Bedâ Düşüncesi ve Şiî İmamet Tartışmalarındaki Yeri

Yıl 2006, Cilt: 5 Sayı: 10, 29 - 49, 30.12.2006

Cemil Hakyemez

Öz

Bu makale, giriş ve üç başlıktan oluşmaktadır. Girişte, beda fikrinin anlam ve önemi üzerinde durulmuştur. Birinci kısımda, bu fikrin ne zaman ve ne tür etkenler sonucu ortaya atıldığı irdelenmiştir. Sonraki bölümde, bu düşüncenin Şiî imamet tartışmalarındaki yeri ve önemine dikkat çekilmiştir. Son olarak da, İmamiyye Şiasının beda inancıyla ilgili kaygıları ve bunun sonucunda, kendi imamet anlayışlarını esas alarak konuyla ilgili yaptıkları değerlendirmeler incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Bedâ, nesh, Şia, imamet, İmamiyye

The Notion of Badā and Its Role In the Debates Over the Shiite Imamate Doctrine

Öz

This article consists of an introduction and three sections. In the introduction, I attempted to
examine the sense and significance of the badā notion. In the first section, I tried to investigate
when and who put forward this notion. In the following section, I discussed its employment as a
proof in the Shiite imamate debates after it had undergone several transformations. In the final
section, I tried to analyze the efforts by the Imamite theologians to interpret this notion in line with
the doctrine of naskh (legal abrogation) in order to demonstrate that the badā is not one of the
bases upon which the Shiite Imamism is grounded.

Anahtar Kelimeler

Badâ, God's change of mind, imamate, Imamıyyah

Kaynakça

• Ahmed el-Kâtib, Şiada Siyasal Düşüncenin Gelişimi, çev.: Mehmet Yolcu, Ankara 2005.
• Ayoub, Mahmoud, “Divine Preordination and Human Hope, A Study of the Concept of Bada’ in Imamî Shi’i Tradition”, JAOS, c. 4, 1998.
• Bağdadî, Ebu Mansûr Abdulkahir Tâhir b. Muhammed el-Bağdadî (ö.429/1037), Mezhepler Arasın- daki Farklar, çev.: E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1991.
• Berkî, Ahmed b. Muhammed b. Halid el-Berkî (ö.274/887 veya 280/893), Kitabu’l-Mehasin, Tahran 1370/1950.
• Cahız, Ebu Osman Amr b. Bahr el-Cahız (ö.255/868), Resailü’l-Cahız, Beyrut 1991.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmâîl (ö.324/935), Makalatü’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallîn, tahk.: M. Muhiddin Abdülhamid, Beyrut 1990.
• Goldziher, Ignaz, “Beda”, İA, c. II, s. 433.
• Halebî, Takiyuddin Ebu’s-Salah Halebî (ö.447/1055), Takrîbu’l-Mearif, İntişarât-ı Cemaa Müderrisîn, Kum 1404.
• Hayyât, Ebu’l-Hüseyin Abdurrahîm b. Muhammed el-Mu’tezilî el-Hayyât (ö.300/912), Kitabu’l- İntisar ve’r-Red ala Ravendiye’l-Mulhîd, tahk.: Albert Nasri Nader, Beyrut 1957.
• İbn Babaveyh, İbn Babaveyh el-Kummî (Şeyh Sadûk), Ebû Ca’fer Muhammed b. Ali (ö.381/991), Kemalü’d-Din ve Tamamü’n-Ni’me, Darü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Kum 1395/1975.
• ------, Tevhîd, İntişarât Cemaa’ Müderrisîn, Kum 1389.
• ------, Risaletu’l-İ’tikadâti’-l İmâmiyye, çev.: E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1978.
• İlhan, Avni, “beda”, DİA, c. V, s. 290
• İsferayanî, Ebu Muzaffer el-İsferayanî (ö.471/1078), et-Tabsir fi’d-Din ve Temyizu Fırkatü’n-Naciyeti ani’l- Fırakı’l-Halikîn, tahk.: Kemal Yusuf el-Hut, Beyrut 1403/1983.
• Kadî Abdulcebbar, Ebû’l-Hüseyin Abdullah b. Ahmed (ö.415/1020), el-Muğni fî Ebvabi’t-Tevhid, tahk.: Tevfik et-Tavi ve Said Zayid, ts.
• Kuleynî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Ya’kub el-Kuleynî (ö.329/941), el-Usûl mine’l-Kâfî, (8 cilt), Dârü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran 1365.
• Kummî/Nevbahtî, Şiî Fırkalar (Kitabu’l-Makâlât ve’l-Fırak ve Fıraku’ş-Şia), çev.: Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu ve Ramazan Şimşek, Ankara 2004.
• Madelung, Wilferd, “Beda”, EI, London 1989, c. III, s. 354.
• Muzaffer, Muhammed Rıza, Akaidü’l-İmâmiyye, Kahire 1381.
• Nu’manî, Ebu Abdullah Muhammed b. İbrahim en-Nu’manî (ö.360/971), Kitabu’l-Gaybe, tahk.: Ali Ekber el-Ğufari, Tahran 1397.
• Sumar, Afzal, “Bada- Change In Divine Destiny And Decree”, Hawza ilmiyya of London.
• Seffar el-Kummî, Muhammed b. Hasan b. Ferruh (ö.290/902), Besairu’d-Derecati’l-Kübra, tashih: Mirza Muhsin, Tahran 1374.
• Şehristanî, el-Milel ve’n-nihâl, çev.: Mustafa Öz, İstanbul 2005.
• Şeyh Müfîd, Ebi Abdullah Muhammed b. Muhammed b. En-Numani el-Ukberi el-Bağdadi (ö.413/1022), Şerhu Akaidi’s-Saduk ev tashihi’l-i’tikâdât, Tebriz 1945.
• ------, Tashihü’l-İ’tikâd, Kum 1413.
• ------, Evailü’l-Makalât fi Mezahibi’l- Muhtârât, tahk.: F. ez-Zencanî, neşr: Tebriz 1371.
• ------, el-Fusulü’l-Muhtar mine’l-Uyuni ve’l-Mehasin, Beyrut 1405/1985.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî (ö.310/922), Tarihu’l-Umem ve’l-Mulük, tahk.: Mu- hammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Dârü’l-Mearîf, Kahire ts.
• Tûsî, Ebu Cafer Muhammed b. Hasan et-Tûsî (460/1067), Kitabu’l-Gaybe, tahk.: İbadullah Tahrani ve Ali Ahmet Nasıh, Kum 1417.
• ------, el-Fihrist, el-Mektebetü’l-Murtazaviyye, Necef.