Tevhit-Teslis Polemiğinin İslâm Felsefesindeki Yansıması: Yahyâ bin ‘Adî ve Makâle Fî’t-Tevhîd Adlı Risalesi

Yıl 2006, Cilt: 5 Sayı: 9, 81 - 124, 30.06.2006

Tahir Uluç

Öz

Bu makale iki kısımdan oluşmaktadır. İlk bölüm, Hristiyanların teslis/üçleme düşüncesinin bir değerlendirmesini sağlar ve din içi savaşlarda Hıristiyan ilahiyatçıları tarafından kullanılan felsefî savunmalardan bahseder. Ek bölüm, Yahya b. Adî’nin Makale fî’t-tevhîd adlı eserinin kritiği mahiyetindedir. Bu bölümde sözü edilen risalenin Türkçe çevirisi sunulmaktadır

Anahtar Kelimeler

Tevhid, Yahya b. Adi, Hıristiyan teslis/üçleme düşüncesi

The Reflection of the Unity-Trinity Polemics in Islamic Philosophy: Yahyā bin ‘Adī and His Treatise on Unity (Maqālah fī al-Tawhīd)

Öz

This article consists of two sections. The first section provides an overview of the Christian
doctrine of the Trinity and speaks of the use of philosophical weapons by Christian theologians
in intra-religious wars fought over Christological views. In addition, this section supplies a
critique of Yahyā bin ‘Adī’s Maqālah fī al-Tawhīd. The second section offers Turkish translation
of this treatise. 

Anahtar Kelimeler

Tawhid, Yahya bin Adi, Christian, Christian doctrine of the trinity

Kaynakça

• Abdullah, Misha’al ibn, What Did Jesus Really Say?, Islamic Assembly of North America, Michigan 2001.
• Aristoteles, Metafizik, çev.: Ahmet Arslan, Sosyal Yayınları, İstanbul 1996.
• Arslan, Ahmet, “Çağdaş Bir Müslüman Düşünürü ve Filozofu Nasıl Olmalıdır?” (İslâm Felsefesi Üzerine, Vadi Yayınları, Ankara 1999 içinde).
• Aydın, Mehmet, Müslümanların Hıristiyanlığa Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konuları, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1989.
• Bin ‘Adi, Yahyâ, “Makâlâtu Yahyâ bin ‘Adî bin Hamîd Zekeriyyâ fî’t-Tevhîd” (Makâlâtu Yahyâ bin ‘Adî el-Felsefiyye (Yahyā Ibn ‘Adī; The Philosophical Treatises), ed. Sahban Khalifat, Publications of the University of Jordan, Amman 1988, içinde).
• -------, “Makâlâtu Yahyâ bin ‘Adî bin Hamîd Zekeriyyâ fî’t-Tevhîd” (Makâlâtu Yahyâ bin ‘Adî elFelsefiyye (Yahyā Ibn ‘Adī; The Philosophical Treatises), ed. Sahban Khalifat, Publications of the University of Jordan, Amman 1988, içinde).
• -------, “Makâle fî Tebyîni Ğalati Ebî Yûsuf Ya‘kûb bin İshâk el-Kindî fî Makâletihî fî’r-Redd ‘alâ’n-Nasârâ (Défense du Dogme de la Trinité contre les Objections d’al-Kindî)”, (Makâlât li Yahyâ bin ‘Adî; Petits Traités Apologétiques de Yahyâ Ben ‘Adî, Fransızcaya çev.: Augustin Périer, Paris 1920 içinde).
• -------, “Makâletu’ş-Şeyh Yahyâ bin ‘Adî fî Tebyîni’l-Vech ellezî ‘aleyhi Yesihhu’l-Kavlu fî’l-Bârî Celle ve Te‘âlâ İnnehû Cevherun Vâhidun Zû-Selâsi Havâssin Tusemmîhâ en-Nasârâ Akânîme” (Makâlât li Yahyâ bin ‘Adî; Petits Traités Apologétiques de Yahyâ Ben ‘Adî, Fransızcaya çev.: Augustin Périer, Paris 1920 içinde).
• -------, Makale fi’t-Tevhîd (Essay on Monotheism), ed. Samir Khalil Al-Yasoui, el-Mektebetu’lBulisiyye, Cunyeh ve el-Ma‘hed el-Bâbevî eş-Şarkî, Roma 1980
• Çelik, Mehmet, Antakya Süryani Kilisesi I, Yaylacık Matbaası, İstanbul 1987.
• Edelbi, Matrân Navfistus, “Mukaddimatu el-Matrân Navfîtus Edelbî” (Yahyâ bin ‘Adî, Makale fi’t-Tevhîd (Essay on Monotheism), ed. Samir Khalil Al-Yasoui, el-Ma‘hed el-Bâbevî eş-Şarkî, Roma 1980 içinde).
• Fahri, Macit, İslâm Felsefesi, çev.: Kasım Turhan, Ayışığı Kitapları, İstanbul 1998.
• Filiz, Şahin, “Yahya İbn ‘Adi” (Süryaniler ve Süryanilik, ed. Ahmet Taşğın, Eyüp Tanrı’verdi, Canan Seyfeli, Orient Yayınları, Ankara 2005 içinde).
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitapevi, İstanbul 1998.
• Gündüz, Şinasi, Pavlus: Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2001.
• Gunel, Aziz, Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır 1970.
• Hodgson, Leonard, The Doctrine of the Trinity (Croall Lectures, 1942 –1943), James Nisbet and Company Limited, London 1944.
• Http://en.wikipedia.org/wiki/Trinity.
• Http://www.newadvent.org/cathen/15047a.htm.
• J. Neuner S.J.- J. Dupuis S.J., The Christian Faith in the Doctrinal Documents of the Catholic Church, Alba House, New York 1982.
• J.N.D. Kelly, Early Christian Creeds, Longman, New York 1986.
• Khalifat, Sahban, Makâlâtu Yahyâ bin ‘Adî el-Felsefiyye (Yahyā Ibn ‘Adī; The Philosophical Treatises), Publications of the University of Jordan, Amman 1988.
• al-Kindî, Ya‘qūb ibn Ishāq, Fī al-Falsafah al-Ūlā (Al-Kindī’s Metaphysics; A Translation of Ya‘qūb ibn Ishāq al-Kindī’s Treatise on ‘First Philosophy’, İngilizce çev. : Alfred L. Ivry, State University of New York Press, Albany 1974.
• Kumeyr, Y., İslâm Felsefesinin Kaynakları, çev.: Fahrettin Olguner, Dergah Yayınları, İstanbul 1976.
• Perier, Augustin, Yahyâ Ben ‘Adî: Un Philosophe Arabe Chrétien Du Xe Siècle, Paris 1920.
• Peters, F.E., “The Greek and Syriac Background” (Routledge History of World Philosophies, Volume I, History of Islamic Philosophy, ed. Seyyed Hossein Nasr ve LEAMAN, Oliver, Routledge, Londra-New York 1996 içinde).
• Rahner, Karl, “Divine Trinity”, Encyclopedia of Theology; The Concise Sacramentum Mundi, ed. Karl Rahner, The Crossroad Publishing Company, New York 1989.
• Russell, Bertrand, History of Western Philosophy, Routledge, London 1996.
• Shayegan, Yegane, “The Transmission of Greek Philosophy to the Islamic World” (Routledge History of World Philosophies, Volume I, History of Islamic Philosophy, ed. Seyyed Hossein Nasr ve Oliver Leaman, Routledge, Londra-New York 1996 içinde).
• Söylemez, Mehmet Mahfuz, “The Jundishapur School: Its History, Structure, and Functions”, American Journal of Islamic Sciences, cilt: 22, sayı: 2, Spring 2005.
• Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, çev.: H. Vehbi Eralp, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1993.
• Wolfson, Harry Austryn, The Philosophy of the Kalam, Harvard University Press, Massachusetts 1976.
• al-Yasoui, Samir Khalil, “Mukaddimetu’n-Nâşir” (Yahyâ bin ‘Adî, Makale fi’t-Tevhîd (Essay on Monotheism), el-Ma‘hed el-Bâbevî eş-Şarkî, Roma 1980 içinde).
• -------, “Tasdîr”, (Yahyâ bin ‘Adî, Makale fi’t-Tevhîd (Essay on Monotheism), ed. Samir Khalil AlYasoui, el-Ma‘hed el-Bâbevî eş-Şarkî, Roma 1980 içinde).