Dinî-Tasavvufî Edebiyatımızda Dolapnâme Türü ve Ahmed Hayâlî’nin “Tolabnâme” İsimli Kasîdesi

Yıl 2003, Cilt: 2 Sayı: 3, 87 - 101, 30.06.2003

Ali Öztürk

Öz

Ahmed Hayâlî, Halvetiyye tarikatına bağlı Gülşeniyye kolunun kurucusu ünlü mutasavvıf İbrahim Gülşenî’nin oğlu ve halifesidir. Babası gibi mutasavvıf bir şair olan Ahmed Hayâlî’nin Dîvân’ı içerisinde Dolapnâme isimli 64 beyitlik bir kasîde bulunmaktadır. Dolapnâme, ormandaki bir ağacın kesilerek su çıkarmaya yarayan bir alet olan dolap haline gelmesiyle, dönerken çıkardığı iniltilerden mülhem olarak yazılmıştır. Kasîdede, dünya nimetlerinin geçiciliği ve aldatıcılığı, asıl olanın Allah sevgisi olduğunu anlatılmaktadır. Kaygusuz Abdal’ın aynı isimdeki kasîdesiyle şekil ve muhteva bakımından benzerlikler bulunmaktadır. Kasîde, dinî-tasavvufî edebiyatımıza ait türler arasında sayılan ‘dolapnâmeler’in güzel bir örneğidir.

Anahtar Kelimeler

Halvetiyye, Gülşeniyye, Ahmed Hayâli, Dolapnâme, Dinî-tasavvufî edebiyat

The Type of Dolapnâma in our Religious and Sufī Literature and The poem of ‘Dolapnâma’ of Ahmad Khayâlî

Öz

Ahmad Khayâlî is the son and caliph of famous sufi İbrahim Gulshanî who is the founder of Gulshaniyyah branch that is bound to Khalvatiyyah dervish order. Being a sufi poet like his father, Ahmad Khayâlî has a poem with 64 couplet named Dolapnâma in his Dîwân (collected poems). Dolapnâma had been written by the inspiration of moans of rotating of a tool, named as “dolap” which helps to draw water by cutting off a tree in the forest. It is expressed in the poem the ephermality and deceptiveness of world blessings and stressed that essential thing for man is the love of Allah. There is resemblance with Qayghusuz Abdal’s poem in the means of form and content. The poem is a good sample of “Dolapnâma”s, which are counted as one of the types of our Religious-Sufī literature.

Anahtar Kelimeler

Khalvatiyyah, Gulshaniyyah, Ahmad Khayâlî, Dolapnâma, Religious and sufī literature

Kaynakça

• Agah Sırrı Levend, “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1972.