriyye, Beyrut 1991.
• İbnüʹl-Enbârî, Ebüʹl-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed, Nüzhetüʹl-elibbâ fî tabakâtiʹl- üdebâ, tahk.: İbrâhîm es-Sâmerrâî, Mektebetüʹl-menâr, Ürdün 1985.
• İbnüʹl-Esîr, Ebüʹs-Sa‘âdet Mecdüddîn Mübârek b. Muhammed, en-Nihâye fî ğarîbiʹl-hadîs veʹl-eser, Dârü ihyâiʹl-kütübiʹl-‘Arabiyye, Kâhire 1963.
• Karadavut, Ahmet, “Arap Dilinde Lahn’ın Doğuşu” Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya 1997, sayı: 7.
• Kâtib Çelebi, Keşfüʹz-zunûn ‘an esâmiʹl-kütübi veʹl-fünûn, neşr.: Muhammed Şerefüddîn Yaltkaya, İstanbul 1941-1943.
• Küçükkalay, Hüseyin, Kurʹân Dili Arapça, Konya 1969.
• Mecdî Vehbe; Kâmil el-Mühendis, Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-‘Arabiyye fi’l-lugati ve’l-edeb, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1984.
• Mekram, Abduʹl-âl Sâlim, Celâluddîn es-Suyûtî ve eseruhû fiʹd-dîrâsâtiʹl-lugaviyye, Müessesetüʹr-risâle, Beyrut 1989.
• er-Râfi‘î, Mustafa Sâdık, Târîhu âdâbiʹl-‘Arab, Dârüʹl-kitâbiʹl-‘Arabî, Beyrut 1974.
• Saʹleb, Ebüʹl-‘Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Zeyd eş-Şeybânî, Kitâbüʹl-fasîh, tahk.: Atıf Medkûr, Dârüʹl- me‘ârif, Kâhire 1983.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, tahk.: Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mektebetüʹl-hâncî, Kâhire 1988.
• es-Sîrâfî, Ebû Sa‘îd Hasen b. ‘Abdullah el-Merzübânî, Ahbâruʹn-nahviyyîn el-Basriyyîn, tahk.: Mu- hammed İbrâhîm el-Bennâ, Dâruʹl-i‘tisâm, Kâhire 1985.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Ebü’l-Fazl Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-Müzhir fî ‘ulûmiʹl-luğati ve envâihâ, tahk.: Muhammed Ahmed Câdulmevlâ; Ebüʹl-Fazl İbrâhîm; Ali Muhammed Becâvî, Dârüʹl- fikr, Beyrut, ts.
• Şevkî Dayf, Târîhuʹl-edebiʹl-‘Arabî, Dârüʹl-me‘ârif, Kâhire, ts.
• Taşköprüzâde, Ahmed, Mevzûâtüʹl-‘ulûm, çev.: Kemâleddîn Mehmed, İstanbul 1895.
• Zemahşerî, Cârullah Ebüʹl-Kâsım Muhammed b. Ömer, Tefsîrüʹl-keşşâf, tahk.: Muhammed Mürsî ‘Âmir, Dârüʹl-Mushaf, Kâhire 1977.
• -------, Esâsüʹl-belâğa, Dârüʹl-fikr, Beyrut 1989.
• ez-Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen, Tabakâtüʹn-nahviyyîn veʹl-lugaviyyîn, tahk.: Ebüʹl- Fazl İbrâhîm, Dârüʹl-me‘ârif, Kâhire 1973.